Þjóðviljinn - 10.05.1944, Qupperneq 3

Miðvikudagur 10. maí 1944.
ÞJÓÐVILJINN
3
RIT8TJÓRI:
RANNVEIG KRISTJÁNSDÓTTIR
J
Starfslúlkan #g húsmóðirin
Fátt er það sem húsmæðurn-
ar.í sumum stéttum þjóðfélags-
ins oftar ræða með sér en hin
svokölluðu starfsstúlknavand-
ræði. Kvennasíðan er að leitast
við að fá nokkrar húsmæður
og starfsstúlkur til þess að láta
í ljós skoðanir sínar á þessu
máli og mun reyna að birta
þær í næstu síðu, en meðan
fómarlömbin eru að hugsa sig
um og ef vera mætti að það
:gæti haft áhrif á einhvem til
andmæla eða samþykkta, birt-
ist hér ofurlítill kafli úr út-
varpsfyrirlestri, sem fluttur var
á síðasta hausti. Fyrirlesturinn
nefndist „Húsmóðirin og tækn-
in“.
„Húsmæðmnum sjálfum
liættir við að kenna starfs-
stúlknavandræðunum um allt
sitt aukna erfiði. Fyrirbrigði
þetta er ekkert einsdæmi hér
á landi. Það þekkist meira og
minna um allan hinn menntaða
heim, þar sem matreiðslan enn
fer fram á heimílunum. Fyrir
stríðið sátu víða nefndir á rök-
stólum til þess að athuga vanda
mál þetta og gera tillögur til
bóta. í áliti sem gefið var út af
atvinnumálaráðuneyti Banda-
ríkjanna segir um starfsstúlk-
una: ,,Það er ekki ákveðið
vinnumagn, sem menn leigja,
heldur öll persónan.“ Það leik-
ur enginn vafi á því, að það
hve starfsstúlkum er ætlað að
lifa í nánu sambandi við fjöl-
skylduna án þess þó að tilheyra
henni í raun og veru, á mikinn
þátt í því hve fáar stúlkur vilja
taka starf þetta að sér
Önnur atriði sem áðurnefndar
rannsóknir benda á að hindri
stúlkur í að sækjast eftir starfi
þessu, er óreglulegur og langur
vinnutími, óreglulegur frítími,
einangrun frá félögum og það
að menn fá laun sín að nokkru
leyti í vörum svo sem húsnæði
og fæði, en ekki í peningum.
Það er að vísu ómögulegt að
halda því fram að starfsstúlkan
bíði ætíð tjón af því að fá nokk
urn hluta launa sinna sem hús-
næði og fæði. Hún lifir oft bet-
ur á þann hátt en hún mundi
hafa gert að öðrum kosti. Hús-
næði því er starfsstúlkum hefur
verið ætlað hefur þó oft verið
mjög ábótavant, og svo er ann-
að. Menn hafa það á tilfinning-
unni, að þeir fái hærri laun ef
þeir fá þau öll í peningum en
ella.
Þetta er sú hliðin sem sr.ýr
að starfsstúlkunum. Nú veit ég
að þið húsmæður komið og seg-
ið: Það vantar svo sem ekki að.
þær fái fullboðlegt herbergi.
Þær fá hátt kaup og eru lausar
á kvöldin og samt er ómögulegt
að fá nokkra alniennilega mann
eskju. Þið hafið mikið til ykkar
máls. Nú er næg atvinna, en
það orð sem komið er á starfið
gerir það að verkum að þangað
sækja tæplega nema þær stúlk-
ur, sem ekki geta stundað aðra
atvinnu. Húsmæðurnar fá því
oft illa hjálp, vankunnandi og
óábyggilega. Eg veit að það eru
til heiðarlegar undantekningar.
En dæmin um hið gagnstæða
eru svo mörg, að nóg er til þess
að una illa við. Margar ykkar
hugsa sem svo: „bráðum verður
atvinnuleysi og þá fáum við
nógar stúlkur.“ Það er mjög
hæpið að það sé ykkur sjálfum
i hag að hugsa þannig. í álitum
þeim er starfsstúlknanefndim-
ar á Norðurlöndum lögðu fram,
var alstaðar bent á að það væri
hvorki í hag starfsstúlkna heim
ilanna né húsmæðranna sjálfra
að heimilisstörfin væru unnin
þannig út úr neyð. Starfsstúlk-
urnar yrðu að fá betri mennt-
un, þannig, að þær væru raun-
verulega hæfar til að vinna
störf sín, en um leið yrði kaup-
ið að hækka *svo að það væri
fullkomlega sambærilegt við
önnur þau störf er konur ynnu.
Bent var á að heppilegast
mundi vera að starfsstúlkur
byggu ekki á heimilunum.
Stúlkan krefst þess að fá að
taka á móti gestum á herbergi
sitt og hefur auðvitað rétt til
þess sem óháður einstaklingur,
en slíkt fer oft mjög í bága við
hugmyndir húsmæðranna sér-
staklega ef um kvöld- og nætur
heimsóknir karlmanna er að
ræða. Húsmóðurinni finnst hún
eigi að hafa siðferðilega ábyrgð
á starfsstúlkunni. Það er engan
veginn hægt að réttlæta þá hlið
ina á málinu, en hins er að
gæta, að húsmóðirin verður að
gera nokkuð miklar kröfur til
daglegrar hegðunar starfsstúlk-
unnar bama sinna vegna, sér-
staklega ef stúlkan býr á heim-
ilinu.
Aukin mermtim og ábyrgðar-
tilfinning og um leið hækkuð
larm starfsstúlknahlýturaðhafa
í för með sér að hin geisilega
sóun á vinnukrafti, er átt hefur
sér stað hlvtur að hverfa. Hús-
móðirin verður að læra að skipu
leggja starf sitt betur en hún
gerir, finna þægilegri og ein
faldari form fyrir hinu hvers-
dagslega lífi, losa sig við ýmsa
óþarfa hluti á heimiliim, sem
einungis eiga þann rétt á sér
að aðrir hafa svona hluti. Hjálp
starfsstúlkunnar yrði dýrari en
um leið afkastameiri, og þá yrði
Framhald á K. idðu.
Don Juan er hrœddur
Sálarfræði — eða kermingar
og staðreyndir um það, hvern-
ig hin innri svörun okkar og
ytri hegðun standa af sér við
utanaðkomandi áhrif frá dauð-
um og lifandi hlutum og lif-
andi kenningum, sæti oft á tíð-
um töluverðri fyrirlitningu, jafn
vel meðal hugsandi manna, lík-
lega meðal annars af því að orð
ið sá hefur svo guðfræðilega
merkingu.
Öll sálarfræði er að vísu enn-
þá á lágu stigi sem vísindi,
fræðimönnunum ber illa saman
og mörgum þeirra hættir við
að byggja upp heilt kerfi á tak-
mörkuðum athugunum (sbr.
Freud.), en aldrei fer svo að
menn hafi ekki eitthvert gagn
af að lesa slík fræði til skiln-
ings á sjálfum sér og öðrirm.
Sálfræðingurinn Alfred Adl-
er segir í bók sinni, Mannþekk-
ing (Menschenkenntnis). meðal
annars:
„Flestar félagslegar grundvall
arstaðreyndir mannþekkingar-
innar eru innifaldar 1 hinni efn-
islegu söguskoðun. sem þeir
Marx og Engels sköpuðu. Sam-
kvæmt. þeirri kenningu ákveður
hinn fjárhagslegi grimdvöllur
— þ. e. þær tæknilegu aðferðir
sem notaðar eru við framleiðsl-
una á hverjum tíma — þá yfir-
byggingu hugsjóna sem reist er
í þjóðfélaginu.“
En Adler leitast við að skýra af
stöðu einstaklingsins til félags-
heildarinnar, og þær leiðir sem
hann notar til þess að byggja
sér varnir gegn minnimáttar
kennd þeirri er Adler telur mik
inn hluta lífs okkar stjórnast af
Maðurinn er fremur öðrum
dýrum háður hinni félagslegu
heild. Hann getur aldrei lifað
einn og óháður. Til þess að forð
ast villidýr og ná sér í viður-
væri urðu mennimir frá fyrstu
byrjun að lifa saman í hópum.
„Samkvæmt lögmáli náttúr-
unnar er maðurinn minnimátt-
ar. En vanmáttarkennd, sem
nær fram til vitundar hans sem
ófullkomleika- og öryggisleysis-
tilfinning, hvetur sem reidd
svipa til þess að finna leið til
þess að laga sig, skapa aðstöðu,
sem upphefur hina erfiðu að-
stöðu mannsins í náttúrunni.“
í þessari baráttu jókst
vit mannsins og úrræði,
segir hann. Og þar sem
hið mannlega samfélag allt
af átti drjúgan þátt í því að
gera honum kleift að lifa og
að laga hann, verðum við frá
byrjun að taka tillit til að-
stæðna samfélagsiná. Þróun
allra gáfna mannkynsins ber
glögg merki þjóðfélagslífsins.
Sérhver hugsun verður að vera
þannig vaxin að þjóðfélagið við
urkenni hana.“
Einstaklingurinn mætir ýms-
um örðugleikum við slíka
aðlögun, og á þannig í
stöðugu stríði við að ná sér
niðri á einhverju sviði til þess
að upphefja minnimáttarkennd
sína á öðru sviði eða hinu sama.
Glögg dæmi um slíkt er t. d.
Demoþenus, sem var málhalt-
ur, en hrópaði með stein í
munni út í brimið þar til hann
varð mesti ræðuskörungur
Aþenuborgar, eða Beethoven,
sem heyrði illa og lagði sig

Til vinstri: Ljósgrár kjóll með hvítum r'óndum og rauðu leður-
belti. — / miðið: Gulur ullarkjóll með brúnu leðurbeltí, kraga-
luus með djúpuni hnepptum vösum. — TU hœgri: Grá dragt úr
■ullarjlóneli. LokujeUing jraman á pilsirm. Sléttur jakki og hvít-
og rauðröndótt peysa irnnan undir.
þessvegna sérstaklega eftir tón-
um, en varð sem kunnugt er
eitt mesta tónskáld sem uppi
hefur verið.
Og af því að þetta er Kvenna
síðan ætla ég svo að láta ykkur
heyra hvað Adler segir um Don
Juan og hræðslu karlmann-
anna við kvenfrelsi.
„Þó að konan í raim og veru
ekki sé lakari úr garði gerð
en karlmaðurinn — um það eru
allir skynigæddir menn sam-
mála — þá hefur hugmyndin
um að hún hafi minna gildi
ómótmælanlega gagnsýrt alla
menningu okkar. Þessa verðum
við stöðugt að gæta, hafa hug-
fast á hverju.þessi misskilning-
ur þjóðfélagsins byggist og vera
alltaf tilbúin að berjast á móti
honum. Og þessi afstaða okkar
á ekki að ákvarðast af sjúklega
yfirdrifinni aðdáun á konunni,
heldur af skilningi á því, að
slíkt ástand eyðileggur þjóðfé-
lagslíf vort. — Þegar menning-
in á annað borð er gegnumsýrð
af einhverri bábilju, sýkir hún
allt og kemur fram alstaðar.
Þannig eyðileggur fordómurinn
um það, að konan sé auðvirði-
legri vera og þarafleiðandi upp
hefð karlmannsins, stöðugt sam
búðina milli kynj anna. Afleiðing
in af hinni gífurlegu tortryggni
: sem sérstaklega setur svip
sinn á sérhvert ástasamband,
ógnar öllum möguleikum til
hamingju, og eyðileggur þá oft-
astnær. Allt ástalíf okkar eitr-
ast af þessari tortryggni, skræln
ar upp og visnar.-----Þeir örð-
ugleikar sem skapast hafa á
þennan hátt, hafa aukizt
gífurlega mikið á vorum tímum
og þær verða því meiri, því
sterkari tilhneigingu sem kon-
an hefur til þess að gera upp-
reisn gegn því hlutverki, sem
henni er ætlað og því meiri
löngun sem karlmaðurinn hefur
til þess að leika hlutverk þess,
sem sérréttindin hefur, þrátt
fyrir það að engin rök sanni að
hann eigi rétt á slíku hlutverki.
| Undirokun er alveg jafn ó-
! þolandi 1 sambandinu milli
í kynjanna eins og í lífi þjóð-
anna. Þeir örðugleikar, sem
báðir aðilar verða fyrir á þann
■ hátt eru svo miklir að sérhver
i maður ætti að ve:ia því athygli.
1 Svið þetta er svo stórt, að það
í grípur inn í líf allra manna.
! Og það er svo flókið vegna þess
j að öll menning okkar krefst
þess af baminu, að það velji
; sér slíka stöðu gagnvart lífinu,
! að það um leið komist í and-
i stöðu við hitt kynið. Rólegt
uppeldi mundi ef til vill yfir-
vinna þessa mótsetningu, en
hinn geysilegi hraði vorra tíma,
skortur á raunverulega notkun-
arhæfum uppeldisaðferðum og
fyrst og fremst öll sú samkeppn
isorusta sem gagnsýrir líf okk-
ar, hefur áhrif alla leið inn í
; bamaherbergið, og verður leið-
1 arvísir síðar á ævinni. Sú
Framh. á 5. síðu.