Þjóðviljinn - 12.07.1970, Blaðsíða 9

I
Sunnudagur 12. júlí 1970 — ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA g
Páll Bergþórsson flytur ávarp sitt að Húsafelli.
Ávarp Páls Bergþórssonar á Húsafelli
í sumarferð Alþýðubandalagsins
síðasta liðinn sunnudag, 5. júlí
Kæru ferðaféla.gar.
Mér er það mikil ánægja að
ávarpa ykkur hér og segja frá
þessum fagra stað, Húsafelli.
Segja má að vísu að fegurð
umhverfisins þurfi ekk,; að lýsa
fyrir sjáandi fólki, en öll finn-
um við þó, að sú feguirð eykst
og dýpkar, þegar ömefnin
komia til. Samt eru nöfnin tóm
ekki nema veikur ómur af því
lífi, sem er ten.gt þessum fjöll-
um, skógum og ám. Og jafnvel
frásagnir og lýsingair eru ekiki
á vjð sjálfa reynsiunia. Þó ger-
ist það stundum, að listamönn-
um tekst að túlka fyrirbæri á
þann veg, að þau vekja okkur
jafnvel enn meiri hrifningu en
lífið sjálft, a.m.k. ef það er
séð með venjulegum sljóum
augum. Um þetta höfum við
einmitt dæmi héðan firá Húsa-
felli. Hér á óg við málvenk
Ásgríms Jónssoniair og sagna-
þætti Kristleifs Þorsteinssonar
bónda á Stóra-Kroppi.
Áratuigum saman dvaldist
Ásgrímur málairi hér á sumr-
in og jós af óþrjótandi þrunni
náttúrufegurðar. Hann hafði
alltaf visst herbergi í gamla
steinhúsinu, sem Ástríður Þor-
steinsdóttir byggði árið 1908.
Milli Ásgríms og heimilis-
fólksins hór skapaðist gagn-
kvæm vinátita og virðing. Og
hér sjáið þið efnið í málverk-
in hans Ásgríms, ótelj andi ,
skógarlundi, lyngmóia og hraun-
snasir, blátæra Kaldána nið-
andi við bæinn, beljandi skol-
grá.a Hvítá norðan við skóg-
inn, Oddana hér fyrir neðan,
þar sem mætaist Hvítá og
Kaldá, og svo Norðlingafljótið,
eftir að það hefur runnið hin-
um megin við ljósgrýtishæðir
og skógairrinda Tungunnar. Við
sjáum Bæjarfellið. Bæjairigilið
og Selgilið, en austur af tek-
Ur við Geitland með sína
svörtu sanda og lynggróður. Og
í fjarska blasir við höfuðprýð-
in, Eiríksjökull, með Strútinn að
norðan og Hafursfell eða Hafra-
fell á hina hliðina. Hér skipt-
ist á blámi fjarlægðar og fjöl-
breyttir litir nálægðar, safa-
ríkur gróður og auðnir fj alla
mynda samstæður og andstæð-
uir. Hér er hægt að sitja kyrr
á sama stað og sarat að vera
að ferðast ú:r einum heiminum
í annan. með því að renna til
auigunum.
Og þá vil ég geta annars
listamanns, sem um aldur og
ævi verður nefhdur, þegar
Húsafell fortíðarinnar ber á
góma. Sá maður er Kristleifur
Þorsteinsson, sem fæddist hér
á Húsafellj fyrir meira en einni
öld og ritaði í elljnni minning-
ar og aldarfarslýsingar, sem
fyrst og fremst eru tengdar
Húsafelli og nálægustu byggð-
um. Það éru ekki stílbröigð
þessa gamla manns, sem gefa
verkurn hans gildi. Svo heill og
einlægur var hann. að stílbröigð
hefði hann ©kki einu sjnni vilj-
að við hafa. En frásagnir hans
eru kryddaðar salti lífsins, ylj-
aðar hjartahlýju og gæddar
heiðríkju. Ritverk Kristleifs
urðu íurðu mikil að vöxtum,
en Þórður sonur hans hefur
gefið þau út af hinni mestu
alúð og rækbarsemi, fíest und-
ir samheitinu Úr byggðum
Borgarfjarðair.
Kristleifur var þriðji maður
frá , Snonra Björnssyni, þeim
nafntogaða klerki. sem fædd-
ist árið 1710, fluttist hingað
1757 og var hér prestnr í 46
ár, hálfa ævina. Alla tíð síð-
an hafa afkomendur hans búið
hér, en annars eru þeir dreifð-
ir vítt um héraðið og. landið.
Frá þessu fólki, helgum dög-
um þess og virkum, segir Krist-
leifur. Hann sviptir þjóðsagna-
blæjunni af Snórra langafa
sínum, en eftir stendur Ijúf-
Hluti þátttakenda í sumarferð Alþýðubandalagsins hlýðir
sonar í Húsafellsskógi.
á ávarp Guðmundar skálds Böðvars-
„Og f fjarska blasir við liöfuðprýðin, Eiríksjökull, með Strútinn að norðan og Hafursfell
eða Hafrafell á hina liliðina". — Málverk eftir Ásgíim Jónsson,
mannlegur og alþýðlegur mað-
ur, fróður og víðsýnn. Hið
sama kemur firam í firásögnum
erlendira ferðam'anna, sem hittu
hann. Skýringin á galdraorð-
inu mun vera l»sisi: Þjóðin
var hrjáð af móðuharðindum
og hörmungum, svo að möirg-
um lá víð sturlun, en Snoirri
virðist hafa haft mikla hæfi-
íslandskynning
Pan American
Undanfarinn áratug hefur
bandaríska flugfélagið Pan
American World Airways gefið
út tímarit til aflestrar fyrir far-
þega á hinum ýmsu flugleiðum
félagsins. Rit þetta ber nafnið
„Clipper", kemur út sex sinnum
á ári og upplagið er til jafnaðar
1,2 miljónir eintaka. Efni ritsins,
— sem er í svipuðu broti og t. d.
bandarísku fréctatímaritin Time
og Newsweek, litprentað og rúm-
ar 50 síður að stærð — er mest-
megnis ýmiskonar upplýsingar er
koma sér vel fyrir farþega, svo og
myndskreyttar kynningargreinar
um lönd og þjóðir og einstaka
staði sem menn geta heimsótt
með flugvélum Pan Am. í nýj-
asta hefti CLIPPER eru birtar
nokkrar litmyndir frá íslandi,
teknar af Phil Magaletta. Þetta
eru myndir úr Reykjavík og aust-
an undan Eyjafjöllum og fylgir
stuttur texti með.
.. < t

. ' < X v* V % ÍV-Í • ',Vv> vv- :• t» ' '
" ••• •■>•:• • , • I • .• • , . . "• ,,
" ; , •• • ' i, s v
• K>. •>'•'< vú • • •
'■ ■’•• ••••. ::::•••••.• " t

••'í-^í • \ .
t •-< -í V'' . v •:
• "■
:VíK> 'K tt'tv c

leitoa til að veita fóltoi sálar-
slyrk. Hann mælir af munni
firam kvæði, og vísar á bug
hinum illu öndum, sem fólki
þótti ásækja sig, og kallar til
fulltingis alla helga krafta. Úr
þessu höfðu spunnizt þjóðsög-
urniar um, að hann hiefði kveð-
ið niður drauga, og bar mönn-
um það helzt á milli, hvort þeir
hefðu veríð 70 eða 71.
Frásagnir Kristledfs eru eins
og továtomynd. Við sjáum Torfia
Auðunsison, unglingspilt í
Hraunsási, næsta bæ, sem við
förum fram hjá, brjótast á vetr-
ardegi fram að Húsafelli fyrir
meira en öld, til þess að ná í
eld, sem bafði slotoknað í
bænum. En fiannhreiðfen er of
djúp, leiðin of seiníarin, eld-
urinn deyr áður en heim er
koanið. Fyrst að kvöldi næsta
dags næst élduir frá Stóraási.
— Skólapilta ber að garði á
Húsafelli. Þeiir þéra fólk, það
heyrist stigvélaspark á staf-
gólfum, en eftir liggur tóbaiks-
reykur og vmdlabútar. — Ung-
íingspiltur úr Reykholtsdal kem-
ur til miessu á Húsafelli árið
1800 og híustar á séra Snonra
níræðan flytja minnisstæða
ræðu um iðrun og aftuirhvarf,
en lagt var út af erindinu eftir
Hallgrím Péturfson: Lætur
hann lögmál byrst / lemja og
hæða. / Efitir það fer bann
fyrst / að friða og græða. Síð-
an gefur prestur sig á tal við
piltinn sem jafningja sinn og
biður hann með hlýju brosi og
gamanyrðum að segja séir frétt-
ir neðan úr byggðinni. Þetta
man hann alla ævl, segir dótt-
ur sinni, en hún synj sinum
Kristleifi. Frásöigninni má
treysta.
Svo lifandi er minningin um
séra Snorma á þessum stað, að
blíða veturinn 1928-1929 vitr-
aðist bann í draumi Jakob
Guðmundssyni afkomanda sín-
um á HúsaféLLi og bað hahn
sýna leiði sínu sómia. Jatoob
brást vel við óg lét girða
kirkjugarðinn af litlum efnum
vinnumannsins. Og hér sjáið
þið vera að rísa fcapellu, sem
teiknuð var af Ásgrími mál-
ara, en frumtovaeðið vaæ Jak-
obs.
Við lífcum heim að Húsafelli
og sjáum, að gestur er kominn
og er að kveðja dyra. Eftir að
hafia barið þrjú högg seint og
fiast á bæjarþilið, sfcendur hann
upp við dyrakampinn, þann-
ig, að vinstri hlið snýr að dyr-
um, leggur bakið þétt við
kampinn, stendur í vinstri fót
og kreppir hægri fót upp að
veggnum, sem hahn styðst við.
Svipunni eða stafnum, sem
hann hefiur { hægri hiendj,
stingur hann eins og fætinum
í vegginn. Hverjum, sem til
dyra kemur, heilsar hann með
kossi og bregður sér svo afitur
í sömu stéllingar, meðan þeir
spyrja frétta. Svo spýtir hann
um tönn, áður en hann fcekur
til máls. Svona er næmt og
græs’kulaust skyn 'Kristleifs á
hátterni samtíðarmanna, hátt-
emi. sem aðrir tófcu ekkj til,
af því að þeir þektotu ekki
annað.
Við förum með Kristleifi til
kirkju að Reykholtj árið 1873,
fjórtáiida sunnudag í sumiri.
Það yerður þéttskipað af hest-
um á hlaðinu í Reykholti, allt
frá öldum gæðingum niður í
magrar folaldshryssur, sem
óttast um afkvæmi sín í hjnni
miklu brossaiþvögu cg hneggja
Framhaid á 1,1. síðu.