Þjóðviljinn - 26.04.1987, Blaðsíða 8

SUNNUDAGSPISTIIl
Gelur hungur verið
úlbreilt í Bandarikjunum?
Við hér í hitaeiningaparadísinni
erum því löngu vön að hungur sé
landlægt í mörgum löndum
heimsins. Svo oft og lengi hafa
sjónvarpsskjáir glennt upp augu
okkar til að við fáum inn í stofu til
okkar þanda kviði og líflítil augu
sveltandi barna í Afríku, að sú
hjálparhvetjandi samúð sem slík-
arfréttamyndirgeta vakið hefur
að öllum líkindum mjög verið á
undanhaldi fyrirsljóleikaendur-
tekningarinnar.
Ótrúlegt en satt?
Og þegar við hugsum um hung-
ur, þá hugsum við um þriðja
heiminn fyrst og fremst. Og vit-
anlega er vandinn langsamlega
stærstur þar. Við gerum svo ráð
fyrir því, að illa settir hópar, ekki
síst gamalmenni, einstæðar mæð-
ur og útigangsmenn, í „okkar“
hluta heims búi við vissan skort,
en öryggisnet hinna efnaðri
samfélaga sé svo sterkt að engum
sé verulegur háski búinn. Og þeg-
ar menn tala um fátækt í okkar
eigin landi fitja flestir upp á trýn-
ið og segja svoddan tal uppfinn-
ingu fólks sem vilji hafa atvinnu
af vandamálum.
Og hvað segir Iesandinn þegar
því er skellt framan í hann að í
ríkasta landi heims, Bandaríkj-
unum, þjáist tólf miljónir barna
og níu miljónir fullorðinna af
hungri, eða um níu prósent þjóð-
arinnar? Menn segja náttúrlega
að þetta geti ekki verið. Slík firn
geti ekki átt sér stað í því alls-
nægtalandi.
Vor hjá
hommum
og lesbíum
Samtökin ‘78, félag homma og
lesbía, mun halda árlega lista- og
menningarviku dagana 26. apríl
til 3. maí. Lista- og menningar-
vikan verður haldin annarsvegar í
nýju félagsheimili Samtakanna á
Lindargötu 49 og hinsvegar í Ris-
inu, Hverfisgötu 105.
Sunnudaginn 26. apríl opnar
Reynir Sigurðsson myndlistar-
sýningu í húsi Samtakanna á
Lindargötu 49. Þetta er sölusýn-
ing.
Mánudaginn 27. apríl er um-
ræðufundur í Risinu, Hverfisgötu
105, og hefst hann kl. 20.30. Sál-
fræðingar, geðlæknar og prestar
svara spumingunni: Hver er
ábyrgð þín í starfi gagnvart lesbí-
um og hommum?
Þriðjudaginn 28. apríl kl. 21.00
efna Samtökin ‘78 til umræðu-
fundar um samstarf og samskipti
kynjanna í Samtökunum.
Fimmtudaginn 30. apríl er dag-
skrá um eyðni í Risinu. Böðvar
Björnsson reifar málin og ræðir
hvert stefnir í eyðnivörnum hér á
landi. Læknar og félagsráðgjafar
leggja orð í belg, sýndar verða
stuttar kvikmyndir um hættulaust
kynlíf og líf þeirra, sem sýkst hafa
af sjúkdómnum. Kvöldinu lýkur
með leiksýningu Alþýðuleik-
hússins, Eru tígrisdýr í Kongó?
Laugardaginn 2. maí er
kvennakvöld í Risinu. Norska
skáldkonan Gert Brantenberg
verður kynnt og kvöldinu lýkur
með dansleik.
Vikunni lýkur svo sunnudag-
inn 3. maí með bókmennta- og
leiklistarkvöldi í Risinu og hefst
kl. 20.30
Tuttugu miljónir
manna
Um „Hungur í Bandaríkjun-
um“ er fjallað í nýlegri grein í
virðulegu tímariti, Scientific Am-
erican, eftir J. Larry Brown, sem
er formaður Læknasamtaka um
baráttu gegn hungri í Bandaríkj-
unum, en þaðan eru heimildir
einkum komnar í þessa saman-
tekt hér.
Höfundur greinarinnar segir
sem svo: Læknar hafa komið sér
saman um það að hungraður sé sá
sem til langframa skotir þá nær-
ingu sem nauðsynleg er vexti og
heilsu. Og sem fyrr segir - þeir
einstaklingar eru taldir meira en
tuttugu miljónir í Bandaríkjun-
um. Hann segir sem svo, að
nokkrir þessara einstaklinga
kunni að þjást af hungri vegna
fáfræði eða hirðuleysis (möo
vegna einskonar sjálfskaparvít-
is). En flestir búa við skort af
þeim rammpólitísku ástæðum, að
lögmál efnahagslífsins og glopp-
ótt og veikburða velferðarkerfi
skilur fjölda einstaklinga og fjöl-
skyldna eftir úti á köldum klaka.
Pólitísk óbyrgð
Og hér kemur strax að einu
svaranna við algengri spurningu
samtímans: Er nokkur munur á
hægristjóm eins og þeirri sem nú
situr í Bandaríkjunum undir Re-
agan og vinstristjórn, eða að
minnsta kosti „frjálslyndri"?
(Um vinstrivalkost er vart að
ræða í Bandaríkjunum eins og
menn vita.)
Víst er sá munur mikill.
í fyrrnefndri grein er þess get-
ið, að fyrir þrem áratugum hafi
menn rannsakað hungurvandann
og þegar menn komust að því, að
næringarskortur var útbreiddur í
landinu brugðu stjómvöld á sjö-
unda og áttunda áratugnum á ráð
sem dugðu til að útrýma vandan-
um að mestu. Komið var á svok-
ölluðu matarmiðakerfi sem náði
til um tuttugu miljóna manna.
Framkvæmdar voru áætlanir um
skólamáltíðir sem áttu að tryggja
þær áætlanir og þau útgjöld sem
fyrr voru nefnd. Ári síðar vom
ýmis einkenni hungurs vel og
rækilega aftur fram komin. Þeim
fjölgaði jafnt og þétt sem komu
til lækna með sjúkdómseinkenni
sem tengd vom hungri og van-
næringu. Árið 1984 var mikið um
það talað að efnahagslífið væri á
uppleið (og fylgdu því mati
sannfærandi tölur eins og
gengur). En nú var um það rætt
hvort góðærið hefði komið til
hinna fátæku. Svo reyndist ekki
vera. Þrj ár bæj arstj órnir af hverj -
um fjómm tilkynntu, að þörf
fyrir skyndihjálp með mat hefði
aukist á því vel lukkaða ári. Þeim
súpueldhúsum og öðmm neyðar-
aðgerðum fjölgaði mjög ört á því
En árið 1981 gerðist það að
stjórn Reagans hófst handa um
það í nafni hinna hreinsandi á-
hrifa markaðarins að skera niður
að börn frá fátækum heimilum
fengju þá næringu sem til þurfti
til að þau gætu lært. Sérstakar
ráðstafanir vom gerðar til að
bæta fæði þungaðra kvenna og
mæðra.
ÁRNI
BERGMANN
ári sem áttu að bæta úr sárastu
neyðinni, máltíðir sem þaðan
vom afgreiddar reyndust helm-
ingi fleiri en ári fyrr. Og semsagt,
árið 1985 komust Læknasamtök
gegn hungri að þeirri niðurstöðu
að um tuttugu miljónir Banda-
ríkjamanna byggju við hungur og
að öllum líkindum hefur ástandið
versnað síðan.
Börn og
gamalmenni
í grein J. Larrys Browns er það
svo rakið hverjar afleiðingar nær-
ingarskortur hefur á viðnáms-
þrek aldraðra gegn sjúkdómum
og á þroska fóstra og ungbarna. í
því sambandi er á það minnt að
ungbarnadauði (fjöldi þeirra
ungbarna af hverjum þúsund sem
fæðast er deyja á fyrsta ári) sé
almennt viðurkenndur nokkuð
traustur mælikvarði á heilsufar
þjóða. Og Bandaríkin koma þá
ekki vel út í samanburði við
önnur iðnvædd ríki. Ungbarna-
dauði er þar 11,2 á þúsund og
skipar hann Bandaríkjunum í átj-
ánda sæti í heiminum og standa
þá ekki bara verr en Svíþjóð og
Bretland, heldur og Hongkong
og Spánn.
Greinarhöfundur viðurkennir
að hungureinkenni geti stafað
m.a. af vanþekkingu um matvæli
og næringargildi, sem útbreidd er
víða meðal landa hans. En vitan-
lega getur hann fýrst og síðast
bent á þá staðreynd að það sé
beint samband milli hungurs og
fátæktar. Og þá þess, að efna-
hagsþróun er óhagstæð þeim sem
minnst hafa - stefna stjórnvalda
einnig. Og hið bandaríska „ör-
yggisnet“ er gisnara en hjá öðrum
efnuðum þjóðum, Til dæmis að
taka er fátækum barnafjölskyld-
um neitað um aðstoð í meira en
helmingi fylkja Bandaríkjanna ef
báðir foreldrar em til staðar - að-
stoð fæst ekki fyrr en fjölskyldur
sundrast. Og sú aðstoð sem fólk
fær með „matarmiðum“ er einatt
svo lítil að með henni tekst ekki
að bægja hungurvofunni frá.
Stjóm Reagans hefur líka skorið
mjög niður alla slíka aðstoð - til
dæmis matarmiðaaðstoðina um
sjö miljarði dollara á fjárlagaár-
unum 1982-85.
Allt er þetta vitanlega þeim
mun dapurlegra sem Bandaríkin
eru stútfull af mat og feiknamikið
af matvælum fer í súginn með ein-
um eða öðrum hætti.
Skiptir þetta móli?
Nú má spyrja : Hvað kemur
næringarskortur í Bandaríkjun-
um okkur við? Hann gerir það
reyndar með ýmsum hætti. Hann
minnir á það, hve fólk í velmeg-
unarlöndum á einatt erfitt með
að viðurkenna tilveru fátæklinga
sín á meðal og hefur mikla til-
hneigingu til að afgreiða þá sem
sérstök undantekningartilfelli.
Þá hlið mála þekkjum við vel
héðan að heiman. Þar að auki
minnir fjölgun hinna svöngu í
ríkasta landi heims enn á það,
sem margir vilja efast um, að það
er munur á hægri, miðju og
vinstri í pólitík. Að þar er ekki
um að ræða meiningarlausan leik
að úreltum viðmiðunum, eins og
margir hafa tilhneigingu til að
ætla, einnig á íslenskum kjör-
degi.
-áb
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 26. apríl 1987