Þjóðviljinn - 27.08.1952, Blaðsíða 3

Œ
SS
—

Ritstjóri: Baldur Vilhclmsson.
Stattu á verði

Miðvikudagur 27. ágúst 1952 — ÞJÓÐVILJINN — (3
Framleiðsluöfl og fram-
leiðsluskipan
• BARÐUR
ÞRÆLL----------
Það var löngum aðal ís-
lenzkra, — eftir því sem sögnr
herma —, að gefast aldrei upp
fyrir ofureflinu, knékrjúpa
aldrei valdinu, kyssa ekki á
vöndinn. Þótt 'kirkja og höfð-
ingjar legðust á eitt, — og
reyndu að traðka á íslenzkri al-
þýðu, troða íslenzkt fólk í
svaðið, — gera menningu okkar
sem danskasta, með öðrum orð-
urn ganga af fornri meimingu
okkar dauðri, áttum við alltaf
fólk með þennan óróa í blóðinu:
að standa uppi í hárinu á höfð-
ingjum; þessa ólgandi uppreisn:
að láta ekki kúgast; þessa
skrýtnu þrákelni: að vilja vera
íslen2kir fremur en annað, —
það var þetta, sem bjargaði
menningu okkar sjö aldir
danskra yfirráða. Það var stolt-
ið og fyrirlitning alþýðunnar á
menningarlausum kúgunim,
sem gerði henni kleift að gejma
menningarverðmæta þeirra, er
oftast er skírskotað til; þá talað
er um íslenzka þjóð.
. Þrælslund hefur alltaf verið
íslendingiun fjarri. Saga þeirra.,
—• eins og raunar saga allra
þjóða —, er saga uppreisnar-
innar, saga hinnar stríðandi
baráttu. Hugsjón þeirra: Barð-
ur þræll en meiri en feitur
herra.
• „ÍSLENDINGAR
VILJUM VIÐ
ALLIR VERA“
Oft hafa litlenzkir spurt mig:
Af hverju eruð þið að halda
dauðalialdi í þennan hólma ykk-
ar, iþetta hrjóstruga, kalda
land? Hvers vegna eftirlátið
til betri staða sunnar á jörðn.
inni?
Ja, hvers vegna ? Hvað er
það sem bindur okkur við þessa
eyju norður við íshaf? Hvers
vegna leitum við ekki ,,betri‘‘
staða?
Það er vegna þess, að við
erum ísler/.kir. Við erum ekki
að fæðast á þessa eyju nú í dag.
Við höfum átt hór heima í
meira en þúsund ár. Milli þess-
ara fjalla hefur tunga okkar
verið töluð. Við jiessa mold
böm okkar alin. Við nið þess-
ara vatna bækur okkar skráðar.
Hér erum við. Við getum ekki
annað.
Tengsl okkar við landið verða
ekki rofin meðan við mælum á
íslenzka tungu, meðan við njót-
um verka forfeðra okkar og
skynjum baráttu þeirra í þessu
landi i þúsund ár.
Eldgos, hafís drepsóttir.
kristindómur og konungavald
danskt máttu sin ekki gegn ís-
lenzkri þjóð. — Okkar sem lif-
um í dag cr að berjast sömu
baráttu og áar okkar gerðu.
baráttunni fyrir tilvist íslenzkr-
ar menningar, islenzkrar þjóðar.
. ÍST.EN7.K
MENNING----------
Hvað ér svo íslenzk menning ?
Er )>að íslenzk menning, sem
Hótel Borg er mestur fulltrúi
fyrir hér? Eða eru Hjartaásinn
og Heimilisritið tákn íslenzkrar
menningar? ' Nei, — þetta er
ekki menning, í hæsta lagi skril-
menning.
En við eigum trausta menn-
ingu, sem stendur á gömium
merg. — Hringhenda Skagfii'ð-
ingsins er ekki dauð úr öllum
æðum, „Lýsnin til fróðleiks og
skrifta" mörgum reykvískum
verkamanninum í blóð borin. —
Og á þessari öld eigum við
jafnvel betri og íslenzkari skáid
en nokkru sinni fyrr: Kiljan,
Jóhannes úr Kötlum. Og við
höfiun eignast mikla Islendinga
á öðrum sviðum líka, lifandi
tákn þess að íslenzk menning er
síður en svo (komin að fótum
fram. — Prá þvi Völuspá var
kveðin, þar til Jóhannes orti
Land míns föður eru mörg ár
og löng. — En á öllum þeim
árum hefur íslenzk menning
verið í sókn. Þótt hægt miðaði
oft, hefur hún sífellt verið að
breytast og mótast, — með
fólkinu eftir aðstæðum hvers
tíma. Þótt óralangur tími liði
frá því saga útlagans Grettis
var skráð, þar til saga. hins
svarta Jóns Hreggviössonar sá
dagsins ljós, — em þær báðar
greinar á sama meiði. Þær eru
okkar ættar—og eign þjóðar-
innar.
. — OG HIN
VESTRÆNA
Hátt er nú galað en miður
fagurlega um vestræna menn-
ingu. Og hún skal nú varin
gegn hver veit hverju.
Oddvitai' baráttunnar fyrir
menningtmni eru Bandarikja-
menn. Þeir eiga heima í Ame-
ríku og eru blanda. ýmissa
þjóða. Það er kostuleg blanda.
Þeir þykjast eiga ein-
hverja sameininlega menn-
ingu íslenzkum. — Því rniður
getum við ekki komið auga á
iiana. t— En þaö ma vera, ao
það sé eitthvað á svörtum
markaði, eða á vegum einhvers
faktúruf ölsunarfélagsins ?
Kannski veit Vilhjálmur Þór
það?
Amerika var upphaflega
byggð rauðskinnum, sem áttu
sér merka menningu. Þá komu
þar spánskir, píndu þá og plög-
uðu og eyddu þeirra menningu
í nafni Hvitakrists, :— Siðan er
ekki vitað tíl að nokkur sérstck
kost.amenning risi þar vestra..
Höfuðstofn Bandarí'tjamanna
og frumkjarm eru enskir trúar-
ofstækismenn, sem flýðu engil-
saxneska menningu, onda mæla
þeir víst fiestir ennþá — að
minnsta kosti að nafninu til —
á enska tungu. Utanum þá
hlóðst svo fjöldi annars fó’.ks
ýmissar ættar. Aðalsvald varð
har aldrei til — og auðvaids-
þróunin þvi mjög greið, þar eð
ekkert afturhald varð til að
Ft.anda á móti henni, nema frá
Evrópu, se.m átti nóg með sig.
Á blómaskeiði auðvaldsins
þar eignuðust þeir ýmsa snill-
inga, sér í lagi á bókmonnta-
sviðinu. — En ofvöxtur auð-
valdsins, sem fljótt varð hringa-
vald, drap allan kraft úr þess-
ari rísandi menningu, svo nú
eru beztu fulltrúar hennar, svo
sem Cliaplin, Howard Fast,
Robeson og Miller (Sölumaður
deyr) sa.kaðir um „óþjóðlega
starfsemi" og faitgar í sinu
eigin landi; en í stað þess
blómstnu' nu ,jmcnning“ sú er
Life, Post og Time eru fulltriiar
fyrir, „mennmg" Súpermans og
Tarzans, „mertning“ gangsters-
ins, svertingjahatursins, morðs-
ins. •
. ÞEIRRA
EINKAEIGN
Það er þessi ,,menning“, sem
nú hefur borizt yfir Atlantsála
og ógnar íslenzkri þjóð. Það er
þessi „memung", scm ræður á
Adlon og Hótel ÍBorg. Það er
þessi ,,menning“, sem sýnir á-
hrif sin og gildi í ólátum eins
og þeim, sem urðu við Hreða-
vatn í sumar. Það er þessi
„menning“, sem setur stimpil
sinn á ása og heimilisrit.
Fulltníar jx:ssarar „menning-
ar“ eru morðklæddu jórturdýrin
sem teygja úr ánalegu fésinu á
götum höfuðborgar okkar -—
og fleka bamimgar stúlkur á
hinn ósvífnasta hátt.
Ef Bandaríkjamenn ganga
upp í því römmustu alvöru,
að jætta sé sameign okkar,
skjátlast þeim mjög. — Þeir
geta varið sin hasarblöð fyrir
westan. Þar eigum við engan
hlut að máli.
útrýmingu heilsuspillandi í-
búða voru, fyrir forgöngu
sósíalista, samþyKkt l’rá Al-
Jungi. En lög þessi liafa orðið
pappirsgagn oitt í höndunpm
á núverandi og fyrrverandi
ríkisstjórn. I Reykjavík búa
þústmdir manna í heilsuspill-
andi luisnæði, stór hluti
jieirra eru hammargar fjöl-
skyldur, því slíkt er öfug-
streymið að þeir sem eiga
börr fá sizt húsnæði.
Loks í vetur, eftir að fjár-
hagsráð Ieyfði smáíbúða-
hyggingar, var ríkisstjórnin
neydd til að verja 4 ’milljcn-
um króna til lána í þessar
byggingar. Upphæð þessi var
aðeins örlítið brot, af þeirri
þörf er fyrir var. Sósíalistar
Iögðu til að upphæð jæssi
yrði 12 milljónir. Það fékkst
exki. Síðan voru tveir stjórn-
argæðingar látnir úthhita
Iánum þessum og hefur það
sjálfsagt verið mndaverk, e'n
klíkuska.pur ku hafa verið
aðat þedrra.
Bankamir era harðlokaðir
þeim sem í þessar bygghigar
í síðustu æskulýðssíðu
var birtur 1. kaflinn úr
ársriti Landnemans 1950.
Hann var um stéttarað-
sföðu þína í nútíma stétta-
þjófél. — Hér birtist 2.
kafli sama rits.
Við hlið þér í verksmiðjunni,
hraðfrystihúsinu eða verkstæð-
inu stendur annar verkamaður
eða kona, sem gerir annan
hluta þeirrar vöru, sem verið
er að framlei'ða, eða hugsar um
vél, sem vinnur betur úr því
efni, sem nýlega fór um hendur
þér, í hraðfrystihúsinu sjá sum-
ir um að flaka fiskinn, aðrir
taka við flökunum og ve.ga þau,
þriðju taka. við vegnum flökun-
um og setja þau í pakka, Jæir
fjórðu fara með pakkana í
frystiklefana o. s. frv.
Þú og félagi þinn eruð þátt-
takendm’ í framlei'ðslu sömu
vöru og standið sem slíkir í
vissú sambandi hvor við annan.
Vinnufélagi þinn getur ekki
unnið sinn hluta verksins án
þess að þú hefir fyrst lokið
þínum hluta og án hlutdeildar
hans hefði sú vara, sem þú
hafðir unnið a.ð nokkru leyti,
aldrei orðið fullunnin. (Dæmi:
I síldarverksmiðjunni sjá sumir
um að landa sildinni, aðrir um
að koma henni úr þrónum inn
í verksmiðjuna, þeir þriðju um
að sjóða liana, þeir fjórðu, um
að pressa úr henni lýsið þeir
fimmtu um að þurrka mjöli'ð,
jæir sjöttu um að mala það,
þeir sjöundu um að sekkja það
ráðast, og margur mun sá
maðurinn sem fre'stast að
leita lit okraranna, í von um
að koma þaki yfir fjölskyldu
sína. En okurstarfsemi hef’ur
sjaldan J>rifizt betur én nú
að undantornu. Ýmsir þekkt-
ir peningamenn bæjarins
reka nú opinberar okurlána-
skrifstofur og eru vextir þar
almennt um 50—80%. í
hendur slíkya manna eru
æskumennirnir reknir sem
reyna að byggja jfir sig i
dag. Þessir okurkarlar sækja
peningana í söniu banka og
lokaðir eru fyrir æskumenn
og aðra, sem eru að byggja.
Eng'um skyldi láta sér koma
á óvavt þó j>essir okrarar
eignuðust nokkur sfná-íbúðar-
húsin fyrir lítið.
Það æskufólk er í dag þjá-
ist af húsnæðisleysi og ekki
getur byggt vegna skipu-
lagðs lánsfjársbanns sstti að
kynna sér baráttu Sósíalisía-
flokksin í jæssum málum á
uridanförmun árum og ekki
síður að standa við hlið hans
í þeirri baráttu sem fram-
undan er.
o. s. frv.j. Innbyrðis afstaða
ykka.r hvera til annars við
framleiðslu síldarmjöls, hrað-
frysts fisks eða skófatnaðar
ákvarðast af þeirri tækni og
skipulagningu, sem viðhöfð er
í verksmiðjum.
Það senv er sameiginlegt fyr-:
ir þig og fólaga þína í verk-
smiðjunni — og það er sameig-
infcgt öllu verkafólki i auð-
valdsheimimmi — er, að þið
verðið að selja vinnuafl ykkar
til að geta lifað. Verkafó’kið á
engin framleiðslutæki eða nátt-
úruauðæfi og verður því að
selja eigendum framleiðslutækj-
anna, kapítalistunum. vinnuafl.
sit.t.
Þú og allir starfsfélagar þin-
ir hafa þannig sömu afstöðu
til vinnukaupandans, kapítai-
istans, eða hluthafanna. ef það
er hlutafélag, sem á verksmiðj-
una, og þið eigið allir sömu
hagsmuna að gæta gagnvart
vinnuveitandanurrLÞessi afstaða
verkafólksins í verksmiðjunni
og kapítalistans ákvarðast af
eignaréttinum yfir framleiðsíú-
tækjunum. Jiapítalistinn frani-
leiðir ekkert, hanr. vinnur ekki
með verkfænim og hugsar ekki
um vélarnar. En haun á sjálfa
verksmiðjuna, á framleiðslu-
tæki, og hefur jæss vegna. að-
stöðu til að hagnast á vinnu
alls verkafólksins — arðræna
það. Á þennan sama hátt á-
kvarðast afstaða alls verka-
íólks til allra kapítalista —
verkalýðsstéttarinnnr til auð-
\ aldsstéttarinnar.
Sú staðreynd, að kapítalist-
arnir eiga framleiðslutækin og
verkafólkið' er neytt til að selja
kapitalistunum vinnuafl sitt, er
grundvöllur f ram 1 eiðsluskipar.-
arinnar í auðvaldsþjóðfélaginu.
Meó -t'ramleiðsfuskipan er átt
við afstöðu manna hvers til
annars við framleiðsluna. 'Þró-
un þjóðfélagsins er skipt í fimm
megin þróunarstig eftir þyi,
hvaða framleiðsluskipan liefur'
verið eða er rikjandi: 1. frum-
þjóðfélagið (stéttlaust), 2.
þrælaskipulagið (þrælar og
þrælaeigendur), 3. lénsskipulag
ið, (forréttindastéttir og jjriðja ,
stétt), 4. auðvaldsskipulagið
(lcapítalistar og öreigar), 5. ,
sósíalisminn (sameign þjóðar-
innar á framleiðslutækjunura ‘
— stéttlaust).
Það sem ákveður eðli þjóð-
félagsins á hverjum tíma er t'á j
háttur, sem hafður er á fram-
leiðslu þeirra nauðsynja.-, sem
maðurmn þarfnast til að geta j
lifað: matvæla, fatnáðar, hús- j
næðis, e.idsneytis. Til þess að |
nokkur framleiðsla geti átt sér
stað, verða að vera til atvinnú- ;
tæki, verkfæri, vélar o. s. fr%'. ;
sem hægt er að beizla með nátt :
úruöflin og vinna úr náttúru-
auðæfunum. Auk þess verða
aúóvitað að vera menn til að
vinna með verkfærumirr..
stjórna véhmum og framkvæma
sjálfa framleiðslima. Við .þessi
stö'rf notfæra mennirnir ákv.
tækni og skipulaghingu. Þessir
liðir: maðurinn og framleiðslu-
tækin, tækriin og skipulagning-
in, mynda í sameningu franx-
leiðsluöfl þjóðfélagsins. Með
franiteiðsluöflum er þannig átt
við afstöðu mannsins til þeirra
náttúruafla og náttúruauftæfa,
sem notuð eru við framleiðsl-
una.
Ef við athugum aftur hvenv
einstakan verkamann til að
átta okkur betur á þessu, þái
framkvæmir hann sjálfur vinn-
una, sem þarf til að fullgera
framleiðsluvöruna. Við vinr,-
una notár hann ýms tæki:
Framhald á 7. síðu.
þið jvað ekki öðrum, og -flytjið-
Framhald á 6. síðu.
HúsnœSislevsi og okurlán
Sex ár eru síðan lögin um