Þjóðviljinn - 17.10.1940, Blaðsíða 2

Fimmtudagur 17. október 1940
O.IOÖV1L.J1NN
pfðÐVHJINM
Ctgeiandi:
Sameiningarflokkur alþýðu
— Sósíalistaflokkurinn.
Kitstjórar:
Einar Olgeirsson.
Sigfús A. Sigurhjartarson.
Ritstjórn:
- Hverfisgötu 4 (Víkings-
prent) sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif
stofa: Austurstræti 12 (1.
hæð) sími 2184.
Askriftargjald á mánuði:
Reykjavík og nágrenni kr.
2.50. Annarsstaðar á land-
inu kr. 1,75. I lausasölu 10
aura eintakið.
Víkingsprent h.f., Hverfisgötu
Sagf tíl lífar
Morgimblaðið hefur nú sagt verka
mönnum nokkur púsund sinnum, að
það sé gott verklýðsblað, og flokk
ur þess sé verklýðsflokkur. Ekki
tjáir að neita, að til eru þeir verka
menn, og ekki allfáir, sem þessu
trúa. Þessir menn hafa nú tæki-
færi til þess að athuga framkomu
Morgunblaðsins í sambandi við
dægurmál eins -og trésmiðadeiluna.
Þeim ber skylda til að láta þessa
athugun fara fram, og byggja síðan
á henni og fleiri slíkum athugunum.
dóm um hvort það blað, sem til
skamms tíma var gefið út af Dön-
um á tslandi, sé raunverulega mál
svari verkamanna, eða hvort það
beri hag annarra stétta ríkar fyr-
ir brjósti.
Líkurnar fyrir sigri trésmiða í
deilu þessari eru miklar eða litl-
ar eftir því hvernig Dagsbrúnar
verkamenn bregðast við. Deilan er
þannig vaxin að Dagsbrúnarmen/i
geta gert trésmiðunum torvelt að
vinna hana, hinsvegar geta Dags-
brúiiarmenn stuðlað mjög að fullum
sigri trésmiða.
Þetta veit og skilur Morgunblað
ið ofur vel, og hegðar sér sam-'
kvæmt því; 'Og hegðun sú, sem
það telur henta. í ■ þessu máli er að
vinna eftir beztu getu að því, að
koma upp missætti milli Dagsbrún
armanna og trésmiða.
Til þess að koma þessu í fram-
kvæmd flytur blaðið langar fréttir
af viðtali við SiguTð Halldórsson,
formann Dagsbrúnar, sem á engan
hátt getuT samrýmzt þeirri afstöðu
sem félagið hefur tekið og Sigurður
hefur staðfest bréflega fyrir þess
hönd, og má það heita furðu ill
meðferð á flokksmanni blaðsins að
gera hann þannig að ómerkingi
frammi fyrir alþjóð, og væri liklegt
að Sigurður fyndi ástæðu til að
mótmæla.
Blaðið býr til fréttir um sam-
tal formanns Trésmiðafélagsins og
verkamanna. öll er þessi frétt röng
og til þess eins gerð að kpma inn
þeirri skoðun að Dagsbrúnarmenn
standi ekki með trésmiðum í deil
unni.
Morgunblaðið hefur þannig í deilu
þessari sagt til litar, eins og vænta
mátti, það hefur verið er og verður
hið svarta málgagn atvinnurekenda,
sem berst gegn verkamönnum við
hvert tækifæri.
Þeir verkamenn, sem ekki koma
auga á svo auðsæja staðreynd eru
sljórri en vænta mætti.
Þættir nr isleœzkri samvinnnsðgn
Það mun óhætt að fullyrða að
enginn félagssamtöki í landinu hafa
haft eins víðtæk áhrif á atvinnulíf
Islendinga og samvinnufélögin.
Þessi merki félagsskapur hefur ver
ið eitt öflugasta vopnið, ssm þjóðin
hefur beitt í framfarabaráttunni.
Hann hefur kennt annari stærstu
framleiðslustétt landsins vömvönd-
un og nýja framleiðsluhætti; hann
hefur brotið vörum hannar braut
inin á nýja markaði; hann hefur
liaft viðtæk áltrif á vöruvejrðj í lant/
imi, i sannvirðisátt, og fleiri eru
afrek hans, er til framfara horfa.
Ekki má heldur gleyma því, að
sú hagsmunabarátta, sem samvinnu-
me m hafa háð, hefur og stuðlað að
stæía manndóm þeirra og kjark og
hefur þannig í orðsins beztu merk-
ingu orðið menningarbarátta.
i
Félög samvinnumanna eru byggð
á hroinum lýðræðisgrundvelli. Fé-
lagsformin eru þannig að hvergi
er vikið fra þrautreyndum lýðræð-
isrcgluin, kosningarréttur og kjör-
gengt er jafnt og almennt, bæði
innan einstakra félaga og sambands
þeirra, S. I. S/
Skýrslur Sambands íslenzkra sam
vinnufél. bera þess líka Ijósan vott.
Félög þess hafa þróazt vel og em
sennilega voldugustu félagssamtök-
ín, sem til eru í lajndinu. Samkvæmt
ársskýrslu S. í. S. 1939 eru sam-
bandsfélögin 47 að tölu og telja
- 16287 félaga. Sambandið hefur í
þjónustu sinni 424 starfsmenn.
Vörusala þess á árinu 1939 nam
29,679,209,00 kr.
Allt ber þetta vott um mikla hag-
sæld og áhrifaríkt félag, allt bend-
ir þetta til þess, að féiög þessi séu
ríkt stórveldi, að þau geti ráðið
Iverulega í landinu, og þannig verið
sú verðlagsnefnd, sem þjóðin þarf
á að halda, einkum á tímum eins
og þeim sem nú standa yfir. í sem
fæstum iorðum sagt, félögin hafa
náð þeim þroska, sem með þarf
til þess að rækja að verulegu leyti
það starf, sem brautryðjendurnir
ætluðu þeim á sviði viðskipta og
m en n in garm á la.
Slíkt er gleðiefni öllum samvinnu
mönnum, en jafnframt er það þeim
hvöt til að vera á verði gegn öllu
því, sem aflaga kann að fara um
sfarf þessara félaga, og hvöt til
þess að vinna af fremsta megni að
umbótum, svo að hinn dýri arfur
brautry ð j end a sam vinnuhreyfin ga r-
innar fari ekki forgörðum.
Á siðasta aðalfu-ndi S. f. S. voru
fulltrúum fengnar tvær prentaðar
skýrslur. önnur heitir „Ársskýrsla
Sambands ísl. samvinnufélaga 1939“
og er1 í henni að finna margháttað
ar upplýsingar um starfsemi kaup-
félaganna og S. I. S. Bók þessi er
öllum opin, sem henni vilja kynnast,
enda hafa blöðin skýrt frá efni henn
ar í megin dráttum, þ. e. a. s. þau
þeirra, sem iáta sig varða félags-
samtök eins og S. 1. S.
Hin prentaða skýrslan, sem full-
trúamir fengu í hend-ur, heifir „Árs
reikningar Sambands isl. samvinnu-
félaga 1939“. En efst og fremst á
blaði stendur. „Einkamál".
Þetta þýðir að staðreyndir þær,
sem reikningar þessir geyma, séu
sagðar fulltrúum kaupfélaganna í
trúnaði og að ekki sé til þess ætl-
ast, að þeir komist á fleiri manna
vitund.
Hvað veldur því að nær 16 þús-
undir félagsmanna, sem eru eigend-
er S. í. S. fá ekki að sjá reikninga
þess?
Ber þeim ekki öllum að gera sér
grein fyrir hvernig þeirra eigin
samtökum er stjórnað, og þeirra
eigin 'iðnaður er rekinn? Er það
ekki skylda þeirra að taka afstöðu
til innanfélagsmála og til kosningu
fullfrúa og annarra trúnaðarmanna á
grundvelli raunhæfrar þekkingar, og
er ekki þennan grundvöll fyrst og
fremst að finna í reikningum hinna
einstöku félaga og sambands þeirra,
S. I. S.?
öllum þessum spumingum verður
að svara játandi. Og það er enginn
efi á, að hver einasti fulltrúi á að-
alfundi S. I. S. og hver einasti for-
ráðamaður S. !. S. mundi aðspurður
svara þessu játandi.
En hvernig á að samrýma jákvæð
svör við þessum spumingum, þeirri
staðreynd, að gerð 'eir tilrann til
að leyna reikningum S. t. S. fyrir
eigendum fyrirtækisins?
Sennilega munu forráðamenn S. 1.
S. hafa þau svör uppi, að reikning-
arnir geti gefið keppinautum Sam-
bandsins, heildsölimum, ýmsar upp-
lýsingar, sem ekki er hollt að þeir
kynnist. Og af því að heildsalemir
megi ekki komast í þessa reikn-
inga, þá sé réttmætt, að leyna eig-
endur S. I. S. þaiin einnig.
Ekki eru þetta röksemdir, heldur
gerfi-röksemdir.
Vafasamt er, að reikningar þessir
feli í 'sér nokkra þá tölu, sem að
keppinautum S. I. S. væri nokkur
bagur í að vita. Og jafnvel þó ein-
hver slík tala findist er lítt hugs-
anlegt að tap S. I. S. við að birta
hana gæti verið nokkuð viðlíka
mikið eins og það tap, sem það
hlýtur að verða fyrir, við að fremja
það lýðræðisbrot, að birta ekki fé-
lögum sínum reikningana undan-
dráttar- og refjalaust. Væri hér allt
isem v-era ber, ætti S. í. S. að vera
það hið mesta áhugainál, að reikn-
ingar þess, starf þess -og hagur
væri ræddur opinberlega, þannig að
tækifæri gæfist til þess að eyða
misskilningi, hrinda árásum og leiða
félagsmenn kaupfélaganna i allan
sannleika.
Sú braut, sem gengin er með því
að dylja reikningana, er keppinaut-
um og andstæðingum S. 1. S. áreið-
anlega miklu rneira virði, en allar
þær upplýsingar, sem þeir gætu
fengið í x-eikningum þess.
Hulan, sem yfir reikningana er
breidd, skapar tortryggni, sem ekki
er auðvelt að eyða, hinar fáránleg-
ustu sögur myndazt, eða öllu heldur
eru myndaðar, sem til þess eru falln
ar að hnekkja áliti félaganna, þeim
verður ekki hrundið með því að
taka upp baráttu gegn þeim á opin
berum vettvangi, því reikningarnlr
eru „einkamál“.
Allt þetta hlýtur þeim forráða-
mönnum S. !. S. að vera ljóst, sem
létu skrá orðið „einkamdiframan,
á ársreikninga félagsins.
Hvað var það þá, sem olli þvi að
þeir vildu dylja reikninga þessa
fyrir öllum almenningi?
Þeirri spumingu verður reynt að
(svara í 'síðari köflum þessarar grein
ar.
Þelr sem komn
með Esjn
Eggert F. Guðnrundsson, Reykjavík
Viggó St. Guðmundsson Hrólfssk.
Jón isf. Guðmundsson, Vesturg. 22
Guðbjörg M. Björnsdóttir Sigluf.
Rebekka P. Bjömsdóttir, Fálkag. 8
Ingibergur P. M. Jónsson Vest. 65
Jónas Þórir Björnsson, Akureyri
Grétar Símonarson Laugav. 33
Helga Guðmundsdóttir Stóra-Hofi
Elísabet Guðmundsdóttir Reykjav.
María Hallgrímsdóttir Reykjavik
Aðalsteinn Agnarsson Haðarst. 18
Elías S. Elíasson, Akureyri
Oddur Hjálmarsson Akureyri.
Axel Björnsson, Akureyri.
Erl. Ingimundarson, Reykjav.
Ægir Ólafsson, R-eykjavík.
Guðm. Jónsson, Auðkúlu, Blönduós
Jón B. Guðmnndsson, Bergþ. 10
Ragnar Pálsson Réykjavík.
Ingibjörg Vernharðsdóttir; Rvík.
Kristófer Ó. Vigfússon, Hverf 100
Kristín Guðmundsd. Móum, Kjal.
Ingibjörg Sigurðardóttir Bergi R.
Jónína Elíasdóftir, Laufásv. 18
Jón Jónsson, Akureyri.
Sigurgeir Guðnas-on, Reykjavík
Ólafía Þorvaldsd. Ak. Sigurloorg
Þorvaldsd. Ólafs.f., Sigr. Magnús-
dóttir Rv„ Steind. Kr. Jónsson Ak.,
Þórdýs Á. Jóhannsd. Rv., Sighv.
Bjarnas. Bárug. 16, Ragnar Signrðs
sonn, Ak„ Unnur H.r Eiríks, Bár. 12,
Sigrún Guðlaugsd., S.-Þing„ Vil-
helm Fr. Jónss. Rv„ Sigurst. Gunn
laugss., Ak„ Jón Eðvaldss., Hrísey
Sigurborg Jónsd., Rv„ Bajdur Ól-
afsson, Hverf. 76, Ema Vernharðs
dóttir, Rv., Guðrún Gísladóttir, Rv.,
Sigr. Vemharðsd., Rv., Guðm. P.
Guðmundsson Rv„ Fanney Sveinsd
Rv„ Jón Steingrimsson, Rv., Helga
Sigurðard., Rv„ Valgerður Sverris
son, Bakkaf., Kristján Jónsson Ak„
Sigr. Ásgeirsd. Bl.ós, Láms Schv.
Jónsson, Rv„ Tóm-as Guðjónsson
Hverf. 23, Erasm-es Erasmusson Rv.
Jón E. Jónsson, Rv„ Þóra Símonar
dóttir Grett. 54B, Guðbjörg R.
Árnad. Rv., Oddný Gíslad. Vifilg 13
E. Þórarinn Sigmundss. Rv., Ingólf
ur Jónsson, Rv„ Ólafur Jónsson Sel-
fossi, Camillus Bjarnas. Rv., Kári
Gunnarsson Tjarn. 11, Már Ríkarðs
son Grund. 15, Jón Pétursson Vest
mannaeyjum, Benedikt E. Arna-
son, Rv„ Ingibergur Vilmundssom
Rv„ Þór Ingim-arsson Ak., Hilmir
Ásgrímsson, Ak„ María Svein-
björnsd. ísaf., Guðrún Jónsd. ísaf.
Friðrik Jón-sson, Rv., Axel Sigurðs
son Rv„ Guðný Jónsdóttir, Rv„
Reg. Benediktsd. Bók. 6, Hinrik
Guðmundsson Rv„ Sig Einarsson
Lok. 19, Ingibj. Pálsd. Fjólug. 8,
Jón Bjarnason Rv., Arnór Ó. Jóns
son Ljós. 32, Magn. Jóhann-esson
Reýkjavík, Borghildur Rögnvaldsd.
Rv„ Helena Zoega Vest. 37, Vera
Pálsd. Bald. 7, Fritz Kjartansson
Gunml. P. Blöndal Rv., Kristjama
Jónsdóttir Laug 68, Þórarinn Ól-
afsson Melgraseyri, Jónín-a S. Guð-
mundsdóttir Núpi, Svanborg Sæ-
mundsdóttir Stað, Ingibjörg Skarp-
héðinsdóttir Axarf., Guðrún Á. Hall
grímsson, Skálh. £, Þórður Jasonar
son Rv„ Jónína Þ. Jasonarson Rv.
Frjðgeir Ingimundarson Kópaskeri,
Þóra Árnadóttir, Rv„ Jóhann Dav-
FulHrúaráðíð heldur fund
á skrífstofu félagsins Lækj-
argötu 6A, á föstudags-
kvöld kl. 8,30.
Mætíð öll stundvíslega.
Síjórnín.
Daglega nýsoðin
SVIÐ
Kaffistofan.
Hafnarstræti 16.
Írfsr
St. Iþaka nr. 194
efnir til hlutaveltu n. k. sunnu-
dag. Félagarnir eru beðnir um að
vera duglegir að safna munum, og
bess er fastlega vænzt, að þeim
verði vel tekið þar sem þeir koma
í þeim erindum.
íðsson Hafnarf., Guðrún Þorkels-
dótir Múlasýslu, Þórurnn J. Haf-
stein Rv„ Klemens Tryggvason, Rv.,
Þorsteinn Amalds Rv„ Guðrún Túl
eníus Rv„ Harry Fredreksen Rv„
Ágústa Bjarman, Rv„ Jóníma I. Jóns
dóttir Stykkish., Bergljót Guð-
mundsdóttir Laugamesv. 75, Krist
rún Jónsdóttir Rv„ Sigr. Þorgilsson
Rv„ Magnea Guðjónsson Rv„ Elin
Guðmundsd. Rv., Þórunn Tryggva
son Sigluf., Jón Sigtryggsson Sf.
Kristrún Kjartansson Hafnarf. Guð-
mundur Kjartansson Hafnarf., Val
gerður Kristinsd. Rv., Kjartan Eð-
Framhatd á 4. síðu