Þjóðviljinn - 18.10.1970, Blaðsíða 12

Rætt við Ása í Bæ um bókasöfn
á Suður- og Vesturlandi

Guðrún frá Lundi
á metið, Hagalín
fylgir í kiölfarið
Könnunarleiðangur Tjessi var
á vegum Rithöfundasjóös Is-
iands, en hann gerir nú yfir-
gripsmikla athugun á öllum
bókasö'fnum í landinu. Mark-
miðiö er ad ganga úr skugga
um bókaeign íslenzkra höfunda,
sem eiga höfundarétt, en sjóð-
urinn mun innan tíðar hefja
greiðslur til þeirra eftir bóka-
eign og útláni á siöfnum. Geta
jjá ýmsir skrifandi menn hugs-
að sér gott til glóðarinnar, en
aðrir síður, því að samkvæm-t
því sem Ási segir okkur, deilast
bókmenntaaírek okkar mjög
misjafnt niður á söfnin. Vöru-
gaeðdn eru ekki ætíð sá mæli-
kvarði sem farið er eftir í
bókakaupum salfna, og einkum
er hlutur yngri höfunda og
Ijóðskálda fyrir borð borinn.
Umdæmi Ása var svæðið
Rustan frá Fljótshverfi og vest-
ur í Saurbæ, en þar e:ru ekki
færri en 62 bókasöfn. I því við-
tali, sem hér fer á efltir segir
hann í stórum dráttum flrá
starfi sínu og ýtmsutn niður-
stöðum þess.
— Hlutverk mitt var að fSnna
bækur íslenzkra ihöfunda, sem
uppi voru árið 1920 og síðar,
þ.e. þeirra, sem enn eru í rétti
ög eiga rétt á greiðslum úr
sjóðnum. Samkivæmt höfiunda-
skrá, sem til var hjá bókaflulll-
trúa ríkisins reyndust þeir 1480
að tölu, sem er geysihá tala,
jafnvel á Mandi, þar sem aillt
verður að bókum. Samt höfðu
ýmsir bætzt við, þegar öll kurl
voru komin til grafar. Ég hafði
þann háttinn á, að bera þessa
skrá saiman við bókaskrár safn-
anna þar sem þær voru til og
merkti við bækur eins og ég
væri að telja í kosningum. Ef
skrár voru ekki tiil1 á sötfnunum,
taldi ég bæfcurnar í hillunum.
Þessi 62 bókasöfn reyndust
---------------------------------<?>
BLAÐ-
DREIFING
Þjóðviljamn vantar
blaðbera í eftirtalin
borgarhverfi:
ÁSVALLAGÖTU
HÁTEIGSHyERIT
FELLSMÚLA
SELTJARNAR-
NES — ytra
HÁALEITIS-
BRAUT
HYERFISGÖTU
KLEPPSVEG
HRINGBRAUT
HÁSKÓLAHVERFI
TJARNARGÖTU
HMII
Sími 17500.
mjög misjöfn að stærð. Stærst
var safnið á Seltjamamesi, en
þar komu í þessa tainingu 2300
bindi. I Helgafellssveit voru þau
aðeins 42 og það Var minnsta
safnið. Samkvæmt þessari taitn-
ingu vora jafnaðarlega 650 ein-
tök á safni, en þá mun láta
nærri að eintakafjöldi safnamna
sé um 2000, þegar ölilu er á
botninn hvolft, því að % hlutar
bókakostsiins komu ekki í tailn-
inguna, heldur voru það bækur
flrá fýiTi tímum eða þýdd verk.
— Það er útaf flytdr sig afar
merkilegur hlutur, að til skuli
vera þókasafn í bverjum ein-
asta hrepp eins og hér, og
vissulega þarf að leita langt út
um heiminn ti-l að finna hilið-
stæðu. Hins vegar var inniihaid
safnanna mijög mdsgott eins og
gengur, og viðhald sumra og
uimsjön etoki eins og bezt verð-
ur á kosið. Hvað innihald
snerti-r var ýmdslegt samei-gin-
leigt með þeim öllum. Mikið var
uim fombókimenntir, þjóðsögur
og saignir, þjóðlegan fróðleik,
þjóðliflsllýsinigar, ævisögur, við-
talsibækur og flleira þess hátta-r.
Skáldverk frá fyrri tímum,
bækur Einars Kvarans, Jóns
Trausta og Guðmundar frá
Sand: vora á öllum söfnunum
og mjög víða vora ljóðabækur
Jónasar, Matthíasar og Stephams
G.
Hins vegar var Þorsteinn Er-
lingsson aðeins á stöku stað cg
Einar Ben mjög óvíða. Enn
minna var uim ijóðabækur sdð-
ari tím-a skáld-a. Að vísu var
Ea-víð svo til á h-verju saifnd,
Jóhannes úr Kötlum á noikk-r-
um svo og Stefán frá Hv-ítadail.
En Tóimas sást varla og hend-
in-g að rekast á 'ljóðabók eftir
Stein Steina-rr og þá, sem á
eftir honum halfa korn-ið. Þetta
kom mér mjög á óvart. Því
hefur að vísu verið haldið fram,
að hið nýja Ijöðform ætti eikki
upp á háborðið hjá íslending-
urn, en ekki er það skýringin á
því, að góð og gegn sveitasköld
eins og Guðmiundur Böðvarsson
til dæmis eiga varla nokikrar
bækur á þessum sveitabóka-
söfnum.
Fólk vórðisit fyilgjast betur
með nýjum skáldvetrkuimi í ó-
bundnu miáli. AIIILvíða gat að flíta
bækur eftir Thor, Guðberg og
Svövu Jakabsdóttur, enda þótt
eilctri höfundar ættu flLeirí bæk-€>-
ur á söfnunum, t.d. voru Gurnn-
ar Gunnarsson, Eaxness, Þór-
bergur, Kristmann og HagaJfn
á öliuim söflmmumai og allvíða
voru veirik effltátr Steiflán Jónsson,
Gunnar M. Magnúss, Jón
Bjömssön, IndWða G. Þorsteins-
son, Þórunni Elflu og Guðmund
E. Friðfinnsson. En mietiö af
öMtomi áttí Guðrún flrá Lundi og
Hagalín fyi'gir iflast í kjölfardð.
— Frá hviaðía tímum ero þessi
söifln, yfliriLeitt?
— Flest þeinra eru líkitega flrá
árunum í kringum 1930, sum
eru; eldri og önnur ynigri. Þau
haifla greiniiega verið sett á lagg-
ímar alf ungu og lestrarþyrstu
fólki, sem nú er komið tálL ára
si-nna, en myndar ennþá kjam-
ann í kringum söflndn. Ées-trar-
smtíkkur þessa flóilks hefur ekki
hreytzt Tniíkið með árunum og
söfnin bera þess merká. Ég
spurði diálítið um notkun siaifln-
anna á þiessu ferðaiagi og aills
staðar kom það á daginn, að
unga fóflkið notar þau lítið.
Því var yfMeitt þorið við, að
það hefði ekkd tíina tdl að lesa
Sunnudaigur 18. október 1970 — 35. árgangur — 237. töluiblað.
„Til sveita virðist fólk vera hætt að fylgjast
með ljóðinu, en gestrisnin er
óbrey’t't“, sagði Ási í Bæ eftir könnunarleiðangur
um lestrarfélög og sveitabókasöfn Suður-
og Vesturlands.
Ferð þessi tók um tvo og hálfan
mánuð og fyrir bragðið er Ási allmikils
vísari u-m lestra-rfíkn og
áhuga almennings á þessum slóðuim.
ASI I BÆ
bækur, því að það væri venju-
lega í sikólum á veturna, og
þyrfti að vinna á sumrin. en
hvenær halfla Isllendingar látið
annir halda sér frá bókles-tri?
Eklki er úr vegi að ætla að
þetta á-hugaleysi un-ga flóllksins
stafi a-f því, hve lítið er uim
nútímaverk á söfnunum.
— Grennslaðistu nokkuð fyri.r
um, eftir hverju farið er í bóka-
kaupum?
— Mér sýndist það li-ggja í
augum uppi, að gæzlumenn .
safnanna stjórna innkaupum að
miklu eöa öíllu leyti. Gæði safn-
anna fara þar alf fleiðandi eftir
bókmenntasmiekk þeirra, sem er
auðvitað ærið misjafln. Mór er
sérstaklega minnisstætt bóka-
sa-fnið í Ytri-Njarðvík, en sá
sem sér uim- það heflu-r óvenj-u-
lega ást á bókmenntum og satfn-
ið ber þess merki. Á öðru safni,
sem ég vil ekki nafngreina tal-
aðd gæzlumaðurinn mikdð um,
hversu lélegar nútímaibók-
mennt-ir væru, enda var fá ný
verk þar að flinna.
Þess ber að gæta, að þeir,
sem söfnin annast eru afligerlega
ólaunaðir menn og bundnir við
önnur störf, otft kennarar eða
bændur, og hafa aðeins strjá.1-
ar tómstunddr tíl að sdnna bók-
unum. Ennfremur hafla söflhin
úr litflu að sipila, þannig að ailfls
ekki er gerlegt að kaupa alllar
þær bækur, sem áhugi er á í
sveitinni.
— Fer notkun safnanna vax-
andi eða mdnnkandi?
— Yfirleitt virtist mér hún
vera fremur lítil, en þó var það
nokkuð misjafnt. Flestir bóka-
verðdmir báru því við, að eiftir
tilkomu útvarps og sjónviarps
hefði dregið mikið úr bóklestri
í sveitunum. Á einstaka stað
var mér hins vegar tjáð að
notkun salflnanna færðist í vöxt,
og í því sambandi er mér sér-
lega minnisstætt bókasaifln í
Gnúpverjahreppi, sem mikil
dugnaðarkona annast. Hún hef-
ur lfka þann háttinn á, að hún
htíngir um sveitina og t-ilkynnir
þegar ný og athyglisverð bók
kemur á safnið. Þannig á það
að vera, það verður að ledka
ferskur andblær um söfnin, til
þess að flóllk fái áhuga á þeim.
— Ég hjó eftir því, þegar þú
tafldir upp vinsælustu höfund-
ana, að mjög lítið var um
bamabókahöfunda. Era bömin
nokkuð afskipt á sveitabóka-
söfnunum?
— Já, það virðist vera frem-
ur lítið við þeirra hæfi. Á
tveimur stöðum í grennd við
Reykjavík var raunar góður
kostur ba-mabóka, og það
reyndust 1-íka söfndn, sem einna
mest voru notuð.
— En hvern-ig er yfirleitt bú-
iö að söfnunum?
— Afar misjatflnlega. Á tvedm-
ur vora þau á kirkjulofti. s-ums
staðar í óupphituðum sam-
komuihúsum, nokkuð víða
heima á bæjum en sums staðar
var prýðiilega búið að þeim,
m.a. á Seltjarnamesi, Ytri-
Njarðvfk og í Kjós. Lítil
hreppsfélög hafa eðlilega eikki
ráð á að byggja yf-ir bókasöfn
sín. Ég varð víða var við tá-l-
hneigingu í þá átt að fasra söfn-
in saiman, enda hníga öll rök að
því nú á tfmurn, þegar sam-
göngur eru orðnar svo góðar
sem raun ber vitni. Til dæmis
fann ég áhuga á þvi í Borgar
firði að fllytja öfli söfnin þar
niður í Boirgames og gera
myndarlegt héraðBbókasa-fn, og
vonandi verður þetta gert, því
að stór og góð söfln hlljóta að
verða mikdl lyftistöng undir
bóklestur í sveitum.
— Hvað kom þér mest á ó-
vart í þessum leiöangri þínum,
Ási?
— Það, hvað ungu ljóðskáld-
in eru gersamlega atfskipt. Svo
virðist sem flóllk til sveita haft
ekki fylgzt með ljóðinu si. 25
ár. Það er þó sennilega of djúpt
í árdnni teikið. Sannleikurinn er
nefniflega sá, að ljóðelskt fölk
kaupir Ijóðaibœkiur fremur en að
fá þær á söinuim. En íslenzka
gestrisnin heflur ekki breytzt hót.
Mér var tekið opnum örmum
hvar sem ég kom og naut alis
staðar prýðiflegrar flyrirgreiðslu.
Og svo undrast ég, hvað landið
er stórt og ægiflagurt. Ég vissi
það nú reyndar flyrir, en á þess-
um langa leáðangrd varð ég svo
heililaður, að ég vissi varla,
hvernig ég ók, en það er nú
önnur saga. — gþe
STÓRÚTSALA
Á KVENSKÓM HEFST í FYRRAMÁLIÐ
Stórkostlegí úrval. — Verð frá kr. 1195,00 paírið.
ALLAR STÆRÐIR.
SKOBUÐ AUSTURBÆJAR
Laugavegi 103 (við Hlemmtorg)
Þ R I R KÍLÓMETRAR
Á áklæðalager Húsgagnahallarinnar er eitthvað
á fjórða kílómeter húsgagnaáklæða, sem fólk gefc-
ur valið sér á húsgögn eða keypt í metratali.
Áklæðin eru úr 100% ull — eða 70% ull og
30% bómull, dralon, „Mohair“, Trevira svo og
leðurlíki.
Og svo eigum vér „Lansinaéfnin“ sem eru eins
og ekfa leður.
Áklæðalitirnir eru eitthvað á annað hundrað.
4

Ullw

Sími-22900 Laugaveg 26