Þjóðviljinn - 22.03.1984, Blaðsíða 9

7 X MM.ÆMA
£jeak-sxiui

?iú'irí .££ íusuliíiíiiiííiil M/I’jjr/iíói^ — f
Klarinettuleikur
og flagarasögur
Tónleikar Sinfóníuhljómsveitarinnar í
Háskóiabíói 15. mars sl.
Stjórnandi: Jean-Pierre Jacquillat
Einleikari: Einar Jóhannesson
Sinfóníutónleikarnir hófust eins
og svo oft áður á óperuforleik, að
þessu sinni fáheyrðu unglingsverki
Schuberts, Der vierjáhrige Posten
og var það fremur hlutlaus byrjun á
annars átakamiklum tónleikum.
Næst kom svo Einar Jóhannes-
son og spilaði klarinettukonsert
Mozarts í A-dúr K 622. Pessi frægi
konsert er eitt af síðustu verkum
Mozarts, en því lauk hann síðla árs
1791. Mér fannst margt gott hjá
Einari, hann hefur einstaklega fal-
legan tón og leikur hans einkennd-
ist af vandvirkni og léttieika. Pað
sama er því miður ekki hægt að
segja um hljómsveitina. Hún var
alltof þunglamaleg, sem má kann-
ski að einhverju leyti skýra út frá
því að hún var allan tímann alltof
aftarlega í slaginu og einsog dragn-
aðist áfram. Það vantaði sumsé al-
veg þá fágun, músikalitet og ryt-
míska nákvæmni sem einkenndi
leik Einars og það var eins og
hijómsveit og einleikari væru tveir
ólíkir fasar sem næðu aldrei að
renna saman. Undirleikur er líka
vandi og ekki skyldi vanmeta það
hlutverk, en það var því miður
engu líkara en að hljómsveitin væri
að spara sig fyrir átök seinni hlut-
ans.
Það lifnaði líka yfir henni eftir
hlé. Þá var frumfluttur nýr klarín-
ettukonsert eftir John Speight sem
saminn er fyrir Einar Jóhannesson
og jafnframt tileinkaður honum.
Þetta finnst mér býsna skemmtilegt
og fallegt verk, sérstaklega þykir
mér klarinetturöddin einkar vel
smíðuð. Verkið er einþáttungur og
mjög skýrt í uppbyggingu. Það er
allt byggt á stefjaefni því sem klar-
inettan kynnir í upphafi, þetta
stefjaefni er nýtt til fullnustu og að
mínu mati mjög vel úr því unnið.
Einar spilaði þennan konsert af
jafnmiklu næmi og hinn skilaði ein-
leikshlutverkinu frábærlega með
blæbrigðaríkri spilamennsku.
Hann virðist vera jafnvígur á nýja
og gamla tónlist, nýja og gamla
tækni, því að í túlkun hans á þess-
um konsert var ekki minni tilfinn-
ing og líf en í konsert Mozarts.
Það var greiniiegt á því hversu
ákaft hljómsveitarmeðlimir æfðu
milli verka að metnaðurinn var
settur í Strauss, eða var það kann-
ski hræðslan við hið tæknilega erf-
iða? En það varð ekki betur heyrt
en að æfingarnar bæru árangur því
að í Don Juan náði hljómsveitin
loks þeirri reisn sem átakanlega
vantaði fyrir hlé.
Tónaljóð Strauss senr er eins
konar hermitónlist er athyglisvert
dænii um það hvernig ákveðin hug-
myndafræði, í þessu tilfelli hug-
myndir karlmanna á seinni hluta
19. aldar um eiginleika kynjanna,
endurspeglast í tónlist. Sagan um
flagarann Don Juan hefur orðið
mörgum að yrkisefni ekki síst á 19.
öldinni þegar persónan Don Juan
tók á sig hetjumynd karlmennsk-
unnar í samræmi við hugmyndir
borgarastéttarinnar um karlmann-
lega eiginleika sem þá voru að taka
á sig skýra mynd. Á sama hátt voru
þá að mótast þær hugmyndir um
kvenlega eiginleika sem við
drögnumst að miklu leyti með enn.
Það var reyndar þegar á síðasta
þriðjungi 18. aldarinnar sem hug-
myndir manna um kynin fóru að
taka gagngerum breytingum. Farið
var að skýra ólíka stöðu og hlut-
verk kynjanna sem eðlislæg og
„Einar Jóhannesson skiiaði ein-
leikshlutverkinu frábærlega
með blæbrigðaríkri spila-
mennsku".
náttúrulega ákvörðuð í mismun-
andi karaktereiginleikum þeirra.
Hugmyndir manna um karlmann-
legu eiginleikana héldust í hendur
við hetjudýrkun og einstaklings-
hyggju hinnar upprennandi borg-
arastéttar og hugmyndaleg skil
milli guðdómleika og hinnar
karlmannlegu hetju verða óljós.
Þetta endurspeglast í tungumáli
tónlistarinnar þar sem þeir tón-
listarlegu þættir sem í kirkjulegum
verkum túlkuðu lofgjörð til guðs,
eru í veraldlegum verkum yfirfærð
á karlmanninn, hetjuna. Þessir
þættir sem kenna mætti við karl-
mennsku og hetjuskap eru oftast:
stór tónbilastökk, staccato, fjöl-
breytt hrynjandi, fullur styrkur og
notkun málmblásturshljóðfæra,
slagverks eða fullskipaðrar hljóm-
sveitar. Hugmyndafræði borgar-
astéttarinnar skilgreindi konuna
sem veikbyggða og ósjálfstæða til-
finningaveru og kvenlega eigin-
leika sem tilfinningasemi, ósjálf-
stæði og þolandahátt. Þessa eigin-
leika túlkuðu karlmenn með ljóð-
rænum laglínum, legato, litlum
tónbilum, jöfnum lengdargildum
og hljóðfærunum flautu, hörpu og
einleiksfiðlu.
Þegar tónaljóðið Don Juan er
skoðað í þessu ljósi er auðveldlega
hægt að upplifa það ekki síður en
sjálfa söguna um Don Juan yfirfullt
af þessum hugmyndum karlveldis-
ins. Inngangurinn að aðalstefinu
sem kennst er við Don Juan er spil-
aður með fullri hljómsveitarskip-
an, blásurum, slagverki og svo
strengjum sem taka hraðrísandi
upphlaup sem leiðir útí aðalstefið
sem spilað er af fiðlusveitinni með
tilheyrandi fanfare í lúðrunum
einsog sé verið að tilkynna komu
hetjunnar. Fljótlega kemur fyrsta
fórnarlamb flagarans til sögunnar
en stef hennar er spilað við-
kvæmnislega af einleiksfiðlu við.
mjúkan hörpuundirleik. Næsta
fórnarlamb er kynnt af einleiks-
flautu sem spilar stef byggt á litlum
tvíundum og þannig áfram og á
eftir „velheppnuðu" rómantísku
ástarævintýri má heyra sigri hrós-
andi lúðraþyt og svo rís penisinn
aftur og heldur af stað í leit að
næsta fórnarlambi. En allt hefur
sín endalok, hetjan syngur að lok-
um sitt síðasta og það er vonandi að
eins fari fyrir veldi karlmennsk-
unnar fyrr en seinna.
Aagot V. Óskarsdóttir
skrifar um
Ljós og skuggi vega salt
tónlist
Tónleikar Háskólakórsins í Félagsstofn-
un stúdenta 17. og 18. mars sl.
Stjórnandi: Árni Harðarson
Það voru áhugaverð sýnishorn
íslenskrar kórtónlistar sem fólki
gafst kostur á að heyra á tónleikum
Háskólakórsins. Efnisskráin sam-
anstóð að stærstum hluta af ný-
legum og nýjum íslenskum verkum
og var gott dæmi um þá grósku sem
verið hefur í samningu kórtónlistar
hér á landi undanfarið. Þessa
grósku má án efa að miklu leyti
þakka bæði áhuga kórmeðlima og
ekki síst kórstjórum, sem hafa ver-
ið ötulir við bæði að panta ný verk
og jafnvel semja þau sjálfir.
Háskólakórinn hóf tónleika sína
á stúdentasöngnum Gaudeamus
igitur en sneri sér svo að íslensku
lögunum, fyrst fjórum þjóðlögum,
tveimur í útsetningu Jónasar Tóm-
assonar eldra og tveimur í útsetn-
ingu Róberts A. Ottóssonar. Á
eftir fylgdu svo tvö lög úr Kiljans-
kviðu eftir Gunnari Reyni Sveins-
son. Þessi lög voru flest ágætlega
flutt af kórnum, enda hefur hann
kraftmikinn hljóm sem skilaði
stemmningu íslensku þjóðlaganna
vel.
Þessi kraftmikli og harði hljóm-
ur átti ekki vel við í kórölum Bachs
og þar komu helstu veikleikar
kórsins í ljós. Hann vantar mýkt og
birtu í hlóminn og eins virtist mér
vanta töluvert upp á raddþjálfun til
að geta borið uppi langar og við-
kvæmar hendingar. Sérstaklega er
sópraninn brothættur og hættir
mjög til að falla. (Annars finnst
mér að það hefði að ósekju mátt
sleppa Bach-kórölunum úr próg-
ramminu, þeiráttu einhvernveginn
ekki heima þar.) Sömu vandamála
gætti í fallegu lagi Hjálmars H.
Ragnarssonar, Gamalt vers, það
vantaði herslumuninn að hljómur-
inn héldi ljóstýrunni.
Fyrri hluta tónleikanna lauk svo
að Missa brevis eftir John Speight
og eftir hlé flutti kórinn svo þrjú
verk sem sérstaklega hafa verið
samin fyrir hann. Það voru tveir
söngvar um ástina eftir fyrrverandi
stjórnanda kórsins, Hjálmar H.
Ragnarsson, nýtt verk eftir núver-
andi stjórnanda, Árna Harðarson,
sem ber heitið Is there...? ogfimm
mansöngvar úr Kantötu IV eftir
Jónas Tómasson yngri. Verk
Hjálmars og Jónasar er að finna á
hljómplötu kórsins sem kom út í
vetur.
Nýja verkið Is there...? er samið
við ljóð breska skáldsins Mervyn
Peake. í efnisskrá segir um verkið:
„Hér er ljóðið ekki sungið í tíma-

Jr 4A

V 9 JPÍHHnp
/ • J
1 v
Jón Óttar Ragnarsson, dósent. Sigríður Þorsteinsdóttir, hjúkrunar kennari.
Fyrirlestur á vegum Geðhjálpar:
„Næring og
geðheilsa“
f kvöld, fimmtudaginn 22. mars
heldur Jón Óttar Ragnarsson, dós-
ent, fyrirlestur á vegum Geðhjálp-
ar sem nefnist „Næring og geð-
heilsa“. Fyrirlesturinn verður hald-
inn kl. 20 á Geðdeild Landspítal-
ans, kennslustofu á 3. hæð.
Um helgina, 24. og 25. mars
verður síðan haldið helgarnám-
skeið fyrir aðstandendur þeirra er
eiga við geðræn vandamál að
stríða. Þar verður m.a. fjallað um
viðbrögð við tilfinningalegu áfalli,
fjölskyldutengsl, sjálfsvirðingu,
heiðarleg tjáskipti og þær tilfinn-
ingar og viðbrögð sem spretta af
því að eiga sjúkan ástvin. Nám-
skeiðið verður kl. 10-18 báða dag-
ana í félagsmiðstöð Geðhjálpar að
Bárugötu 11. Leiðbeinandi er Sig-
ríður Þorsteinsdóttir, hjúkrunar-
kennari. Þátttaka tilkynnist í síma
25990 föstudag kl. 17.30-19.00.
Nánari upplýsingar fást í símum
73734 og 53627 á kvöldin.
Hljómleikar í
Safarí í kvöld:
Konur í
framlínu
Aðrir hljómleikar Satt 1984
verða haldnir í Safarí í kvöld
(fimmtudag). Fram koma
kvennaböndin Dúkkulísur og
Djellý-systur og beggjakynja-
bandið Dá. í Dái er söngvarinn
kvenkyns, Hanna Steina að
nafni (litla systir Diddúar- Sig-
rúnar Hjálmtýsdóttur - sem
söng svo listavel með Spilverk-
inu hér um árið). I
Hljómleikarnir kefjast um
tíuleytið.i / A
í kvöld:
Djass á
Borginni
í kvöld heldur Kvartett Guð-
niundarl Ingólfssonar djasstón-
leika á Hótel Borg - og ættu
djassunnendur ekki að láta sig
vanta. Auk Guðmundar skipa
þeir Björn Thoroddsen, Skúli
Sverrisson og Gtrðmundur R.
Einarsson kvartettinn.
röð á hefðbundinn hátt, því ein-
ungis eru sungin valin orð eða sér-
hljóðar. ...Tónlistinni er ætlað að
spretta upp úr þeim hughrifum sem
skáldskapurinn vekur og myndar
eins konar ramma utan um ofðin.“
í samræmi við þetta er tónlistin
heldur ekki eitt samhangandi ferli
heldur sundurlaus hugmyndabrot,
margt ágætar hugmyndir, sérstak-
lega effektahugmyndirnar, en
stundum fannst mér þær virka dá-
lítið langdregnar, enda mjög tak-
markað unnið úr þeim.
Fimm mansöngvar Jónasar
Tómassonar finnst mér vera eitt
besta kórverk sem ég hef heyrt
lengi. Fer þar sarnan firnagóður
skáldskapur Hannesar Péturssonar
og tónlist sem fellur sérlega vel að
ljóðunum og túlkar stemmningu
þeirra undravel. Verkið er samið
fyrir kór og litla kammersveit og
þannig er það flutt á hljómplötu
kórsins. Á tónleikunum konr hins
vegar píanó í stað kammersveitar-
innar og skilaði píanóleikarinn
Dagný Björgvinsdóttir sínu hlut-
verki með ágætum.
Það var margt ágætlega gert hjá
kórnunr í þessum fjórum verkum,
þó ekki væri hann alveg laus við
falskheit á stöku stað. Stjórnand-
inn Árni Harðarson sem tók við
kórnurn síðatliðið haust er greini-
lega mjög áhugasamur og dug-
legur. Mér virtist hann hafa náð
góðu valdi á slagtækninni, sérstak-
lega hjó ég eftir rytmískri ná-
kvæmni. llún skilaði sér líka í söng
kórsins, en kannski stundum á
kostnað mýktarinnar. En nú er
slagtækni ein og sér enginn lykill að
árangursríku kórstarfi, því það fel-
ur kannski fyrst og fremst í sér
þrotlausa þjálfun radda og heýrnar
kórfélaga og eins og ég sagði áður
fannst mér nokkuð vanta upp á að
sá grunnur væri alveg traustur hjá
Háskólakórnum. En framtakið og
þetta stóra og erfiða prógramm
sýndi að ekki skortir áhuga né
dirfsku og fyrir áframhaldið er það
fyrir mestu.
Sinfóníuhljómsveit íslands:
Kammertónlist
í Gamla bíói
Þriðju kammertónleikar Sinfón-
íuhljómsveitar íslands á þessu
starfsári verða í Gamla bíói á morg-
un fimmtudaginn 22. mars og hefj-
ast þeir kl. 20.30.
Á efnisskrá tónleikanna eru
eftirtalin verk:
W.A. Mozart: Serenaða fyrir
blásara, K.A. Hartmann: Ljóð
fyrir trompet og blásara, Þorkell
Sigurbjörnsson: Saman, K. Weil:
Svíta úr Túskildingsóperunni.
Stjórnandi tónleikanna er Páll
Pampichler Pálsson. Hann hefur
verið fastráðinn stjórnandi hljóm-
sveitarinnar frá 1971.
Einleikari á tónleikunum er Ás-
geir Hermann Steingrímsson.
Hann hóf tónlistarnám sitt á Húsa-
vík. Síðar fór hann í Tónlistar-
skólann í Reykjavík og lauk þaðan
blásarakennaraprófi vorið Í978 og
einleikaraprófi ári síðar undir
handleiðslu Jóns Sigurðssonar.
Einnig naut hann tilsagnar Lárusar
Sveinssonar. Þá lá leiðin vestur um
haf til New York, í The Mannes
College of Music með styrk úr
Friðrikssjóði og Menningarsjóði
Kaupfélags Þingeyinga. Þar var að-
alkennari hans John Ware, fyrsti
trompetleikari New York Fílharm-
óníunnar.
Fundur hjá
Amnesty
International
Mannréttindasamtökin Amn-
esty International halda almennan
félagsfund í kvöld, fimmtudags-
kvöld, í Skólabæ, Suðurgötu 26, og
hefst hann kl. 20.30.
Þar munu Jóhanna Jóhannes-
dóttir og Sif Aðils skýra frá ferð til
aðalskrifstofu samtakanna í
London, þar sem þær sóttu fund
hinn' 1.-3. mars s.l., ásamt fulltrú-
um frá Finnlandi, Færeyjum,
Grikklandi, írlandi, ísrael, Portú-
gal og Spáni. Virkir félagar eru sér-
staklega hvattir til að mæta.
(Fréttatilkynning)