Þjóðviljinn - 29.04.1975, Blaðsíða 5

Þjóðviljinn - 29.04.1975, Blaðsíða 5
Þriöjudagur 29. april 1975. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5 af erlendum vettvangi Mario Soares foringi sóslalista á útifundi (t.d.) og Cunhal, formaöur stefnu hersins? kommúnista. Aö hve miklu leyti fer stefna flokka þeirra saman viö Vinstrisigur í Portúgal Allir fegnir? Tvennt virðist öðru fremur hafa komið á óvart i kosningunum i Portúgal. 1 fyrsta lagi hið mikla fylgi sósialistaflokks Soaresar, sem fékk um 38% atkvæða og varð langstærsti flokkur landsins. í öðru lagi fengu kommúnistar minna en búist hafði verið við, eða um 13%. Þess skal þá getið að Lýðræðishreyfingin MDP, sem i fréttum hefur verið kölluð „systursamtök” kommúnista og haft allavega við þá náið sam- starf, fékk um 4% atkvæða og hefur sú samsteypa þá um 17% atkvæða. Annar stærsti flokkurinn er PPD, sem er miðstéttarflokkur með nokkuð svo sósialdemó- kratiskri stefnuskrá og fékk hann um 26% atkvæða. 1 fjórða sæti er Miðdemókrataflokkurinn, sem er borgaralegur flokkur, fékk hann 7,6%. Sósialistafylkingin, sem er brot úr flokki Soaresar fékk rúm- lega eitt prósent, eins og vinstri- sósialistaflokkurinn MES. Aðrir flokkar voru enn smærri. Það vekur athygli, að allir eru eða þykjast vera mjög ánægðir með úrslit þessara kosninga: páf- inn og italskir kommúnistar, Economic Times i London og Pravda i Moskvu, og svo helstu flokksforingjar i Portúgal, og þá að sjálfsögðu fyrst og fremst Soares sem vann mjög frægan sigur. Hvers konar meirihluti? Þegar bresk borgarablöð eða foringjar PPD i Portúgal fagna kosningaúrslitunum þá er það á þeim forsendum, að þeir tveir flokkar, sem taldir eru „hófsamastir og næst standa vestrænu þingræðisfyrirkomu- lagi”, m.ö.o. sósialistar og hægri- kratar i PPD hafi samtals náð allgóðum meirihluta atkvæða (alls um 74%). Er þetta þá túlkað sem andstaða kjósenda við þá „byltingarbraut” sem fylgt hafi verið i Portúgal, einkum eftir misheppnaða valdatökutilraun hægrisinna, en upp úr henni hófst mikil þjóðnýtingaralda. Þeir, sem hinsvegar segja kosningarnar mikinn sigur fyrir vinstri öflin.hafa ekki siður mikið til sins máls. Þá hafi menn það i huga, að sósialistaflokkur Soaresar er sýnu lengra til vinstri en þeir sósialdemókrataflokkar Evrópu sem hann er annars i góð- um tengslum við. 1 sumum grein- um mundu menn i raun telja hann róttækari en kommúnistaflokk- inn, sem hefur verið gagnrýndur mjög af ýmsum smærri vinstri- flokkum fyrir ofstjórnartil- hneigingar, vantrú á þvi lýðræði sem skapast á vinnustöðvum og á þvi fræga „alþingi götunnar”. Og ef menn telja saman fylgi sósialista, kommúnista, MDP og ýmissa smáflokka, þá er þar kominn allmikill meirihluti kjós- enda flokka sem allir sverja sósialisma hollustu — eða um 59%. Sambúð hers og f lokka Eins og kunnugt er fékk hin pólitiska hreyfing hersins i Portú gal, MFA, helstu flokkana til þess þann ellefta mars, að undirrita samkomulag um að herinn mundi i næstu 3-5 ár fara með úrslita- vald i öllum helstu málum, hvernig sem flokkaskipan yrði á þingi. Pólitisku foringjarnir munu hafa verið misjafnlega fús- ir til þeirra undirskrifta, en beygt sig fyrir röksemdum i þá veru, að ótryggt ástand i landinu eftir fimmtiu ára fasisma, langvinnar nýlendustyrjaldir og svo ótal óleyst efnahagsvandamál byðu upp á hættur „frá öfgaöflum til hægri og vinstri” eins og það er venjulega orðað — að herinn verði áfram að vera einskonar öryggisventill. Með þessu sam- komulagi var þýðing kosning- anna að sjálfsögðu stórlega skert. En engu að siður er ástæða til að spyrja sem svo, hvort niöurstöður þeirra séu svo langt frá þvi sem hreýfing hersins heföi helst viljað að likur séu til þess, að spenna vaxi milli herforingja og stjórn- málaflokka, sem gæti siðan orðið til þess að herforingjarnir reyndu að tryggja sér öll völd um alla framtið og bönnuðu fleiri stjórn- málaflokka en þá þrjá (einn til hægri, tvo til vinstri) sem þeir bönnuðu þátttöku i kosningunum. Hvað sem liður áformum her- foringjanna þá er það ljóst, að bráðabirgðaskipan (úrslitavöld I 3-5 ár) býður upp á þá freistingu að gera hana að frambúðar- ástandi. Stefna MFA 1 siðasta hefti Nouvel Obser- vateur 'eru birt viðtöl við tvo áhrifamenn þeirrar stjórnar sem nú situr, Coutinho aðmirál og Antunes utanrikisráðherra. Þeir eru spurðir að þvi hvað MFA,hreyfing hersins, vilji. Svör þeirra eru ekki afdráttarlaus — oger bersýnilegt, að þeir vilja t.d. Mtið fjalla um ágreining innan MFA um markmið og leiðir. Þeir vilja einskonar portú- galskan sósialisma, sem væri op- inn fyrir tilraunum. Hann á ekki að vera byggður á eintómum þjóðnýtingum (þá gæti komið upp rikiskapitalismi segir Antunes). Betur er tekið undir hugmyndir um sjálfstjórn verkafólks, þó með fyrirvara. Þessir valdamenn vilja ekki að MFA gerist pólitiskur flokkur eða tengist við pólitiska flokka. Þeir vildu helst áð sósialistar og kommúnistar gætu unnið saman um mótun portúgalsks sósialisma, en játa að ýmsir erfiðleikar séu á þvi samstarfi. í utanrikismálum vilja þeir hvorki tengjast „bandariskri né sovéskri heimsvaldastefnu” (Coutinho), en tengjast nánari böndum löndum þriðja heimsins (I þvi sambandi er minnst á stefnu rikja eins og Júgóslaviu og Alsir). í sambandi við þjóðnýtingar þær á bönkum og tryggingafélög- um sem þegar hafa fram farið (aðrar eru á leiðinni) sagði Antunes á þá leið, að þær væru nauðsynlegar til að koma á eftir- liti með starfsemi fjármagnseig- enda — en örfáar fjölskyldur hafa til þessa átt helstu fyrirtæki og banka i landinu. En um leið sagði hann, að stjórnvöld ættu ekki að fara sér óðslega i þessum efnum. Þjóðnýtingar væri ekki einhlitt ráð gegn kapitalisma og jafnan þyrfti að láta verkamenn taka þátt i örlögum fyrirtækja sem þeir vinna við. Agreiningur og samstaða Soares, foringi sósialista, lýsti þvi yfir i gær, að hann mundi ekki nota kosningasigur sinn til að reyna að draga úr völdum núver- andi stjórnar, sem hann reyndar situr i sjálfur, eða minnka völd hersins. Enginn vafi er á þvi, að ágreiningur er uppi milli Soares- ar og fleiri stjórnmálaforingja og hersins um „þroska fólksins” og þar með um það, hvort ekki væri rétt að afhenda kjörnu þingi fullt umboð sem fyrst. En á hinn bóg- inn skuli menn taka eftir þvi, að það sem hreyfing hersins, MFA og ráðherrar hennar, hafa i raun og veru verið að gera, er að mjög verulegu leyti i anda stefnuskrár bæði sósiaiista og kommúnista. Báðir þessir verklýðsflokkar hafa til dæmis þjóðnýtingu á stefnu- skrá, þjóðnýtingu lykilfyrirtækja, sem sker mjög niður vald stór- auðvalds og erlendra auðhringa i landinu. Soares hefur sjálfur átt mestan þátt i að móta utanrikis- stefnu byltingarstjórnárinnar sem við tók fyrir réttu ári, og stefnu hennar i nýlendum Portú,- Framhald á 15. siðu. Sala á lausum mtoum stendur yfin Eftir kosningar hefur einn af fulltrúum stjórnar og hers, Correa, sagt sem svo, að kosningarnar muni ekki breyta stefnu stjórnarinnar. Hann sagði og á þá leið, að fólkið væri ekki orðið nógu þroskað eða vel að sér til að geta valið sér kost og visaði til fimmtiu ára einræðis i þvi sambandi. Cunhal, formaður kommúnista hefur likað visað til fimmtiuára formyrkvunar er hann fjallaði um útkomuna, og hann minnti einnig á það að ka- þólska kirkjan i landinu hafði hvatt fólk til að kjósa ekki „andkristna flokka”, og hefur þetta að sjálfsögðu fælt fólk frá þvi að kjósa kommúnista og ýmsa fleiri vinstriflokka, einkum til sveita.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.