Dagur - 08.03.1945, Blaðsíða 3

Fimmtudaginn 8. marz 1945
0AGUR
JÓNAS BALDURSSON í Lundarbrekku:
ÖRBIRGÐ OG AUÐUR
Almennur bóklestur er stund-
aður bæði til yndisauka og til
skilningsþroska á manneðlinu og
mannlífinu öllu.
Bóklesturinn er' ærið mikils-
verður þáttur í æfi hvers ein-
staklings. Hann mótar lífsskoð-
anir hans og lífsstefnur, markar
sjónhringinn og ræður miklu
um það hvaða mat hann leggur
á veröldina, galla liennar og
gæði.
Það er því engum vandalaust
að velja sér lestrarefni, sem
ganga vill þroskaleiðir og ætlar
sér, að lestri loknum, að verða
skyggnari og skarpari, í einu
orði starfhaafari en hann áðiu
var.
í litrofi og hljómbliki okkai
uppáþrengjandi auglýsingaaldai
er mörgum fölskum málmi og
seyrðum á markað brallað af
andlegum námumönnum. —
Hin ytri gerð bókanna ræður
auk þess mestu nú um aðdráttar-
afl þeirra í hópi kaupendanna —
innihaldið raunar allt auka-
atriði.
Þessi forsrná hinna sönnu
verðmæta er kannske aðeins
stríðsfyrirbæri, sem þá, að lík-
indum, mun afléttast eins og far-
sótt, þegar háreisti vopnanna
hljóðnar.
En þrátt fyrir þá mörgu, sem
lítt lmgsa um efni sinna keyptu
bóka og fæst taka hátíðlega af
því, senr sagt er og skrifað, þá
finnast þeir menn þó oft og
víða, sem í öllum sínum bók-
lestri eru alltaf að leita að dýrtim
verðmætum, sem auðgi þá sjálfa
af vizku, krafti, þekkingu og
göfgi. Þessir menn eru betri
hlutinn borgaranna og frá þeim
mun framtíðin hljóta sína góðu
erfð. En það er ekki alltaf sem
leitendurnir finna.
Morgnar og kvöld hverfa í
ómælið, án þess að hinir spur-
ulu hugir fái lausn á gátunni
um mikilvægi lífsins, enda þótt
þeir lesi og lesi svo léttvægur og
andlega snauður er mikill lvluti
ritað sorðs.
Fyrir fáum dægrum síðan birt-
ist mér ljóslega# munurinn á ör-
birgð og auði í verkum tveggja
höfunda og þó að verkin séu í
engu lík, þá eru þau samt bæði á
dagskrá vetrarins og því ekki
fjarlæg dæmi, þegar ma^ur vill
gera sér grein fyrir mismuninum
á lítilsverðu og mikilsverðu lestr
arefni.
Eg var að lesa bókina, Glitra
daggir, grær fold, eftir Svíann
Margit Söderholm í þýðingu
Konráðs Vilhjálmssonar.
Þessi bók er nú allmikið lesin
og rædd, dáð og dæmd.
Þó að um bókina leiki þytur
laufgaðra skóga með uppljómun
Jónsvökunnar, þá er hún samt
skuggamynd frumstæðrar fá
fræði, mannlegs vanþroska.
Hún er hvergi borin upp af
því máttuga andríki, sem dýpkar
lífið og stækkar tilgang þess. í
henni er hv.ergi ómurinn eilífi,
sem hrífur menn upp á hinn
hvíta tind, þar sem þeir sjá o’
heima, finna einingu jarðar og
himins, greina skyldleika martna
og guða.
Þar heyrist
frumeðlisins er
anna til þess að lúta lágt í mold-
ir. 1 hvert sinn sem ungu menn-
irnir fá einverustund með æsku-
systrum sínum, þá mæðast þeir
líkt og nytjapeningur við árlega
æxlun.
í hinni
Margit Söderholms fyrirfinnst
hvergi hugsandi maður, leitandi
sál.
Eins og blómjurtirnar, sem
vaxa í vorsólarhlýjunni og sölna
í haustnæturkulinu blómstrar
meyja-æskan á sínu unga'vori,
dansar sig inn í sumar æ'finnar,
þreytist við livert gengið spor,
eldist og deyr, eftir háttbundnu
lögmáli lífsins. Eins og fossinn,
sem hrapar af bergbrúninni æst-
ur og óstöðvandi fara ungu
mennirnir beint eftir stríðum
kröfum eðliskenndanna, enda
þótt harður hnefinn verði að
greiða þeim götuna.
Eitt er höfuðbólið, þar sem
tillitsfár stórbóndi situr að völd-
um, annars eru hitt flest kotbýli
með hjátrúuðum smásálum, sent
engan aðgang virðast hafa að
bókfestri hugsun, né hugmynd
hafa um heiminn utan þorpanna
og seljanna innan sjóndeildar-
iringsins. Og mitt í lestri þess-
ara endurteknu lýsinga á skepn-
um í manngerfi, lieyrði eg út-
varpið tilkynna þátt eftir Step,-
han G. Stephansson: Hægt er að
.þreyja þorrann og góuna.
Þá skipti uin andblæ og áhrif.
Frá ruddalegri sjálfhygli
hauðst samjf’ylgd með jressum
arnfleyga, íslenzka bónda gegn
um hungurmyrkar þorrahríðar
og dauðakaldan 'gróugust sam
tíðar hans og sögu til Vonar
landsins bjarta handan við alla
vetur.
Hann skynjaði og skýrði
óhagganlega lífstrú einstaklinga
og þjóða, þrátt fyrir dauðans
köldu bönd, lífstrú sem byggist
á bjartsýnni festu og heitri þrá
mannsins eftir því að vera líf-
gjafi og ljósgjafi, gæða myrkrið
og kuldann birtu og yl.
Hann skynjaði og skýrði ríka
þörf mannsálnanna eftir því að
lifa hreinu og sönnu lífi í heimi,
sem er frjálst úr fjötrum skiln
ingsvana guðsótta cjg harðdrægr-
ar sjálfselsku.
Og með skilningi sínum og
skýringum jók hann Öðrum
mönnum elsku til alls sem andar
og finnur til og virðingu fyrir
öllum sem vilja vel, hugsa hátt
vega, ifórna — vinna.
Sú frumlega dirfska, sem það
þótti vera á þriðja tug þessarar
aldar á Islandi, að lýsa opinskátt
í sögum holdlegusamlífikarlaog
kvenna er nú búin að missa fjað
ur og hljóm, vegna þess, hve það
söguefni er orðið þrauttuggið og
hversdagslegt. Því fer þó fjarr
að þessum sögum fari fækkandi
En bækur, þar sem þessi lýsing
er miðþyngdarpunkturinn, sem
allir atburðir aðrir hverfast um
eru' andlega örbjarga. Þær
smækka hugsanir manna og líf
Þeir, sem deila við þær geði
missa smátt og smátt dómgrcind
aðeins niður ! sína og um leið sjálfsvirðingu og
freistar mann- sá sem á orðið enga sjálfsvirð-
ingu hefir ekki lengur neitt til
oess að styðjast við og lifa fyrir.
Þannig hljómar dómur reynsl-
unnar.
Þeir einir höfundar, sem með
kunnáttu sinni og snilli hefja
einstaklinginn og styrkja þjóð-
iélagið til glöggrar vitundar um
siðferðilegar og félagslegar skyld-
ur, þeir einir höfundar, sem eru
svo gjörhugulir að virða hið göf-
uga og háleita í eðii mannsins og
særa það ekki, enda þótt þeir
horfi á lífið opnum augum og
lýsi því í raunsærri alvöru, þeir
einir, eru auðgendur, sem eiga
umfangsmiklu bók
ÍÞRÓTTAÞÁTTUR
skilið ást ogaðdáun fólksins.
BREF
Ól. Bergm. Erlingsson, bóka-
útgefandi í Reykjavík, skrifar
blaðinu eftirfarandi:
í „Fokdreifum" Dags 8. febrú-
ar kvartar „Bókavinur" undan
rví, að ýmsar nýjar bækur, þ. á.
m. ,,Þj<)ðsagnasafn Einars Ól.
Sveinssonar“, berist seinna til
Akureyrar en hann óskar, og seg-
ir m. a.: „Nú hafa bóksalar hér
(þ .e. á Akureyri) tjáð mér, að
ómögulegt hafi reynst að fá út-
gafendur til jcess að senda þessar
bækur hingað norður, þrátt fyrir
ítrekuð tilmæli og eftirgangs-
muni, og um sumar þeirra sé öld-
ungis óvíst, hvort þær komi í
bókabúðir hér“. Þó hefir „Bóka-
vinur“ óljósan grun um, að hann
fái að „handleika þessar skrudd-
ur svona með vorinu, ef við för-
um bónarveginn að þessum
körlum (þ. e. útgefendum i
Reykjavík, líklega frekar en bók-
sölunum á Akureyri) að þiggja
af okkur krónurnar". Og ýmis-
legt fleira gamansamt segir
„Bókavinur".
Eg skal nii með fáeinum orð-
um skýra „Bókavini" frá Joví,
hvernig stóð á því að „íslenzkar
þjciðsögur og ævintýri" komust
ekki til bóksala á Akureyri fyrír
síðastl. jól.
Það munu vera kringum 3 ár
síðan hafinn var undirbúningur
að Jressari bók og var Jcegar í upp
hafi gert ráð ifyrir, að hún kæmi
út haustið 1944. Ýmis atvik urðu
til þess að undirbúningurinn
gekk ekki bókstaflega samkvæmt
áætlun og 1. okt. skall á prent-
araverkfall, sem útgef. hafði alls
ekki gert ráð fyrir. Meðan verk-
fallið stóð yfir, var ekkert unnið
að bókinni í prentsmiðjunni,
eins og gefur að skilja. Og það
var kornið fram í desember, þeg-
ar prentun bókarinnar var lokið.
Þá var eftir að binda hana. Nti
hafði þegar í byrjun verið lagt
allt kapp á, að þessi bók yrði
betur úr garði gerð en venjulegt
er um bækur á þessum tíma
fengnar voru myndir í bókina
eftir beztu listamenn, pappír
vandaður og bandið átti að
verða eins vandað og tök eru á
Af þessu leiddi, að lengri tími
fór til Jress að vinna bókina en
ella, og sérstaklega er mikið verk
að binda bók, sem er yfir 500 bls
(J-iamhald á U. *ióuj.
ÍJ>rc')ttablaðið..
Mér datt í hug, að viðeigandi
væri, að íþróttaþátturinn verði
nokkru riimi. til að minna á
íþróttablaðið, því enn munu
J>eir allmargir, íþrcittamenn og
íþróttaunnendur, sem ekki
kaupa J>að eða sjá, en J>a'ð er J>ó
vel J>ess vert. Auk þess ber okkur,
sem íþróttir iðkum og metum,
skylda til að efla íþróttastarf-
semina eftir megni, íþróttablað-
ið er þár einn þátturinn, og ekki
sá ómerkasti.
í síðasta töluhl. er grein um
finnska hlaupasnillinginn Paavo
Nurmi, sem hver íþróttamaður
mun lesa með óblandinni
iriægju og hrifningu. Þar segir
frá Ólympíuleikunum í París
1924, þar sem Nurmi vann hið
ótrúlegasta íþróttaafrek að
keppa í úrslitakeppni í 1500 og
5000 stiku hlaupi á sömu
lukkustund. Segir svo m. a.:
.... 1500 stiku hl. var háð
fyrr. Þar átti Nurmi níu keppi-
nauta, þá beztu og hættulegutsu
sem til voru á jörðinni. Þegar í
upphafi þaut Nurmi eins og ör-
skot fram úr keppinautum sín-
um.... Með glæsilegum yfir-
burðum kom Nurmi lang fyrstur
að mai'kri og setti nýtt, Ólymskt
met á 3 : 53,6 mín. Og á meðan
ceppirlautar hans, Svisslending-
urinn Schárer, að dauða kom-
inn, ruglaður og utan við sig,
castaði mæðinni og Englending-
urinn Stallard var borinn út af
eikvanginum, stóð sigurvegar-
inn Nurmi við sprettlínu 5 rasta
hl. og beið J>ess að skotið riði af
að nýju. Hér átti Nurmi við tvo
heimsfræga hlaupara að etja,
Ritola, sem kallaður var skuggi
Vurmi, og Wide, sænska hlaupa-
garpinn heimsfræga.... 1 byrj-
un síðasta hringsins lengdi
Nurmi skrefin og jók hraðann
eins og hann ætti allt eftir. Rit-
ola fylgdi honum ennþá, en
Wide var búinn. Ritola gerði
sitt ítrasta en allt konr fyrir ekki.
Nurmi sleit marklínuna rúmri
5tiku á undan honum. Tíminn
var 14 : 31,2 mín., nýtt Olymp-
iskt met. . . . En þeir sem staddir
voru í París J>essa daga telja
Nurmi hafa leyst aðra enn
ótrúlegri þrekraun af hendi, en
það var sigur hans í 10 rasta
hlaupinu. En frá því verður sagt
næstu tbl. íþróttablaðsins og
þá verður þú, lesandi góður, orð-
inn kaupandi. Utanáskriftin er:
íþróttablaðið, pósthólf 367,
Reykjavík, eða Haraldur Sigur
geirsson, Brauns Verzlun, Akur
eyri, sími 59.
J-
íþróttabandalag Akureyrar =
f. B. A.
1 25. gr. íþróttalaganna, er
ákveðið að landinu skuli skipt
niður í íþróttahéruð eftir legu
og aðstöðu til íþróttaiðkana.
Samkv. þessari grein hafa verið
stofnuð svokölluð íþróttabanda-
lög, — í Reykjavík, Isafirði og
síðast nú í vetur á Akureyri. —
Við stofnun I. B. A. er íþrótta
ráð Akureyrar úr sögunni. í. B
A. er þá orðinn tengiliður milli
íjn'óttafélaga bæjarins annav
vegar og í. S. í. og Iþróttanefnd
ar ríkisins hins vegar.
Megintilgangur 1. B. A. e
samkv. lögum J>ess, að vinna að
eflingu og bættu skipulagi
íþróttastanfseminnar á Akureyri
— í samrænyi við íþróttalög og
'leikreglur I. S. í. — hafa lorystu
um sameiginleg félagsmál, efla
samvinnu íþróttafélaganna og
vera fulltrúi þeirra utan héraðs.
Formaður bandalagsins skal
kosinn á ársþingi en meðstjórn-
endur tilnefndir af bandalagsfé-
lögunum, einn frá hverju.
Ársþingið fyrsta skal haldið í
aprílmán. og er gert ráð fyrir
íþróttasýningum og fræðsluer-
indum í sambandi við það, eftir
því sem kostur er á.
Stjórnina skipa nú:
Ármann Dalmannsson, form.,
kosinn á stofnfundi.
Sigtr. Júlíusson frá GoLfkl. Ak.
Hermann Stefánss. frá I. M.A.
Tryggvi Þorsteinsson frá
[þróttafél. Þór.
Árni Sigurðsson frá K. A.
Steindor Steindórsson fiá
Skautafél. Akureyrar.
Bjarni Halldórsson frá Sund-
'élaginu Gretti.
Þeir, sem lítið þekkja til þess-
ara mála — eins og-við flest —
gera sér varla grein fyrir að hér
sé um verulegar endurbætur á
skipulagningu íþróttamála bæj-
arins að ræða með stofnun í. B.
A. Sumir vflja telja — og ekki
að. ástæðulausu — að nóg sé fyrir
um félög, sambönd og bandalög,
og rétt sama, hverju nafni sjálfur
kúfurinn nefnist. Hér verður
ekki um þetta fjölyrt, en athug-
ið, að hér er íylgt fordæmi, sem
vel hefir reynst annars staðar,
farið að ráðum sérfróðra manna
og mun nú bezt að láta leynsl-
una skera úr.
En á það skal bent hér, að
bandalagið hefir nú þegar gefið
bæjarbúum kost á mjög Ijöl-
þættu íþróttanámsskeiði — við
ágæt skilyrði. En áhugi og dugur
fólksins — vitarilega kemur fleira
til greina hjá sumum — var af
svo skornum skammti að bara 1
flokkur af 6 áætluðum gat tekið
til starfa — og það aðeins liálf-
skipaður. Við aðeins sæmilegan
íþróttaáhuga hjá bæjarbúum
mátti búast þarna við 150 um-
sækjendum, en þeir urðu alls og
alls 20! — Satt er það, að ef áhugi
bæjarbúa verður iframvegis á
J>essu stigi, þá má einu gilda,
hvort hér er „ráð“ eða „banda-
lag“ við yfirstjórn íþróttamál-
anna. Þá er og hæpin krafa fólks-
ins um æ meiri umbætur til
íþi'óttaiðkana, úti og inni. Þá
mun líka áköfust og eðlilegust
krafan um stærri og fleiri sjúkra-
hús og til þeirra'„sælustaða“ sótt
mest á komandi árum.
•
Íslandsglíman 1945.
Samkv. eindreginni ósk í. S. í.
hefir í. B. A. tekið að sér íslands-
glímuna í sumar, og fer hún
fram á Akureyri síðast í júní.
Vonandi er, að þessi atburður
verði til að vekja metnað Norð-
lendinga og lyfti glímunni aftur
til vegs og vinsælda meðal yngri
og eldri. Glíman er kennd og
, (Framhald á 7. síðu).