Þjóðviljinn - 22.06.1984, Blaðsíða 8

sem þeim er boðið uppá verður
ekki með réttu lýst, nema sem
nútíma þrælahaldi. Fyrir algjör
smánarlaun er stúlkubörnunum
þrælað út myrkranna á milli. Og
til að tryggja að þau leiti ekki
annað er þeim haldið innan
verksmiðjuveggjanna á nóttu
sem degi þar sem aðbúnaður er
allur hinn viðurstyggilegasti.
Við heimkomuna skrifaði ann-
ar þeirra félaga, Ed Harrisman,
grein í tímaritið „New States-
man“, um það sem þeir félagar
urðu áskynja í þremur fataiðnað-
arfyrirtækjum sem þeir heim-
sóttu í Bangkok. Hér á eftir verð-
ur stuðst við frásögn Ed Harris-
man.
Grimmileg meðferð
á stúlkubörnum
Verksmiðjan Fortune Gar-
ment er staðsett í hjarta Kína-
hverfisins í Bangkok. Þar starfa
um 250 stúlkur. Fastur vinnutími
er frá 8 á morgnana til 11 á kvöld-
in, sjö daga vikunnar. Oft er þó
unnin lengri vinnudagur, langt
frameftir nóttu.
Fyrir vinnu sína fá yngri
saumakonurnar hjá Fortuna
Garment, sem tæpast eru komn-
ar af barnsaldri, minna en 40 kr. á
dag, sem ekki nær hálfum lög-
boðnum lágmarkslaunum eins og
þau eru í Thailandi. Yfirvinnan
er ekki greidd sérstaklega. Að
sögn Mr. Bundit, annars eiganda
og forstjóra fyrirtækisins, er það
óskráð samkomulag milli verk-
smiðjueigendanna í Bangkok, að
laun eru ekki hækkuð nema með
samráði milli eigendanna. Fæst
fyrirtæki hafa samninga, því flest
kjósa þau frekar að ráða stúlk-
urnar á grundvelli gagnkvæms
trausts, eins og Mr. Bundit orðar
það. „Engir samningar, engin
vandræði“, er viðkvæði Mr.
Bundit.
Barnaþrælkunin er ótrúlega útbreidd: Brasílsk börn viö tígulsteina-
gerð...
Við og þau
Mikilvœgi alþjóðlegrar
samstöðu verkafólks
Á síðari árum hefur hin alþjóð-
lega verkalýðshreyfing vaknað til
stöðugt betri skilnings á nauðsyn
þess, að reyna að hafa áhrif á þró-
un mála í Austurlöndum fjær,
sem ng annars staðar í þróunarl-
öndunum, þar sem svipað ástand
ríkir, með því að koma verkafólki
í þessum löndum til aðstoðar með
margvíslegum hætti. En betur má
ef duga skal.
Aukin afskipti verkalýðshreyf-
ingarinnar af málefnum verka-
fólks í þróunarlöndunum eiga sér
tvær samofnar forsendur. í fyrsta
lagi má rekja þau til hreinna
mannúðarástæðna og skilnings á
mikilvægi alþjóðahyggjunnar og
alþjóðlegrar samstöðu verka-
fólks um hagsmunamál sín. í
öðru lagi er vaxandi skilningur á
því, að launakjör og aðbúnaður
verkafólks í einu landi getur og
hefur oft veruleg áhrif á kjör og
baráttustöðu verkafólks annars-
staðar. Þessi staðreynd hefur
ekki hvað síst orðið verkafólki í
fataiðnaðinum á Vesturlöndum
stöðugt ljósari nú hin síðari ár.
Samkeppnin við innflutning
frá þróunarlöndunum hefur leitt
til mikillar hnignunar í þessari
atvinnugrein víða á Vestur-
löndum og í kjölfarið hefur fylgt
fjöldaatvinnuleysi. Og hér á
landi, þar sem við höfum að
mestu sloppið við atvinnuleysi í
þessari grein fram að þessu, hefur
áróður atvinnurekenda, barlóm-
ur þeirra og atvinnuleysisvofan
verið óspart notuð til að halda
niðri launum í fataiðnaðinum og
réttlæta andstöðu við hverskonar
lagfæringar á kjörum þess fólks
sem í iðnaðinum starfar. En
hvaða saumakona kannast ekki
við viðkvæði atvinnurekenda, að
aukist launakostnaðurinn neyðist
þeir til að hætta starfseminni eða
fara út í innflutning frá þróunarl-
öndunum? Að vísu virðist þessa
sömu atvinnurekendurekki alltaf
skorta fé, eigi að nota það til ann-
arra hluta. Og með þeirri ríkis-
stjórn sem nú situr að völdum
hafa þessir iðnrekendur öðlast
dyggan bandamann, sem virðist
sjá þá leið eina í baráttunni fyrir
„endurreisn íslensks efnahags-
lífs“ og „uppbyggingu atvinnu-
lífsins“ í samkeppni við innflutt-
an varning og fyrir aukinn út-
flutning, að koma kjörum ís-
lensks verkafólks, ekki aðeins í
fataiðnaðinum, heldur almennt,
og áhrifum verkalýðshreyfingar-
innar sem næst því sem tíðkast í
þróunarlöndunum. Eða eins og
haft var eftir iðnaðarráðherran-
um: að ísland væri Singapore
norðursins. Gegn þessum fyrir-
ætlunum verður íslensk verka-
lýðshreyfing að bregðast af hörku
og eindrægni. Og þar skiptir ár-
angursríkt starf hennar innan al-
þjóðlegrar verkalýðshreyfingar
að málefnum þróunarlandanna
ekki svo litlu máli fyrir baráttu-
stöðu hennar hér.
H.G.
8 SÍÐA - ÞJÖÐVILJINN Föstudagur 22. júní 1984
HEIMURINN
Fortuna Garment búa í húsnæði
sem fyrirtækið lætur í té. Nánar
tiltekið í þrem smáhýsum að baki
verksmiðjunnar. Þægindi eru þar
öll mjög af skornum skammti:
Engin loftkæling og stúlkurnar
verða að sofa á hörðu gólfinu í
einni kös. Og jafnvel þótt starfs-
degi ljúki kl. 11 að kveldi þurfa
stúlkurnar oft að bíða tímunum
saman eftir sturtubaði til að skola
af sér svita dagsins. Mr. Bundit
viðurkennir, að aðbúnaðurinn sé
ekki éins og best verður á kosið,
en bætir við að „þær kvarti ekki“.
Eins og aðrir verksmiðju-
eigendur í Bangkok forðast Mr.
Bundit að ráða til starfa stúlkur
sem fæddar eru og uppaldar í
Bangkok af ótta við, að þær séu
of sjálfstæðar og geti risið upp sér
til varnar. Þeir sækjast þess í stað
eftir snauðum og illa upplýstum
sveitastúlkum frá fátækustu
hlutum Thailands, í norðri og
norð-austri. Þær leggja hart að
sér, beygja sig undir algera
drottnun atvinnurekendanna.
Stúlkurnar hjá Thai Thon
Knitting prjóna peysur sem náð
hafa miklum vinsældum á Vest-
urlöndum. Samkvæmt lýsingu
forstjórans Mr. Sakchai eru þær
aðstæður sem stúlkurnar búa við
„harla góðar“, miðað við það
sem almennt tíðkast. Stúlkurnar
hafa flestar náð 17 ára aldri, þær
búa í þægilegum vistarverum á
þaki verksmiðjubyggingarinnar,
á gólfinu „eins og þær eru vanar
að heiman", og þær fara í bíó á
sunnudögum. Að sögn Mr. Sakc-
hai hafa stúlkurnar sem hjá hon-
um vinna minnst 135 kr. á dag.
En hvernig hefur hann efni á að
sýna starfsfólki sínu slíka rausn?
„Ef við gerðum það ekki væru
þær ekki ánægðar og mundu leita
eitthvert annað“. En hvernig
skýrir hann þá tilvist varðmanns-
ins við verksmiðjuhliðið, ef allt er
í himna lagi? Það verður fátt um
svör hjá Mr. Sakchai.
í viðtölum við stúlkurnar hjá
Thai Thon knitting kom fram
nokkuð önnur mynd af ástandi
mála. Vissulega útvegar fyrirtæk-
ið þeim svefnstað, sjö herbergi,
þar sem 250 stúlkum er gert að
hýrast í einni bendu. Fyrirtækið
sér starfsfólkinu fyrir skammti af
hrísgrjónum, en annan mat verða
stúlkurnar að kaupa sjálfar. Og
þar kemur skýringin á tilvist
varðmannsins. Hann fylgist með
þeim stúlkum sem leyft er að
versla á markaðinum þar skammt
frá og rekur þær aftur inn í verks-
miðjuna, þegar'honum þykir þær
hafa tafið nóg.
Það voru alveg nýjar fréttir
fyrir stúlkurnar að þær færu í
kvikmyndahús á sunnudögum.
Ekki nóg með það. Þegar betur
var að gáð kom í ljós, að stúlkun-
um, einkum þeim yngri, en þær
eru margar á aldrinum 12 til 14
ára, andstætt því sem Mr. Sakc-
hai heldur fram, er í reynd haldið
föngnum í verksmiðjunni, og það
er enginn möguleiki fyrir þær, að
fara frjálsar ferða sinna utan
vinnutíma.
Botnlaus
mannfyrirlitning
Þær aðstæður sem saumakonur
í fataiðnaðinum í Bangkok verða
að búa við og hér hefur verið
dregin mynd af í grófum dráttum,
eru ekki ýkja frábrugðnar því
sem almennt gerist í þessum iðn-
aði í Austurlöndum fjær. Til að
finna einhvern samjöfnuð hér á
Vesturlöndum verður að fara allt
aftur á síðustu öld. Aftur til þess
tíma þegar verkalýðshreyfingin
og stjórnmálasamtök launafólks
höfðu ekki enn sett mark sitt á
samfélagið og félagsmálalöggjöf
var óþekkt fyrirbæri. Það þarf
með öðrum orðum, að fara allt
aftur til þess tíma, þegar atvinnu-
rekendur gátu í skjóli ægivalds
síns yfir verkafólki, þrælað börn-
um sem fullorðnum út hömlu-
laust fyrir kjör, sem þegar best lét
gerðu verkafólki mögulegt að
draga fram lffíð, en ekkert um-
fram það.
Það er einmitt þetta ástand,
sem verksmiðjueigendurnir í
Bangkok hafa tekið þátt í að
skapa og viðhalda, og það er
þeim þvert um geð að nokkur
breyting til batnaðar verði þar á.
í huga þessara manna er verka-
lýðshreyfingin og vinnulöggjöf af
hinu illa, sem berjast ber gegn
með oddi og egg, þar sem öll
meðöl eru leyfileg. Viðhorf Mr.
Sandej, forstjóra Dynasty Fa-
brics lýsa hugsunarhætti þessara
nútímaþrælahaldara vel. Hann
telur að ekkert atvinnuleysi ætti
að vera á Vesturlöndum, enda
auki það við hinn félagslega
kostnað framleiðslunnar. Hann
hefur líka skýringuna á öllu því
sem hann telur hafa miður farið í
efnahagslífi Vesturlanda. Verka-
fólk hefur of há laun, fær alltof
marga greidda frídaga. Það ætti
ekki að leyfa starfsemi verka-
lýðsfélaga og vinnulöggjöfin er til
að brjóta hana. Og Mr. Sandej og
kollegar hans liggja ekki á liði
sínu þegar kemur að því að færa
fram hugmyndir sínar í verki.
Þótt ekki standist löggjöf um
réttindi verkafólks í Thailandi
neinn samjöfnuð við það sem
tíðkast, þar sem verkalýðshreyf-
ingin hefur komist til einhverra
áhrifa, er hún engu að síður fyrir
hendi. Þar er m.a. að finna
ákvæði um, að stúlkum sem
vinna í verksmiðjum skuli greitt
fyrir yfirvinnu, ekki megi láta þær
vinna alla nóttina, þær skuli fá frí
reglulega og sé vinnustaðurinn
nógu stór, hafi þær rétt til að
skipuleggja sig í verkalýðsfélög.
Jafnframt kveður löggjöfin á um,
að því aðeins megi ráða stúlkur
undir 15 ára aldri til starfa, að
fyrir liggi skriflegt samþykkti for-
eldra, læknisvottorð, vottorð um
að viðkomandi hafi lokið grunn-
námi og samþykki opinberra að-
ila.
Hvert einasta ákvæði þessarar
vinnulöggjafar er, eins og fram
hefur komið, þverbrotið. En
hvemig getur slíkt skeð í landi
eins og Thailandi, sem stjórnað
er af herforingjastjórn, sem
kveðst meta aga, röð og reglu og
þjóðlega sjálfsvirðingu öllu ofar?
Þar sem fátt væri auðveldara fyrir
þær þúsundir hermanna, lög-
reglumanna og annarra starfs-
manna ríkisvaldsins, en að sjá til
þess að vinnulöggjöfin sé virt og
eftir henni farið. Skýringin er ein-
föld. Ríkisstjórnin lítur á það sem
helsta verkefni sitt, að vernda
hagsmuni valda og forréttinda-
stéttina í landinu og skapa sem
ákjósanlegustu skilyrði fyrir áfr-
amhaldandi drottnunarstöðu
hennar og auðsöfnun, þar sem
sérhver gagnrýnisrödd er þögguð
niður án vægðar. Efnahagslífið er
gegnumrotið af spillingu og
hömlulaus rányrkja er stunduð,
þar sem hinn ört vaxandi fólks-
fjöldi er sú auðlind sem næst er
gengið.
Sé einhver í vafa um viðhorf
stjórnvalda, þá lýsti iðnaðarráð-
herra Thailands því yfir nú ný-
lega, að engar breytingar væru
fyrirhugaðar í þessum efnum á
næstunni: „Verkalýður Thai-
lands á enn langt í land með að
öðlast skilning á þeirri ábyrgð
sem hann ber og hvað felst í hug-
takinu ábyrgt lýðræði. Ég tel að
hugtakið lágmarkslaun eigi ekki
við þessa stundina, því Thailand
er enn þróunarland, fátækt land,
sem þarfnast þess að öll þjóðin
starfi saman og leggi hart að sér“.
Og varla þarf ráðherrann að
kvarta, hvað snertir fataiðnað-
inn.
Ábyrgð vestrœnna
kauphéðna
Það er ljóst, að það eru at-
vinnurekendur og stjórnvöld í
Thailandi sem bera höfuð
ábyrgðina á þeim ómannúðlegu
aðstæðum sem börnum og full-
orðnum sem vinna í fataiðnaðin-
um er gert að búa við. En ábyrgð
vestrænna kauphéðna er einnig
mikil. Þeir halda verðinu á fram-
leiðslunni niðri eins og mögulegt
er vitandi vits, að með því stuðla
þeir beint og óbeint að lögbrotum
verksmiðjueigendanna og eiga
sinn þátt í að viðhalda þeim
kverkatökum sem verkafólki
þessara vinnustaða er haldið í.
Það er ekkert leyndarmál að
þessir kauphéðnar þekkja þá
kúgun og þá ómannúðlegu með- .
ferð sem fólkið býr við. Þeir
heimsækja verksmiðjurnar og
þeim er sýnt hvað þar fer fram.
Mr. Sandej er stoltur af fyrirtæk-
inu sínu og hefur gaman af að
fylgja viðskiptavinum sínum um
svæðið. Aðspurður um viðbrögð
þeirra sagði hann: „Þeir segja
ekkert. Þeir brosa og eru
ánægðir“. Og ástæðan fyrir
ánægju kauphéðnanna er auðsæ.
Þeir kaupa inn eins ódýrt og
mögulegt er og selja eins dýrt og
þeim er fært. Og hagnaðurinn er
oft með ólíkindum, ekki síst fyrir
tilverknað barnaþrælkunarinnar
í fataiðnaðinum í Bangkok. Sé á
þá gengið er allt eins víst að
kauphéðnarnir og stuðnings-
menn þeirra úr röðum frjáls-
hyggjumanna réttlæti aðild sína
að óþverranum með því að segja,
eins og oft hefur verið gert, að vel
megi vera að þær barnungu stúlk-
ur sem vinna hjá Fortuna Gar-
met, Dynasty Fabrics, Thai Thon
og öðrum hliðstæðum verksmiðj-
um séu látnar vinna á nóttunni, fá
lítið að borða annað er hrís-
grjónaskál, búi við aðstæður sem
vart sé svínum bjóðandi, allt fyrir
fáeinar krónur á mánuði. En
ólíkt hundruðum þúsunda kyn-
systra þeirra hafi þær ekki verið
neyddar til að selja kauphéðnun-
um og fyrirtækjum þeirra
meydóm sinn. Dæmi svo hver
þessa réttlætingu á framferði
þessara manna eins og hugur
hans segir til um.
-HG