Þjóðviljinn - 06.06.1985, Blaðsíða 7

Erindi Finnboga Jónssonar framkvœmdastjóra
Iðnþróunarfélags Eyjafjarðar á miðstjórnarfundi Alþýðubandalagsins 15. maísl.
Á síðustu mánuðum hafa
orkumál verið allofarlega á
dagskrá í íslenskri þjóðmála-
umræðu. Það er út af fyrir sig
ekki nýtt af nálinni að sá mála-
flokkur valdi deilum hér á
landi. Allt frá því að hafinn var
undirbúningur að samningum
um orkusölu og byggingu ál-
versins í Straumsvík hafa
orkumálin verið eitt heitasta
deilumáls íslenskra stjórn-
mála. Reyndar má rekja
ágreining um stefnu í orkumál-
um miklu lengra aftur í tímann
eða alveg til „Fossamálsins“
svokaliaða, þegar fram komu
hugmyndir um að selja útlend-
ingum afnotaréttinn af íslensk-
um fallvötnum, til allt að 99 ára.
Kjarni orkumálaumræðunnar
á liðnum áratugum hefur jafn-
an snúist um þjóðfrelsismál
annars vegar og fjárhagslegan
ávinning þjóðarbúsins hins
vegar.
Stefna Alþýðu-
bandalagsins
Alþýðubandalagið og íslenskir
sósíalistar hafa alla tíð haft skýra
stefnu í orkumálum. í hnotskurn
má segja að hún hafi alla tíð mót-
ast af eftirfarandi meginsjónar-
miðum:
1) Við höfnum forræði útlend-
inga yfir auðlindum landsins og
leiðum sem fela í sér að nær allur
arður af nýtingu þeirra er fluttur
úr landi.
2) Við erum fylgjandi hvers
konar stóriðjurekstri sem fellur
að umhverfislegum og félags-
legum aðstæðum og sem verða
má til að auka verðmætasköpun
þjóðarbúsins og bæta lífskjör al-
mennings í landinu.
í ljósti þessara meginsjónar-
miða börðust íslenskir sósíalistar
í upphafi þessarar aldar fyrir tog-
araútgerð á vegum landsmanna
sjálfra, þeir börðust fyrir áburð-
arverksmiðju, þeir börðust fyrir
sementsverksmiðju, þeir börðust
fyrir stóreflinu frystiiðnaðarins,
þeir börðust fyrir brottrekstri út-
lendinga af fiskimiðum íslands.
Þetta eru aðeins nokkur dæmi,
þar sem stefna sósíalista hefur
sigrað. En við höfum líka beðið
ósigra og þar er álver Alusuisse í
Straumsvík nærtækasta dæmið.
En víkjum nú nánar að orku-
málaumræðunni á síðustu
mánuðum og verkefnum líðandi
stundar.
Segja má að bakgrunnur um-
ræðunnar um orkumál á síðustu
misserum sé eftirfarandi:
Erlendar skuldir
stærsti vandinn
1. Eitt af stærstu efnahags-
vandmálum þjóðarinnar um
þessar mundi eru erlendar
skuldir. í árslok 1984 námu er-
lendar skuldir um 52 milljörðum
króna sem jafngilti um 62% af
vergri þjóðarframleiðslu. Til
samanburðar má nefna að í árs-
lok 1974 námu erlendar skuldir
um 30% af vergri þjóðarfram-
leiðslu. Greiðslubyrðin hefur
aukist mjög verulega á þessum 10
árum og er nú stundum haft á
orði að annar hver þorskur sem
veiddur er við íslandsstrendur
fari til greiðslu vaxta og afborg-
ana af erlendum lánum.
2. Um það bil helming erlendra
skulda má rekja til framkvæmda í
orkumálum, þar af er þáttur
Landsvirkjunar um 60%.
3. Umframorkugeta Lands-
virkjunar, þ.e.a.s. virkjuð orka
sem enginn markaður er fyrir, er
nú um 750 Gmst eða sem nemur
50% af heildarorkuþörf Lands-
virkjunar vegna almennings-
veitna. Fjárfestingarkostnáður
vegna þessarar umframorku
nemur um 4lÁ milljarði króna
eða sem svarar til vátrygginga-
verðs allt að 50 skuttogara eða
helmings alls togaraflotans.
4. Raforkuverð, sem íslensk-
um fyrirtækjum og heimilum í
landi „hinna ódýru orkulinda" er
gert að greiða, er nú hærra en
víðast hvar í okkar nágrannaríkj-
um og jafnvel hærra en hjá
löndum sem byggja orkubúskap
sinn nær alfarið á innfluttum ork-
ugjöfum, svo sem kolum og olíu.
Orkuverð til stóriðju er hins veg-
ar lægra hér á landi en víðast hvar
annars staðar í heiminum.
Hvað fór úrskeiðis?
Þau 4 atriði sem hér hafa verið
nefnd, lýsa að mínu mati allvel
stöðu orkumála í dag og þeim
þversögnum sem við blasa á
þessu sviði. Með þá mynd í huga
sem hér hefur verið dregin upp er
eðlilegt að við spyrjum hvað hafi
farið úrskeiðis og hvar sé þörf
breyttra áherslna í orkumálum.
Eitt af því fyrsta sem kemur
upp í hugann í þessu sambandi er
þáttur Landsvirkjunar og spurn-
ingin um hvernig henni hafi til-
tekist á sínum 20 ára starfstíma að
útvega atvinnulífinu og íslensk-
um heimilum ódýra orku. Hefur
stórvirkjanastefna Sjálfstæðis-
flokksins sem Landsvirkjun hef-
ur fylgt frá upphafi í raun verið
almenningi og innlendum fyrir-
tækjum til fjárhagslegs ávinn-
ings.
Til þess að svara þessari spurn-
ingu er rétt að líta á útreikning
Landsvirkjunar fyrir síðastliðið
ár. Þar kemur fram að forgangs-
orkuþörf Landsvirkjunar vegna
almenningsveitna á árinu 1984
var um 1250 Gwst. Fyrir þessa
orku þurfti Landsvirkjun að fá að
Er nokkurt vit í að eyða 8V2 miljarð króna í virkjanir til að veita 150 mönnum
atvinnu í Straumsvík? Nei, við eigum að nýta fjármagnið í arðbærar fram-
kvæmdir og velja úr þær greinar sem skila mestum gjaldeyristekjum, segir
Finnbogi Jónsson m.a. í erindi sínu.
meðaltali um 37 mills á kílówatt-
stund til að ná endum saman. Um
það bil 20% af þessari upphæð
eða 7 mills/kmh má rekja til
kostnaðar vegna dreifikerfis.
Þetta þýðir að kostnaðarverð á
seldri raforku til almennings-
veitna var um 30 mills/kmh, ef
miðað er við stöðvarvegg. Þessa
upphæð þurfti Landsvirkjun að
meðaltali fyrir áðurnefndar 1250
Gwst. til að standa undir
stofnkostnaði við virkjanirnar og
rekstri þeirra.
En lítum nú nánar á skiptingu
orkuframleiðslunnar, þ.e.a.s.
annars vegar hversu stór hluti af
þessum 1250 Gwst. kemur frá
virkjunum sem Landsvirkjun
hefur fengið í arf og hvað Lands-
virkjun þarf í tekjur þeirra vegna
og hins vegar hversu stór hluti
kemur frá virkjunum, sem
Landsvirkjun sjálf hefur ráðist í
og hvað hún þarf hátt raforku-
verð þeirra vegna.
Þetta reikningsdæmi er í raun-
inni sára einfalt. Við vitum að
helmingur af orkunni kemur frá
Sogsvirkjununum og Laxárvirk-
jununum. Við vitum að fram-
leiðslukostnaður í þessum virkj-
unum, sem geta framleitt um 625
Gwst, er tæp 7 mills/kwst. Þetta
hefur Landsvirkjun sjálf gefið
upp. Hvað þarf þá að greiða fyrir
hinar 625 Gigawattstundirnar til
að Landsvirkjun skili halla-
lausum rekstri? Svarið er einfalt.
Fyrst hún þarf 30 mills/kwh að
meðaltali og 7 mills/kwh fyrir
helminginn sem kemur frá smá-
virkjunum í Sogi og Laxá, þarf
hún greinilega hvorki meira né
minna en 53 mills/kwh fyrir hinn
hlutann. Þetta er verðið, sem al-
menningsveitur þurfa að greiða
fyrir þeirra hlut í orkuframleiðslu
Búrfells-, Sigöldu- og Hraun-
eyjafossvirkjunar. Svo geta
menn spurt. Er þetta góður ár-
angur, svo góður að það sé
ástæða til að óska Landsvirkjun
til hamingju með þennan árangur
nú á 20 ára afmælinu? Áður en
menn taka afstöðu til þess er rétt
að upplýsa að þetta er um það bil
tvöfalt hærra verð en nemur áætl-
uðum framleiðslukostnaði frá
ýmsum smávirkjunum sem enn
eru óvirkjaðar.
Hvernig er hægt að ná slíkum
árangri? Búrfell er m.a. inni í
þessari meðaltalstölu og sú virkj-
un var tiltölulega ódýr, enda tal-
inn einn hagstæðasti virkjunar-
kostur landsins. Að vísu fleytir
álverið nær allan þann rjóma, yfir
90% af. orkugetu Búrfells er
bundin vegna álversins.
Framhald á bls. 8
Fimmtudagur 6. júní 1985 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7