Þjóðviljinn - 01.03.1980, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 1. mars 1980
S.l. þribjudagskvöld var hald-
inn þribji fundurinn f fundaröb
Alþýbubandalagsins um konur
og sósfalisma, og var aö þessu
sinni fjallaö um konur og listir.
Fundurinn var fjölsóttur og um-
ræbur fjörugar, þótt karlsósfal-
istar og karllistamenn hafi ekki
beinlinis fjölmennt á staöinn.
Gubmundur
Hallvarbsson
Katrin
Didriksen
Eirikur
Gubjónsson
Hildur
Jónsdóttir
Ingibjörg
Ilar aldsdóttir.
Umsjón
af hálfu
Þjóðviljans:
Ingibjörg
Haralds-
dóttir
Helga: staöa konunnar óbreytt, en kynór-
ar karla minna bældir en ábur.
Edda: starfandi myndlistarkonum fer
fjölgandi.
Gubriin: erfiöur róbur hjá konum I leik-
stjórn.
Fundur A. B. R. um konur og listir:
„Englapíkur, sem erfitt
er að gefa jarðsamband”
Aöeins örfáir karlar hafa yfir-
leitt sýnt þessum fundum nokk-
urn áhuga og segir þab auövitaö
sina sögu. En nóg um þaö.
Framsögumenn voru þrir og
vöktuerindi þeirra mikla hri&i-
ingu fundargesta. Þessi erindi
voru mjög ólik, en hvert á sinn
hátt fræöandi og gott innlegg i
umræöuna um stööu kvenna I is-
lensku menningarlifi. Hér á siö-
unni er ekki rúm til aö rekja efni
þessara erinda aö fullu, né held-
ur gang umræöna, en okkur
þykir ómaksins vert aö gefa les-
endum nokkra hugmynd um þaö
sem sagt var á fundinum.
Myndlist
Edda öskarsdóttir mynd-
listarkennari haföi framsögu
um Konur og myndlist. Hún
rakti I stuttu máli hlut kvenna i
islenskri myndlist frá upphafi
og stööuna i dag, og kom margt
merkilegt fram i erindi hennar.
Hún sagðist hafa gert lauslega
könnun á ritverki Björns Th.
Björnssonar tslensk myndlist
og fundiö þar upplýsingar um 69
listamenn. Af þeim voru 60 karl-
ar og 9 konur. Fimm af þessum
konum voru islenskar, en fjórar
af erlendu bergi brotnar.
Ritiö nær yfir fyrri helming
þessarar aldar og sagöi Edda,
aö á siöustu þremur áratugum,
þ.e. á þeim tima sem ritiö nær
ekki yfir, heföi oröiö bylting á
sviöi myndlistar hérlendis, hvaö
snerti framlag kvenna.
Þá talaöi hún um myndlistar-
skólana i Reykjavfk, þar sem
konur hafa jafnan veriö i meiri-
hluta meöal nemenda og eins
hafa konur veriö skólastjórar
beggja þessara skóla. Edda
benti á, aö mun fleiri konur færu
i kennslu eöa önnur praktisk
störf aö námi loknu en karlar.
Karlar væru hinsvegar mun
fjölmennari I frjálsri myndlist.
Þetta sést lika betur ef athugað
er hvernig kynin skiptast I
Félagi islenskra myndlistar-
kennara, þar sem 60 konur og 30
karlar eru félagar, og i FÍM,
þar sem aöeins eru 19 konur af
90 félögum.
Aö lokum gat Edda þess, aö
gagnrýnendum hætti tilað fjalla
ööruvisi um sýningar kvenna en
karla. Þeir töluöu gjarnan um
„frúna” og um fjölskylduhagi
myndlistarkvenna. Hinsvegar
væru karlmenn aldrei titlaöir
„herrar” og enginn spyröi þá
um barnafjölda eöa heimilis-
hagi. En þaö er fagnaöarefni, —
sagöi Edda, — aö i dag eigum
viö fjölda af starfandi listakon-
um. Hópurinn fer æ stækkandi
og munu þær hvergi láta deigan
siga.
Leiklist
Næst talaöi Guörún Asmunds-
dóttir um Konur og leiklist. Hún
sagöi, aö I leikhúsum nytu karl-
ar og konur launajafnréttis, en
karlar heföu miklu fleiri tæki-
færi, vegna þess að I leikbók-
menntum væru miklu fleiri
hlutverk fyrir karla en konur.
Leikritahöfundar væru lika
flestir karlkyns, og þeir skrif-
uöu um þaö þjóöfélag sem þeir
liföu i, þar sem karlar gegndu
öllum lykilstööum. Sá höfundur
þætti liklega i meira lagi per-
sónulegur, sem geröi konu aö
sýslumanni I leikriti sinu, þar
sem vitaö er aö aöeins ein kona
hefur veriö sýslumaöur á Is-
landi.
Og svo eru þaö kvenhlutverk-
in, sem leikkonur fá til aö túlka.
Þaö eru konur, séöar meö aug-
um karlmanns (höfundar).
„Satt aö segja eru þetta oft ótta-
legar englaplkur, og erfitt aö
gefa þeim jarösamband!” sagöi
Guörún. Ogekkibætirúrskák,
aö leikkonan þarf oftast aö
glima viö þessi hlutverk undir
leiösögn karlmanns (leik-
stjóra).
Guörún ræddi einnig um þær
furöulegu feguröarkröfur, sem
geröar væru til leikkvenna.
Fegurö leikarans hlyti aö vera
sú útgeislun, sem hann gæfi i
túlkun sinni, og þar giltu ekki
sömu lögmál og hjá Ingólfi Guö-
brandssyni og þeim félögum.
Aö lokum minntist Guörún á
þá erfiöleika sem konur mæta
þegar þær fara aö fást viö ledk-
stjórn. Ef kona beljar skipanir
utan úr sal — eins og karlleik-
stjórar gera — fær hún aöeins
umburöarlynd bros og ekkert
gerist. Ef hún hinsvegar setur
upp hjálparvana bros, gerir
augun rök og spyr feimnislega
hvort þaö væri nokkur leiö aö fá
t.d. örHtiö meiri lýsingu hægra
megin á sviðinu — þá færi allt
karlkyns i kringum hana af staö
til aö „hjálpa stelpugreyinu.”
Bókmenntir
Helga Kress haföi framsögu
um Konur og bókmenntir.
Reyndar byrjaöi hún á þvi aö
biöjast afsökunar á þvi aö hún
ætlaöi alls ekki aö fjalla um
þetta efni. Hinsvegar ætlaöi hún
aö fjalla um konuna I bók-
menntum sósialiskra höfunda
(karla) samtimans, og tók sem
dæmi þrjár bækur: Gunnar og
Kjartan, eftir Véstein Lúövfks-
son, Vatn á myllu kölska, eftir
Olaf Hauk Sfmonarson, og Eld-
hiismellur, eftir Guölaug Ara-
son.
Bók Vésteins sem gefin var út
fyrir tæpum áratug, notaöi
Helga reyndar sem utgangs-
punkt til samanburöar viö nýrri
bækurnar tvær, og komst aö
þeirri niöurstööu aö á þeim ár-
um sem liöu milli útkomu bók-
anna heföi staöa konunnar ekk-
ert breyst. Þaö sem heföi breyst
væri hinsvegar þaö, aö kynórar
karlrithöfunda væri ekki lengur
eins bældir og áöur.
Þessa niöurstööu sina rök-
studdi Helga meö dæmum úr
bókunum Vatn á myllu kölska
og Eldhúsmellur. Hún vitnaöi I
breska rithöfundinn Juliet
Mitchell, sem er einn helsti hug-
myndafræðingur kvennahreyf-
ingarinnar nýju, og sem hefur
m.a. bent á, aö til þess aö greina
stööu konunnar veröi aö hafa i
huga fjóra þætti: framleiösluna,
æxlunina, kynferöiö og félags-
mótunina. Karlrithöfundum
hætti hinsvegar til aö skoöa kon-
una eingöngu i afstööu viö
karla, þ.e. meta stööu þeirra
eingöngu út frá kynferöisþætt-
inum.
Juliet Mitchell sér frelsunar-
möguleika konunnar i kynfrelsi,
en hún bendir jafnframt á aö
þetta kynfrelsi geti lent á villi-
götum og oröiö aö pornóbylgju,
og þaö taldi Helga hafa gerst i
bókum þeirra Olafs Hauks og
Guölaugs. Hún sagöist viss um
aö þessum höfundum gengi aö-
eins gott til, og þeir vildu i raun
og veru lýsa konum, en þá skorti
þekkingu á kvenlegri reynslu og
kvenlegri vitund, og þessvegna
yröi Ur þessu kynórar og klám.
— Aöur voru konur hreinlega
ekki til staöar i bókum karlrit-
höfunda, en nú eru þær i rúminu
— sagöi Helga. Aö lokum benti
hún á, aö enginn sósialiskur
kvenrithöfundur heföi komiö
fram á Islandi siöan Svava
Jakobsdóttir og Jakobina
Siguröardóttir gáfu út sinar
fyrstu bækur, og spuröi: af
hverju?
Sem fyrr segir var mjög góö-
ur rómur geröur aö öllum þess-
um framsöguerindum, og
margt fróölegt kom einnig fram
{ umræöunum á eftir, en þvi
miöur er ekki rúm á siöunni
fyrir þær.
— ih
8. mars er um
næstu helgi!
Einsog allir vita, sem
aðgang hafa að alman-
aki, er 8. mars á
laugardaginn kemur.
Þá er alþjóðlegur
baráttudagur kvenna.
Rauðsokkar hafa nú
um nokkurt skeið hald-
ið upp á daginn á
myndarlegan hátt, ým-
ist einir sér eða i sam-
vinnu við aðra. í ár
verður lika látið að sér
kveða.
8. mars-aögeröirnar hér I
Reykjavik veröa væntanlega
auglýstar i fjölmiölum I vik-
unni og nánar veröur sagt
frá þeim á jafnréttissiöunni
næstu. En viöar munu konur
hugsa til hreyfings en i
henni Stór-Reykjavík. Viö
höfum frétt af hópi einum
ötulum á Egilsstööum, sem
undirbýr nú 8. mars-fund,
af miklu kappi. Hópurinn
hefur m.a. gefiö út dreifi-
bréf, sem boriö hefur veriö I
hús þar á staönum. Þar er aö
finna upplýsingar um fyrirbær-
iö 8. mars og hugleiöingar um
stööuna i jafnréttismálum á
Islandi I dag. Loks eru Egils-
staöabúar hvattir til að leggja
hönd á plóg og ganga til liös viö
hópinn.
Viö tökum undir þá hvatn-
ingu, og sendum jafnréttissinn-
um á Egilsstööum og annars
staöar á landinu baráttukveöjur
og óskir um viöburöarlkan 8.
mars.