Þjóðviljinn - 27.01.1980, Blaðsíða 14

14 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 27. janúar 1980
Hinn landlausi maður í
bæ og borg er að minni
hyggju ekki svo aumkv-
unarverður sem ýmsir
vilja vera láta. Hann á
einkar rýmilegan rétt til
þess að njóta landsins frá
f jöru til f jalls utan þeirra
skika sem búin bændanna
nýta og girða af. Á hitt
skortír/ að fólk geri sér
grein fyrir möguleik-
unum, og væri hægt að
tvinna lengi um þessi
mál/ en hér verður aðeins
einn þáttur rakinn.
Verklýðsfélögin hafa eitt af
ööru vaknað til vitundar um
það á siðustu áratugum að ekki
er nóg að tryggja fólki nokk-
urra daga orlof, heldur beri
að stuðla að þvi að það geti
notað sitt fri á hollan og
skemmtilegan hátt.
Mör g félaganna eiga nú orðið
jarðeignir á fögrum stöðum.
Nokkuð skiptist i tvö horn
hvernig félögin nýta þessa að-
stöðu, hvort þau gera það
félagslega eða ýta undir bygg-
ingar einkasumarbústaða.
Þau svæði sem eru i eigu
félaga sem hafa lagt áherslu á
félagslega nýtingu bera af og
eru svo eftirsótt að miklu færri
komast að en vilja samanber
lönd B.S.R.B. i Munaðarnesi,
A.S.N. að Illugastöðum og
A.S.l. ölfusborgum. Þó mættu
forráðamenn tveggja siðast-
töldu svæðanna hafa það i huga
á þessu ári trésins, hvernig
umhorfs væri nú á þessum
stöðum, ef strax i upphafi heföi
verið hugað að skógrækt á milli
húsanna og i nánasta umhverfi.
öll hafa þó verklýðsfélögin, en I
mismunandi mæli að visu, van-
ræktsamskiptaþáttinn.eins og
Hrafn Sæmundsson hefur oft
rætt um i ágætum greinum
sinum um verklýðshreyfing-
una.
Þótt verklýðsfélögin séu
hornsteinn félagshyggju i
landinu, eru þau a.m.k. á þessu
Ábúðarlögin eru óþægileg
Greinarhöfundi fannst
sem það gæti orðið fróð-
legt að heyra sjónarmið
forustumanns í verka-
lýðsfélagi um efnið og
leitaði því til Ólafs
Emilssonar form. Hins
islenska prentarafélags
með nokkrar spurningar.
— Er það ekki rétt að HÍP
hafi verið fyrst verkalýös-
félaga til þess að kaupa jarð-
eign sem skyldi nýtast félags-
mönnum til útiveru og orlofs-
dvalar ?
— Það var árið 1941
sem félagið keypti jörðina
Miðdal I Laugardalshreppi i
þeim tilgangi fyrst og fremst,
að koma þar upp orlofsaöstöðu
fyrir félagsmenn. Strax i
upphafi var stefnt að þvi að
byggja hús sem félagið leigði til
sinna félagsmanna, en þar sem
fjárhagur félagsins leyfði ekki
á þessum árum að sérstök or-
lofshús væru reist, var horfið
að þvi að leyfa félagsmönnum
sjálfum að byggja eigin hús i
landi félagsins. Tilgangur
féiagsins með jarðarkaupun-
um var samt tvimælalaust sá I
upphafi að hafa þarna orlofs-
búðir.
— Þarna rls svo upp nokkuð
stórt hverfi sumarbústaða,
en það er fyrst árið 1959 sem
félagið ræöst I þaö að reisa or-
lofsheimili i Miðdal. Þá er hug-
myndin orðin meira en tuttugu
ára gömul, en þrátt fyrir það
er félagiö brautryöjandi. A
þeim tuttugu árum sem liöin
eru frá þessum áfanga finnst
sumum að litlu hafi verið áork-
að.
— Já, árið 1942 eða 3 leyfði
félagið 14 félagsmönnum að
byggja bústaöi á staönum.
Siöan bættust nokkrir við, og
það var ekki fyrr en 1959 sem
félagið ræðst i það að reisa or-
lofsheimilimeð fjórum ibúðum.
Aðalástæðan fyrir þessum
drætti var, eins og ég sagöi
áðan, peningaleysi, sem m.a.
stafaði af þvi, að reisa þurfti
nýtt úbúðarhús fyrir ábúanda
jarðarinnar. Það er rétt að
gamla orlofsheimilið okkar er
ekki lengur alveg eftir kröfu
timans, það hefur fram tilþessa
komið að góðum notum og
reyndar höfum við keypt tvö
hús, sem voru i einstaklings-
eigú, til viðbótar. Þannig að viö
höfum til umráöa sex ibúðir á
svæðinu. Auk þessa eigum við
eitt hús að Illugastöðum i
Fnjóskadal. Öll eru húsin vel
nýtt allt sumarið og jafnvel um
páska og áramót. 1 vetur hafa
komið upp hugmyndir og
ákveðnar tillögur, sem eru til
meðferðar inefndum félagsins,
um að þeim fjórum ibúðum sem
nú eru i orlofsheimilinu, sem
er raðhús, veröi breytt þannig
að tvær verði sameinaöar. Þá
verða i húsinu ein stór ibúð á
milli tveggja minni. Jafnframt
eru uppi hugmyndir um aö
reisatvönýhús.en selja i stað-
inn tvo bústaði sem félagið
keypti, og eru án rafmagns og
óhentugir á ýmsa lund. Þessir
möguleikar eru þó ekki út-
ræddir enn hjá okkur.
— Finnst þér rétt aö verka-
lýösfélög nýti jaröeignir sinar
á grundvelli einkaeignaréttar?
— Mér finnst réttlætanlegt
að félögin nýti báða mögu-
leikana. Þeir félagsmenn sem
hafa bolmagn og vilja til að
reisa sin eigin hús eiga að
minni hyggju að fá lóðir á
þessarri sameign allra félags-
manna. Hinsvegar finnst mér
að félögin verði að eiga orlofs-
hús sem svara nokkurn veginn
eftirspurn, svo að þeir sem
vilja vera þarna eina eða tvær
vikur öðru hvoru geti gert það.
Félögin mættu svo gjarnan
gera tjaldsvæði með nauðsyn-
legri aðstöðu á þessum svæð-
um, sem þýðir það að langtum
fleiri nýta þau til útiveru, en
annars. Við höfum þegar gert
svolítið átak i þá veru.
— Dregur það ekki talsvert
úr pressu innan félaganna, til
félagslegrar nýtingar orlofs-
svæöanna, ef þeir áhugasöm-
ustu fá að byggja einka sumar-
bústaði?
— Ekkiþarf þaðað vera. Við
getum tekið dæmi um HIP.
Félagsmennirnir eru rúml.
400. Það eru um 60 bústaðir i
einkaeigu,en aðrir félagsmenn
hafa enga aðstöðu nema i or-
lofshúsunum. Viö þurfum hins-
vegar að gera orlofshúsin ný-
tiskulegri, til að mæta þörfum
nútimans.
— Stundum hafa kvartanir
heyrst um þaö að samskipta-
þátturinn verðu útundan á
þessum orlofssvæðum og "fátt
sé til afþreyingar?
— Þaðer rétt,ogt.d. I Miödal
vantar okkur tilfinnanlega
einhvern verustað sem fólk
gæti komið saman i, fengið sér
kaffi, gripið í tafl eða spil eða
tekið sig saman um einhverja
dagskrá. Prentarafélagið kom
fljótlega auga á þessa þörf og
þegar ibúðarhúsið á jörðinni
var endurbyggt á sinum tima
var það haft veglegt og stórt,
vegna þess að meiningin var að
gera það að félagslegri mið-
stöð. Hinsvegar koma ábúðar-
lögin i veg fyrir að við komum
þeirri hugmynd i framkvæmd.
Abúandinn hefur rétt til að nýta
ibúðarhúsið að vild og við
yrðum að fá hans leyfi til þess,
t.d. ef við vildum nota kjallara
hússins fyrir félagsstörf.
Hinsvegar eru þessi mál á
dagskrá i félaginu og við höfum
verið að velta fyrir okkur
hvernig þessi mál verði skyn-
samlegast leyst. Við höfum
einnig mjög rætt það i okkar
hópi að skapa skemmtilegra
umhverfi, t.d. með þvl að
merkja gönguleiðir, leggja
golfvelli og gera aðstöðu til
iþrótta á svæöinu, svo eitthvað
sé nefnt. Arið 1971 var svæöið
skipulagt aö nokkru leyti og ,
fengnir til þess sérfróðir
menn. 1 þeirra tillögum er gert I
ráð fyrir ýmis konar aðstöðu i
likingu við það sem ég gat um
áðan.
— Þú minntist á hús að
Illugastööum. Hvernig Hkar
ykkur samvinnan þar við ASN?
— Reynslan er bara góð. Ég
held að félagsmönnum HIP liki
vel að eiga kost á þvi að dvelja
þar. Ég tel að félagiö hafi gert
rétt i þvi að kaupa húsið, þótt
reksturskostnaður þar sé
nokkuð hár. Annars hafa
Akureyrarprentarar nokkuö
annast hagsmuni okkar þarna
og ég er litið kunnugur eins tök-
um vandamálum sem þessa
byggð varða.
— Má ekki búast við aukinni
sókn I lóðir á orlofssvæði
félagsins ef af sameiningu
•bókargerðarfélaganna verður?_
— Grafiska sveinafélagiö á
land og hús i Brekkuskógi, litið
eitt fyrir austan Miðdal,- Bók-
bindarafélagið á hús i ölfus-
borgum. t þeirri nefnd sem
hafðimeðsameiningarmálin að
gera og skilaði uppkasti að lög-
um fyrir hið nýja félag var
ákveðið að gera ekki tillögur
um orlofssvæðamálin, heldur
láta hið nýja félag, ef til kemur,
um það að ákveða hvað gera
skuli. Hinsvegar er ákveðið að
engar lóðaúthlutanir eigi sér
staöiMiðdalfyrr en nýja félag-
iö hefur markað stefnu I mál-
efnum orlofssvæðanna.
— Þú talaðir um ábúðarlög-"1
in áðan. Þiö hafiö lagt til við ASt
að samtökin vinni að þvi að
þessum lögum, sem annars
eiga aö vernda sveitarfélögin,
veröi breytt. Er fullkomlega
eðlilegt að þessum lögum sé
breytt fyrir félög sem að
stærstum hluta nýta jarðirnar
undir einka-sumarbústaði?
— Abúðarlöginskylda okkur
til þess að hafa ábúanda á
jörðinni, en það þýðir veruleg
útgjöld fyrir félagið. Eins og
sakir standa fara hærri fjár-
hæöir I þennan búrekstur en við
getum lagt i framkvæmdir við
orlofssvæðiö á ári hverju.
Abúandinn getur krafist þess
að það sé byggt hús, fjós eða
fjárhús, hann getur fariö fram