Dagur - 23.12.1926, Blaðsíða 2

208
DAGIJR
55. tbl.
Sá, sem tók í misgripum staf-
inn minn í fordyri kirkjunnar,
sunnudaginn 12. þ. m., er
vinsamlega beðinn að afhenda mér
hann og taka aftur sinn staf, sem
er geymdur hjá mér. Stafui inn minn
er merktur A. B. á silfurhólk.
Oddagötu 1.
QuOmundur Halldórsson
Kristi þóknanlegt. En sami auðkýf-
ingur lætur sina presta boða úr
þeim predikunarstól undirgefni undir
guðs vilja! En »guðs vilji«, þannig
boðaður, er vald auðherrans yfir
vinnuþrælum nútíðarmenningarinnar
og tangarhald okrarans á lífsnauð-
synjum hins sundraða múgs! Hugs-
urn okkur aðra jólagjöf: Niðursetn-
ingur á afdalabæ stingur öðru smá-
kertinu sínu undir kodda fábjánans,
sem er í vist á bænum, til þess, ef
unt væri, að veita geislum jólagleð-
innar inn í hugskot hans!
„Pað sem pér gerið einum af
þessum minurri minstu, það hafið
þér mér gert“.
*
* *
Við höfum gert jólin að megin-
hátíð lífsnautnanna. En sú hátíð
færir mönnunum líka mikið af ó-
mengaðri gleði. Barnahlátrar óma
um alla jörð. Og okkur er skylt að
varna því, að minsti skuggi falli á
jólagleði barna.
En hví skyldi ekki hátíð æðstu
gleði jafnframt vera hátíð dýpstu
harma. A stundum djúprar alvöru,
við umhugsun stórra hluta finnum við
til vanmáttar okkar. Og þá flýjum
við á náðir æðstu valda. Við berum
vandræði okkar fram fyrir hann, sem
sagði: Komið til mín allir þér, sem
erfiðið og þunga eruð hlaðnir. Eg mun
veita yður hvíld«. Við búum yfir
hörmum bæði gömlum og nýjum
nú á þessum jólum. Það verða auð
sæti við jólaborðið og tómleiki í
lifi margra, sem hafa mist ástvini
sína sviplega fyrir þessi jól.
Við fögnum nú um jóiin yíir
æðstu og hreinustu gleðí lífsins, —
gleði barnanna. En er hljóðnar
berum við fram, í kyrð jóla-
næturinnar, okkar heilögu harma.
Pað eru svo margir, sem á jólunum
verður reikað fram með ströndum
dauðans og sem stara társtorknum
augum yfir tímans sæ. En við skelf-
umst ekki þótt við nötrum fyrir
átökum harmanna og augu okkar
verði döpur, því að bjarmi rís úr
djúpinu. Við birtu morgunsins gnæfir
»Bjarg aldanna* hátt úr sæ og yfir
óminn frá tímans bárum berst okkur
hið eilifa, heilaga fyrirheit:
„Og sjá, eg er með yður alla
daga, alt til enda veraldarínnar".
Hjónaefni.
Nýlega hafa birt hjúskaparheit sitt
ungfrú Jónína Jónsdóttir og Þorkell V.
Ottesen, prentari.
Landsímastöðinni
verður lokað kl. 5 e. h. á aðfangadag
jóla og á gamlaársdag.
Ásgeir Hjálmarsson,
Ljótsstöðum.
[Ræða þessi var flutt við útför Ás-
geirs Hjálmarssonar af frænda hans,
Jóni Sigurðssyni í Yztafelli. Áður var
hér í blaðinu getið um druknun Ásgeirs.
Hann var að dómi þeirra, er nánast
þektu, og dómbærir voru um þá hluti,
gæddur frábærum hljómlistargáfum.]
Frændi minn!
Vorið var komið í dalinn. Dalinn
árinnar þinnar. Dalinn með hraununum
þöglu og hlíðskógunum kyrru, með
skjólbrekkum, sólríkra, broshýrra
hvamma. Dalurinn er hlustandi, hljóður.
Áin þin ein hefir rödd, hefir raddir,
hefir þúsund hljóma í hörpu sinni.
Hún leikur á aflþrungnum strengjum
og fossum samræmdum hljómum við
sál þess æskumanns, sem finnur kraftt
ana vaxa í huga og höndum, og finst
hann geta sigrað heiminn.
Hún leikur í hægum, þungum
straumi lag hins þolgóða eljumanns.
Hún hvílist í hyljum og hvíslar þó
við hólma og nes endurminningar
hins ellimóða.
Hún leikur vöggulagið með móður-
inni, og ljúfustu framtíðardraumanna
um börnin.
Hún leikur starfshvöt með föðurnum.
Hún hvíslar í eyru elskendanna
fegurstu ástarorðin. Hún hlær með
glöðum. Og hún grætur með syrgj-
endum.
Hún þagnar aldrei. Vetur, sumar,
vor og haust syngur hún sín ljóð,
syngur hún þín ljóð, þöguli dalbúi.
Vorið er komið með vorbúning
brekknanna, með vorþrótt í strengi ár,
innar og fuglakvak.
En skjótt hefir sól brugðið sumri.
Síðan um Hvítasunnu hafa engin blóm
gróið í Laxárdal. Hlíðarnar hafa fölnað.
Kaldur gustur hefir blásið um hlýjustu
skjólin. Dimmir flókar hafa falið
mönnum sólina. Ánni hefir þorrið
þróttur. Djúpur sorgartregi grípur um
strenginn, er hún leikur undir söngnum
í dag -
— — í dag er grátið í Laxárdal.
Frændi minn! Áin þín hefir gefið
þér hljómsnild sína í vöggugjöf. Hún
hefir stilt hörpuna þína. Gefið þér að
komast í samstilling við sálir annara.
Fyrir skömmum tíma vorum við
staddir þar, sem sorg og söknuður
ræður húsurn. Pá varst það þú, sem
léðir sorginni vængi, tónar hörpunnar
þinnar báru hugann hærra, veittu nýtt
útsýni út yfir gröf og dauða.
Fyrir skemmri tíma vorum við sam-
an, þar sem mörg hundruð manna
voru komin til þess að gleðjast. Nótt
var yfir, og blindhríð skall á og í
stað fagnaðar kviðu margir, hversu
komist yrði heim að mannfáum heim-
ilum. Þá var það vald þeirra tóna, er
þú réðir yfir, sem komu hundruðum
manna til þess að gleyma nóttinni,
gleyma hríðinni, gleyma öllu, nema
líðandi stund, svo að tvær stundir
virtust skemmri en ein.
Fyrir skemstum tíma vöktum við
saman heiða og hlýja sumarnótt. Þegar
kveldroðinn tók í hendur hinnar rós-
fingruðu morgungyðju í fyrsta sinni á
þessu vori. Enn voru það tónar þínir,
sem voru aflið og fjörið, sem voru
sálin í leik hinna glöðu unglinga?
* *
*
»Mannsins aldur eru 70 ár, eða 80,
ef guð lofar«. En mannsins aldur er
ekki ætíð 70 ár. Stundum aðeins 20
ár. Stundum skemmri — »Til frægða,
skal konung hafa, en eigi til langlífis«,
sagði einn hinn ágætasti fornnorræni
hetjukonungur, sem ungur féll.
Til hvers erum við komin í þennan
heim? Hvert er ferðinni heitið? Otal
spurningar vakna ætíð á kveðjustund-
unum. Aldrei þó fremur en nú, þegar
skilnaðurinn kemur svo óvænt, brott-
förin svo óskiljanlega snemma, þegar
dimmir á hádegi, haustar á vori.
Er lífið alt sem blindingaleikur kaldrar
tilviljunar? Leika léttúðug goð tenings-
kast með örlög mannanna? Við spyrj.
um. Við æðrumst. En við fáum ekki
jákvæð svör.
Við finnum fljótt, að slíkar spurn-
ingar eru æðra eðlis. Hvert sem vér
förum, rekum við okkur á föst lögmál.
Hvergi er blindingaleikur, hvergi ten-
ingskast. Föst lögmál ráða allri tilver-
unni. »Enginn titlingur fellur til jarðar,
án vilja föðurins«.
Til hvers erum við komin? Hvert er
ferð okkar heitið? Efalaust hefir svo
verið spurt um þúsundir ára, við lík
tækifæri sem í dag. Öll trúarbrögð og
allir spekingar heimsins hafa verið að
svara þessari spurningu um al'ar aldir.
Og þó spyrjum við enn. Það er eins
og hver verði að svara sér sjálfur. Það
er sem eitt af lögmálum tilverunnar,
að hver og einn verði að ráða gátu
iífsins sjálfur.
Frændi minn! Við fundum öll að
drotning listarinnar hafði veitt þér full
úr konungsbikar sínum. Þú hafðir lært
af ánni þinni samræmda hljóma með
hryggum og glöðum Varstu sjálfur
þegar kominn í s’mræmi við eilífðina?
Varstu búinn að afljúka þínu erindi og
ráða gátu þíns lífs ?
Varstu tekinn frá okkur á hulinn
hátt, borinn af móðurörmum fóstru
þinnar á æðra svið?
Við, sem hér erum, eigum okkar
gátu óráðna enn. Við spyrjum, því við
vitum ekki. En við vonum. Og við
trúum.
Og þó er okkur öllum þungur
harmur kveðinn. Skilnaðurinn er svo
sár. Svo sár. Sárastur þó föður og
móður.
* *
*
Vorið kemur aftur í dalinn. — Sárin
gróa um síðir. — Áin syngur aftur
vorljóð sín.
Syng þú Laxá fyrstu vögguljóðin,
þýðustu Ijóðin, sem móðir hans söng
við vögguna hans. Syng þú um feg-
urstu draumana, sem föður hans
dreymdi. Hvísla þú, elfa, fegurstu
minningunum um hann í eyru þeirra
beggja. Leik þú fegursta lagið hans.
Góður Guð. Græddu þeirra djúpu,
hreinu sár.
___ /• 5
Trésknrðarndmskeid.
U. M. F. Akureyrar biður þess getið,
að það muni efna til tréskurðarnám-
skeiðs í janúar og febrúarmánuðum
næstkomandi.
Ritfregnir.
Vaka- Tímarit handa ís-
lendingum. Rvík 1927.
Ágúst Bjarnason, Árni Pálsson, Ás-
geir Asgeirsson, Guðmundur Finnboga-
son, Jón Sigurðsson frá Kaldaðarnesi,
Kristj. Albertsson, Ólafur Lárusson,
Páll ísólfsson og Sigurður Norðdal
hafa tekið að gefa út tímarit titlað,
eins og að fratnan greinir og er fyrsta
hefti komið út fyrir nokkru og fyrir
sig fram, því á titilblaði stendur: Jan.
1927.
Af boðsbréfi um tímarit þetta, er
út gekk frá nefndum mönnum síð-
astliðið sumar, mátti ráða, að mark-
mið þess væri það, að bæta úr vönt-
un hófsamlegra og nytsamlegra um-
ræðna um þjóðmálin. Af nöfnum út-
gefendanna sést, að ritinu er ekki ætl-
að að verða málsvari neinnar sérstakr-
ar þjóðmálastefnu, heldur verður þar
háð allsherjarþing um allskonar skoð-
anir. Á hér að skamta í sömu skál
mönnum með fjölbreytilegum lífsskoð-
unum og telja útgefendurnir það væn-
Iegast til andlegs þrifnaðar.
»Tímarit handa íslendingum« segja
þessir úrvalsmenn. Má telja það ó-
venjulega skarplega athugað, að tíma-
rit, sem er ritað á íslenzka tungu,
sé ætlað íslendingum! Enda standa að
þessari ályktun níu af mestu gáfnahöf-
uðum landsins. — í þessu fyrsta hefti
eru eftirfarandi ritgerðir: „Sjálfstceði
Jslands“ eftir Ág. Bj. Sú ritgerð er að
sumu endurtekningar á margtugnu efni,
en að sumu hugleiðingar um nauðsyn
þess, að mynda allsherjarsjóð, sem
tryggi fjárhagslegt sjálfstæði landsins
og verði undirstaða stjórnarfarslegs
sjálfstæðis þess, þegar stundir líða.
„Lög og landslýður“ eftir Ól. Lár. er
þörf hugvekja um glundroðann í laga-
setningu íslendinga og tillögur um
samningu lögbókar eða lögbóka handa
almenningi. „Rafstöðvar á sveitabœj-
um“ eftir Sig. Nordal. í ritgerðinni
eru nokkrar myndir af slíkum rafstöðv-
um. „Helgar tilgangurinn tœkin?“
heitir ritgerð eftir Guðm. Finnb., og
mun hún vera með því veigamesta,
sem á síðustu árum hefir komið
úr heimspekis-moðsuðu Guðmundar.
„Samlagning“ eftir Sig. Nordal er
bezta ritgerðin. Hún er ádeila á mæl-
ingavísindin, sem eru eitt af fáránleg-
ustu einkennum efnishyggjusýki nútím-
ans. Pó »Stjórnarbót« Guðm. Finnb.
sé þar hvergi nefnd á nafn, er rit-
gerðin ósvikinn löðrungur á kenning-
ar þeirrar bókar. „Halljreður vand-
ræðaskáld" er afbragðskvæði eftir Da-
víð Stefánsson. „Gengi“ heitir ítarleg
og ramlega rökstudd grein eftir Asg.
Ásg. Höfuðniðurstaðan er sú, að eigi
skifti miklú máli fyrir framtíðarhag
þjóðarinnar, þó verðlag taki allsherjar-
breytingum, ef það verðlag stöðvast,
en gengissveiflurnar séu háski fyrir
alt viðskiftalíf og atvinnulíf þjóðanna.
„Pingrœðið á glapstigum“, eftir Arna
Pálsson, er að ýmsu réttileg ádeila á
misbresti stjórnmálalífs í landinu, en
þó í sjálfu sér aðeins úrræðaleysislegt
geðvonzkukast. íhaldsmenn og bolsé-
víkar hafa það sameiginlegt mið fram-
undan, að rífa þingræðið til grunna;
— aðrir til þess að koma á alræði