Þjóðviljinn - 02.06.1985, Blaðsíða 9

Þorvaldur Axelsson: Við höfum ekki efni á að fara svona ósparlega með blóma íslensku þjóðarinnar. Mynd -E.ÓI.
Þorvaldur Axelsson erindreki hjd Slysavarnafélaginu
Þetta eru
hroðalegar tölur
Hátt í400 sjómenn hafa farist við íslandsstrendur á
síðustu tveimur áratugum. Á fimmta hundrað bótaskyld slys á sl. ári.
Slys hér helmingi tíðari en hjá nágrannaþjóðum
„Á síðastliðnu ári urðu
437 bótaskyld slys á ís-
lenskum sjómönnum þar af
17 dauðsföll. Þar til við-
bótar er fjöldi slysa sem
aldrei er skráður. A síðustu
tveimur áratugum hafa hátt
í 400 íslenskir sjómenn far-
ist við störf sín. Þetta eru
nær allt ungir menn í blóma
lífsins. Þetta eru hroðalegar
tölur og við skulum gæta að
því að þeir eru enn fleiri sjó-
mennirnir sem eru örkumla
eftir slys“.
Það er Þorvaldur Axelsson
erindreki hjá Slysavamafélaginu
sem þylur upp þennan
ógnvekjandi sannleik um ótrú-
lega mikla slysatíðni í íslenskum
sjávarútvegi. Þorvaldur hefur
undanfarna mánuði ferðast vítt
og breitt um landið á vegum
Slysavarnafélagsins og rætt þessi
alvarlegu mál við sjómenn og þá
sem vinna að slysavarnarmálum.
Hann hefur talað tæpitungulaust
um þann alvarlega vanda sem hér
er á ferð og erindi hans hafa vakið
menn til umhugsunar. Þjóðvilj-
inn bað Þorvald að lýsa nokkrum
staðreyndum varðandi hina
miklu slysatíðni hjá sjómönnum.
Hœttulegra en
hermennska
„Til að lýsa á einfaldan máta
því ástandi sem við höfum búið
við, þá er það staðreynd að það er
helmingi hættulegra að stunda
sjómennsku á íslandi en að vera
t.d. bandarískur hermaður í Víet-
nam-stríðinu á sínum tíma, og
þóttust menn þó hólpnir að kom-
ast lifandi frá vígvöllunum. Ef
bornar eru saman tölur yfir fallna
og særða Bandaríkjamenn í Víet-
nam miðað við fjölda hermanna
og bótaskyld slys á sjómönnum
hér við strendur miðað við fjölda
í sjómannastétt þá er þetta því
miður staðreynd.
Það er nú liðin tæp öld síðan
Oddur V. Gíslason byrjaði að
vekja sjómenn til alvarlegrar um-
hugsunar um sín öryggismál. Þá
var ekki mikið meiri slysatíðni
hér en hjá sjómönnum í ná-
grannalöndum. Því miður hefur
þróunin öll verið á hinn verri veg.
Norðmönnum finnst nóg um á-
standið hjá sér og hafa unnið
mikið fyrirbyggjandi starf og ætla
að auka við það mjög verulega á
næstu árum. Við erum hér á ís-
landi með helmingi hærri slysa-
tíðni í sjávarútvegi en Norð-
menn. A sama tíma og skipa-
flotinn okkar hefur tekið stórum
framförum og allur öryggisbún-
aður orðinn margfalt betri en
áður, þá hefur slysatíðnin hér
stóraukist miðað við aðrar þjóð-
ir.
Ströndum
stórfjölgað
Bara til að nefna dæmi um þró-
unina þá má nefna að á árunum
1964-1973 urðu 34 strönd við fs-
landsstrendur. Þetta er frekar há
tala miðað við þann tækjabúnað
sem var um borð í skipum á þess-
um árum. Ef næstu 10 ár eru
tekin til samanburðar, árin 1974-
1983, þegar tækjabúnaður hefur
stórbatnað frá því sem áður var
og varla til sú trilla sem ekki hefur
fullkominn radar og lóranbúnað,
hvað hefur þá gerst? Jú, strönd-
um hefur fjölgað úr 34 í 86. Skipa
fjöldinn er nær sá sami, tækja-
búnaðurinn margfalt betri, en
ströndin nær þrefalt fleiri. Til við-
bótar má geta þess að á þessum
sama tíma fjölgaði eldsvoðum
um borð í fiskiskipum til mikilla
muna og orsakir langflestra
þeirra má rekja hreint og klárt til
trassaskapar.
Skynsemin
á hakanum
Já, hvað er að, hvað hefur farið
úrskeiðis? spyrja menn. Ég veit
ekki hverju skal svara. Getur ver-
ið að í öllu tækjaflóðinu hafi al-
menn skynsemi skipstjórnar-
manna og sjómanna setið á hak-
anum eða hreinlega týnst? Það er
spurning. Við skulum bara gera
okkur fulla grein fyrir því að
mannfall íslendinga við fisk-
veiðar er hlutfallslega það sama
ef ekki meira en þegar stórþjóðir
standa í styrjöldum með
fullkomnustu drápstækjum.
Ádrepa Laxness
í fullu gildi
Þetta er engin nýr sannleikur
sem ég er að benda mönnum á.
Ég rakst á merkilega grein á dög-
unum eftir Halldór Kiljan Lax-
ness sem er skrifuð árið 1934.
„Hvert á að senda reikninginn?"
Heitir þessi merka grein skáld-
sins þar sem hann er að nefna
nákvæmlega sömu hluti og við
höfum verið að fjalla um hér.
Þessi grein Halldórs á jafn vel við
Annað dæmi. Ef farþegi í bfl
eða flugvél dytti í hug að biðja um
undanþágu til að fá að stjórna
bflnum eða flugvélinni bara
spottakorn, þá yrði hann sjálfsagt
álitinn eitthvað skrítinn. En hvað
er að gerast? Það er einungis á
þessu ári búið að veita hátt í 900
undanþágur til handa mönnum til
að stjórna fiskiskipum. Þetta ger-
ist þrátt fyrir að mjög hafi verið
hert á öllum undanþáguveiting-
um. Og jafnvel þó undanþágun-
efndin fallist ekki á einhverjar
beiðnir þá tekur samgönguráð-
herra að ser að veita þærundan
þágur eins og nýleg dæmi eru
um. Menn skyldu íhuga þessa
stöðu mála þegar rætt er um sjó-
slys á íslandi.
Jú, vissulega verða sjómenn
undrandi þegar þeir gera sér ljós-
ar þessar staðreyndir sem við höf-
um rætt. Hitt vekur samt furðu
að við auglýstum rækilega á
dögunum námskeið um örygg-
ismál fyrir sjómenn og farmenn
sem við stöndum að í samvinnu
við Landssamband slökkviliðs-
manna. Það sóttu fleiri um á
námskeiðið en hægt var að koma
fyrir en þeir sem sóttu um voru
nánast allir yfirmenn á kaup-
skipum eða togurum. Menn sem
flestir eru með yfir 40 ára reynslu
til sjós og þekkja vel til öryggis-
mála en ekki ein einasta umsókn
kom frá sjómönnum með litla
starfsreynslu eða verðandi sjó-
möunum. Það kom engin um-
sókn frá þeim sem hafa enga
reynslu í því að bjarga sér og öðr-
um.
Feimnismál
eða
náttúrulögmál
Vissulega skiptir öflug fræðsla í
þessum málum og fyrirbyggjandi
starf miklu en þetta er líka spurn-
ing um hugarfarsbreytingu. Sjó-
menn hafa því miður unnið störf
sín oft meira af kappi en forsjá,
menn verða að horfa til þeirrar
staðreyndar. Hitt erlíka, að þessi
slys hafa verið mikið feimnismál
og menn jafnvel sumir litið á
þetta sem eitthvert náttúru-
lögmál. Menn hafa verið feimnir
að skoða þessi mál af fullri alvöru
og þá helst þeir sem minnsta
þekkingu hafa og þurfa sannar-
lega að kynnast hlutunum.
Ég hef þá trú og von og er
reyndar fullviss um að það út-
hlaup Slysavarnafélagsins og
fleiri aðila sem nú er hafið muni
skila árangri. Það er mín bjarg
fasta skoðun að svo verði að
vera. Við höfum ekki efni á að
fara svona ósparlega með blóma
íslensku þjóðarinnar," sagði Þor-
valdur Axelsson erindreki hjá
Slysavarnafélaginu.
-Ig-
Frá námskeiði Slysavarnafélagsins og Landssambands slökkviliðsmanna fyrir
sjómenn um öryggismál og slysavarnir sem haldið var í nýliðinni viku. Þorvald-
ur leiðbeinir með hjartahnoð og blástursaðferðina.
í dag og fyrir hálfri öld. Ég hafði
samband við hann og fékk góð-
fúslega leyfi hans til að lesa upp
úr þessari merku grein og vitna til
hennar á fundum mínum um
landið. Við stöndum nákvæm-
lega frammi fyrir sömu spurningu
í dag og Halldór varpaði fram
fyrir 50 árum. Hvert á að senda
reikninginn fyrir öllum þessum
slysum og mannfalli?
Þú spyrð enn um skýringar á
þessu ástandi. Það er erfitt að
svara á einn einfaldan máta. Það
er umhugsunarvert að ef tveir bfl-
ar rekast á þá er kallaður til fjöldi
sérfróðra manna til að meta að-
stæður, t j ón og slys j afn vel þó um
fáar rispur sé að ræða. Ef skip
siglir í strand, skip sigla hvort á
annað, fjöldi sjómanna slasast
eða ferst þá líða kannski fleiri
vikur jafnvel mánuðir þar til farið
er að kanna málin af einhverri
alvöru. Vettvangsrannsókn í
sjóslysum fer oft á tíðum aldrei
fram.
Nœr 900
undanþágur
Sunnudagur 2. júní 1985 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9