Þjóðviljinn - 24.12.1965, Page 21

EFTIR
ISAK BABEL
Isak Babcl varð heimsfrægur
fyrir smásagnasafnið „Riddara-
liðið“, en í því lýsir hann tim-
um borgarastyrjaldarinnar eft-
ir rússnesku byltinguna —
Babcl barðist þá með hinu
rauða riddaraliði Búdjonnis og
var um lcið blaðamaður við
vigstöðvablað. Babel var Gyð-
ingur og oft víkur hann í þessu
safni að því hvernig hinn forn-
cskilegi og einangraði heimur
gyðingahverfanna í Hvítarúss-
Iandi og Póllandi hrynur í
þessum stórátökum sem ciga
scr stað.
Allt deyr. Aðeins móðirin er
ódauðleg. Og þegar móðir er
ekki lengur í lifenda tölu, þá
lifa um hana endurminningar
sem enginn dirfist að sverta.
Minningin um móðurina fyllir
okkur af samúð, eins og árn-
ar, sem skera sundur heiminn,
fylla hafið, óendanlegt hafið ...
Það var Gedali sem sagði
þessi orð. Hann bar þau fram
með hátíðleik. Kvöldbjarminn
umlék hann rósrauðum reyk
síns dapurleika. Gamli maður-
inn sagði:
— Dyr og gluggar eru
brotnir í húsi hasídismans,
en það er ódauðlegt eins og
sál móðurinnar. Hasídisminn
stendur enn með tómar augna-
tóftir á veðramótum sögunnar.
Svo mælti Gedalí, og þegar
hann hafði beðizt fyrir í sam-
kunduhúsinu, fór hann með
mig til Motale rabbís, til síð-
asta rabbísins af göfugri ætt
í Tsjernobilsk.
Við Gedali gengum upp að-
algötuna. í fjarska glampaði á
hvítar kirkjur. Fallbyssuhjól
stundi handan við húshorn.
Tvær óléttar úkraínskar kerl-
ingar gengu út fyrir hlið,
hringjandi hálsfestum sínum,
og settust á bekk. Hæversk
stjarna kviknaði í rauðgulri
orustu sólarlagsins, og frið-
sæld, friðsæld laugardagsins,
settist á skökk þök gyðinga-
hverfisins í Zjitomír.
— Hér er það, hvíslaði
Gedali og benti mér á langt
hús með brotnum gafli.
Við komum inn í herbergi,
tómt og kalt eins og líkhús.
Motale rabbí sat við borð, um-
kringdur óðum mönnum og
lygurum. Hann var með húfu
úr safalaskinni og í hvítum
slopp, sem hann reyrði að sér
með snæri. Rabbíinn sat með
lokuð augu og gróf mjóum
fingrum í gulan dún skeggs
síns.
— Hvaðan er Gyðingurinn
kominn? spurði hann og lyfti
augnalokum sínum.
— Frá Odessu svaraði ég.
— Guðhrædd borg, sagði
rabbíinn. — stjarna útlegðar
okkar, óviljandi brunnur þján-
inga okkar. Hvað starfar Gyð-
ingurinn?
— Ég yrki ljóð um ævin-
týri Gersj frá Ostropol.
— Mikið starf, hvíslaði rabb-
íinn og lokaði augunum. Sjak-
alinn stynur þegar hann er
hungraður, sérhver heimskingi
er nógu heimskur til að vera
dapur, og aðeins vitringurinn
rífur fortjald tilverunnar sund-
ur með hlátri . . . Hvað hefur
Gyðingurinn lært?
— Biblíuna.
— Hvers leitar Gyðingurinn?
— Kæti.
— Reb Mordekai, sagði tsad-
ikinn og hristi skegg sitt,
látum þennan unga mann taka
sæti við borðið, látum hann
snæða með öðrum Gyðingum á
þessu laugardagskvöldi, látum
hann gleðjast yfir því, að hann
er lifandi en ekki dauður, lát-
um hann klappa saman lófum
þegar nágrannarnir dansa, lát-
um hann drekka vín, ef honum
er gefið vín.
Reb Mordekai stökk til mín,
þessi gamli trúður með öfug-
um augnalokum. krepptur öld-
ungur, ekki stærri en tíu ára
drengur.
— Ó minn kæri ungi maður,
sagði reb Mordekai og deplaði
til mín augunum. Hve marga
ríka heimskingja þekkti ég ekki
í Odessu, hve marga snauða
vitringa þekkti ég ekki í Od-
essu. Setjist við borðið. ungi
maður, og drekkið það vín,
sem yður er ekki gefið . . .
Við settumst allir hlið við
hlið, óðir menn, lygarar og
slæpingjar. Úti í horni stundu
yfir bænabókum herðabreiðir
Gyðingar, líkir fiskimönnum
og postulum. Gedali í grænum
kufli dottaði upp við vegg eins
og marglitur fugl. Og allt í
einu sá ég bak við Gedali ung-
ling, ungling með andlit Spin-
oza, með voldugu enni Spinoza,
með tærðu andliti nunnu.
Hann reykti og titraði eins og
flóttamaður, sem náðst hefur
og er aftur í fangelsi. Morde-
kai, rifinn og tættur, læddist
aftan að honum, reif sígarett-
una úr munni hans og hljóp
aftur til mín.
Þetta er sonur rabbisins,
II ja, sagði Mordekai hásri
röddu, bölvaður sonur, síðasti
sonur hans, óhlýðinn sonur.
Og Mordekai ógnaði ung-
lingnum með krepptum hnefa
og hrækti framan i hann.
— Lofaður sé drottinn, mælti
þá rabbi Motale Bratslavskí,
og braut brauðið með mjóum
munksfingrum sínum, — lof-
aður sé drottinn ísraels, sem
hefur kjörið okkur meðal allra
þjóða heimsins.. .
Rabbíinn blessaði fæðuna, og
við settumst að snæðingi. Hest-
ar hneggjuðu fyrir utan glugg-
ann og kósakkar æptu. Tóm-
leiki stríðsins geispaði fyrir
utan gluggann. Sonur rabbísins
reykti hverja sígarettuna af
annarri innan um þá sem
þögðu eða báðust fyrir. Ég
stóð fyrstur á fætur þegar
máltíð var lokið.
— Kæri ungi maður, muldr-
aði Mordekai fyrir aftan mig
og greip í belti mitt, — ef
heiminn byggðu aðeins illir
auðmenn og snauðir förumenn,
hvernig gætu heilagir menn bá
lifað?
Eg lét gamla manninn hafa
peninga og gekk út á götu. Við
Gedali kvöddumst og ég fór
til aðseturs okkar á járnbraut-
arstöðinni. Þar, í áróðurslest
Fyrsta Riddarahersins. beið
mín birta hundrað liósa. töfra-
ljómi talstöðvanna. brautseig-
ur kliður prentvélanna oa ó-
skrifuð grein í biaðið „Rauði
riddaraliðinn"
J ÓLABLAÐ - 21