Þjóðviljinn - 11.11.1988, Blaðsíða 29

Myndbandaskólinn
Að fanga
Sjálft Ijósiö er ein helsta
grunnforsenda allrar mynd-
sköpunar. Og skiptir þá ekki
máli, hvort heldur um er aö
ræða málverk, Ijósmyndun,
kvikmyndun eöa vinnslu
myndbanda. í næstu grein,
sem jafnframt verður sú síð-
asta í greinaflokknum, mun-
um viö líta ofurlítiö nánar á,
hvernig viö getum nýtt okkur
hin ýmsu blæbrigði þess og
karaktereinkenni, til þess aö
bæta gæöi okkar eigin
mynda. Áöur en lengra er
haldið er þó ekki úr vegi, að
viö gefum ofurlítið nánari
gaum aö eðli og eiginleikum
sjálfs „ljós-fangarans“, linsu
upptökuvélarinnar.
Linsur upptökuvéla fyrir.
myndbönd eru til af mörgum'
gerðum og stærðum. Eiga þær sér
það þó flestar sameiginlegt, að
þær eru svo kallaðar zoom-linsur.
Eins og við höfum minnst á í fyrri
hlutum greinaflokksins, þá hafa
þær s.s. breytilega brennivídd á
ákveðnu sviði. Þannig er zoom-
linsa með brennivídd frá 7 mm-
56 mm sögð hafa stuðul 8, þar
sem minnsta brennivídd hennar
(vítt sjónsvið) er átta sinnum
minni en sú stærsta (þröngt sjón-
svið).
Við höfum einnig margítrekað
í fyrri greinum, að við notum
þessa eiginleika zoom-linsunnar
einna helst til að ákvarða mynds-
kurð fastrar myndar. Við notum
m.ö.o. ekki zoom-færslu, nema
myndefnið gefi sérstaklega tilefni
til þess. En það er fleira, sem við
verðum að taka með í reikning-
inn í þessu tilliti. Breytileg
brennivídd linsunnar hefur nefni-
lega áhrif á það, sem kallað hefur
verið skerpudýpt í myndfletin-
um. Atriði, sem byrjandinn í
greininni er sér sjaldnast fyllilega
meðvitaður um frá upphafi. En
sem getur á hinn bóginn skipt
sköpum fyrir, hvernig til tekst
með zoom-færslur hans fram og
aftur um myndflötinn.
Skerpudýpt
Flestir byrjendur í greininni
hafa upplifað vonbrigðin í kjöifar
þess, að ótímabær zoom-færsla
hefur illilega spillt fyrir, jafnvel
gjörsamlega eyðilagt annars
gullfallegt myndskeið. Einfald-
lega vegna þess, að þegar zoom-
að var inn í nærmynd af myndefn-
inu, þá rann það óforvarandis úr
fókus.
Slíkt er á einfaldan hátt hægt að
fyrirbyggja, ef menn eru sér fylli-
lega meðvitaðir um hvaða áhrif
„Löng brennivídd“
\
/ I \/| \
t
„Stuttu brennivídd“
Mynd 1: Samband Ijósopsstærðar, lokunarhraða, brennivíddar linsu
og skerpudýptar í myndfletinum.
Ijósopsstærð, lokunarhraði (á
þeim vélum sem hafa uppá slíkt
að bjóða) og brennivídd linsunn-
ar hafa á skerpudýpt í myndflet-
inum. Lítum nánar á fyrirbærið:
Eins og kannski sést best af
mynd 1, er skerpudýpt í mynd-
fletinum það svið, framan og aft-
an við myndefnið, sem linsa
myndavélarinnar er fær um að
draga skýrum dráttum hverju
sinni. Aðrir hlutar myndarinnar
eru úr fókus. Á myndinni er
fókusinn tekinn á svartklæddu
mönnunum. Þeir gráklæddu eru
jafnframt í fókus. Hinir hvít-
klæddu ekki.
Atriði eins og ljósopsstærð,
lokunarhraði og brennivídd lins-
unnar hafa áhrif á skerpudýptina
í myndfletinum. Því minna ljós-
magn, sem er til staðar á uppt-
ökustaðnum, þeim mun stærra
Ijósop þurfum við að nota, til að
myndin yfir höfuð teiknist á
markskífu upptökuvélarinnar.
Því meira ljósmagn sem er til
staðar, þeim mun minna er eðli-
lega ljósop upptökuvélarinnar.
Stórt ljósop hefur í för með sér
stutta skerpudýpt í myndfletin-
um. Lítið ljósop hefur í för með
sér, að skerpudýptin verður löng.
Sömuleiðis hefur mikill lokunar-
hraði (t.d. ’/iooo sek. Á þeim vél-
um, sem hafa á annað borð uppá
slíkt að bjóða.) í för með sér að
ljósopið stækkar, og sömuleiðis,
að skerpudýptin minnkar því að
sama skapi. Hlutfallið er að sjálf-
sögðu öfugt fyrir lítinn lokunar-
hraða.
Brennivídd
linsunnar
Á svipaðan hátt hefur brenni-
vídd linsunnar hverju sinni áhrif á
skerpudýptina í myndfletinum:
LONG brennivídd linsu (þröngt
sjónsvið) hefur í för með.sér að
skerpudýptin í myndfletinum
verður STUTT. Því STYTTRI
sem brennivíddin er (vítt sjónar-
svið), þeim mun LENGRI verður
skerpudýptin kringum myndefn-
ið.
Þegar við zoom-um í áttina að
nánar tilteknu myndefni, erum
við að breyta brennivídd linsunn-
ar. Þegar við breytum brenni-
víddinni, breytum við um leið
FLÖSKUSKEYTI
Læknislaus í
Barbaríinu
Elsta konan í Alsír dó nýlega og
var þá orðin 144 ára. Þegar hún
var fjögurra ára varð febrúarbylt-
ingin í París og hún fnun hafa
verið sjö ára þegar Jón Sigurðs-
son hafði forgöngu um að hrópað
var „Vér mótmælum allir" á£jóð-
fundinum íReykjavík 1851. ídag-
blaðinu Horizons er sagt frá því
að á langri ævi sinni hafi Djedala
Gouas aldrei leitað til læknis en í
örfá skipti farið til hómópata. Hún
lætur eftir sig 108 ára son og dótt-
ur sem er 98 ára. Fyrir tíu árum
missti Djedala Gouas sjónina og
gat ekki lengur nærst á fastri
fæðu. En hún lifði að sögn blaðs-
ins á tchicha-graut sem er þjóð-
arréttur í Alsír.
Endurnýjun
lífdaga
Rúmenskir læknar hafa fundið
upp tvö ný lyf sem þeir staðhæfa
að auki heilastarfsemi og efli
kyngetuna hjá gömlu fólki. Enn er
ekki farið að selja þessi lyf en þau
verka mjög vel að sögn rúmen-
skra vísindamanna. Grunnhug-
mynd læknanna, sem fundið
hafa upp nýju lyfin, er að í raun
ætli náttúran manninum að lifa í
100 til 120 ár. Þeir líta því á ellina
sem sjúkdóm sem unnt sé að
lækna með lyfjum.
Svíar og Finnar
Nýleg rannsókn, sem gerð var af
vísindamönnum bæði frá Finn-
landi og Svíþjóð, á að hafa leitt í
Ijós að þjóðirnar eru ekki eins að
lundarfari. Talið er að Finnar séu
árásargjarnari en einnig hæfari til
að efna til djúptækrar vináttu og
umgangast annað fólk með ást-
úð. Svíum lætur mun betur en
Finnum að halda aftur af reiði
sinni en þeim hættireinnig meirtil
að ná sér niðri á fólki, jafnvel þótt
síðar sé. Svíar eru samkvæmt
rannsóknarniðurstöðum mun
metnaðarfyllri en Finnarnir en
einnig miklu yfirborðskenndari.
En rannsóknin á einnig að sýna
að Finnar eru hændari að dýrum
en Svíar en einnig mun verri við-
skiptis við ókunna.
ÓLAFUR ANGANTÝSSON TÓKSAMAN 16. hluti

S II Æ
skerpudýptinni í myndfletinum.
Skerpudýptin minnkar, eftir því
sem brennivídd linsunnar stækk-
ar.
Þegar við framkvæmum inn-
zoom, verðum við því að gæta
þess að taka jafnan fókusinn á
myndefninu, á meðan linsan er
stillt á lengstu brennivídd. Að
öðrum kosti eigum við á hættu að
missa það úr fókus, á meðan á
zoom-færslunni stendur.
Hafið jafnframt í huga, þegar
þið takið fókus á nánar tilteknu
myndefni, að þá er Vs hluti skerp-
udýptarinnar fyrir framan mynd-
efnið og % hlutar hennar fyrir
aftan það. Þessi staðreynd skiptir
mun meira máli í kvikmyndum en
þegar um kyrrmyndir er að ræða.
Og af þeirri einföldu ástæðu, að í
hinu fyrrnefnda tilfellinu er
myndefnið oftar en ekki á hrey-
fingu. Eigum við því eðlilega
stöðugt á hættu að missa það úr
fókus, ef við erum okkur ekki
meðvituð urn eðli og eiginleika
fyrirbærisins.
Framangreindar þumalfing-
urreglur skyldi byrjandinn í
greininni leitast við að hafa
stöðugt til taks í bakhöfðinu. Og
sömuleiðis: Að þegar fókus er
tekinn, erum við í raun að draga
skerpudýptina fram og aftur um
myndflötinn. I áttina að, eða frá
myndavélinni.
Þennan eiginleika skerpudýpt-
arinnar getum við nýtt okkur á
býsna áhrifaríkan hátt í kvik-
myndum okkar. í fyrsta lagi not-
um við stutta skerpudýpt í þeim
tilgangi að t.d. einangra vissa
hluta myndefnisins frá öðrum (í
bakgrunni eða forgrunni). Ein-
angra þá frá þeim hlutum, sem
okkur finnst ekki skipta eins
miklu máli fyrir heildarupplifun
áhorfenda á myndefninu. Og sem
undir vissum kringumstæðum
gætu að öðrum kosti dregið at-
hygli áhorfenda frá því, sem við
vildum sagt hafa með töku mynd-
arinnar. (Sjá mynd 2.).
í öðru tilliti getum við síðan
Mynd 2: Skerpudýpt má nota til
að einangra vissa hluta mynd-
efnis frá öðrum.
Mynd 3: Drag-fókus.
notað drag-fókusinn svokallaða,
til að leggja áherslu á innbyrðis
samband tveggja eða fleiri hluta
myndefnisins. Við sjáum m.ö.o.
til þess (með lýsingu og réttu vali
okkar á brennivídd linsunnar),
að skerpudýptin í myndfletinum
sé lítil. Og drögum hana síðan
með fókusstillingunni, fram og
aftur um myndflötinn, á meðan á
upptöku stendur. (Sjá mynd 3.).
Athugið, að þessa aðferð má
einnig nota með góðum árangri, í
stað þess að klippa milli ólíkra
nærmynda af myndefninu.
Þreifið ykkur áfram í þessu til-
liti. Fléttið saman eftir eigin höfði
þau lögmál og þær reglur, sem
minnst hefur verið á í þáttum
þessum. Því fleiri slík atriði, sem
þið takið upp í kvikmyndum ykk-
ar, þeim mun blæbrigðaríkara,
og þar af leiðandi „læsilegra“
verður myndmál ykkar. Því per-
sónulegri sem stílbrögð ykkar eru
í þessu tilliti, þeim mun ánægðari
verða áhorfendur ykkar með þau
myndbönd, sem þið kjósið að
leggja fyrir þá á hverjum tíma.
BRIDDS
Vilhjálmur Þ. Pálsson og Krist-
ján Már Gunnarsson urðu sigur-
vegarar í Minningarmótinu urn
Einar Þorfinnsson, sem Bridge-
félag Selfoss stóð fyrir um dag-
inn.
Mörg snúin spil sáu dagsins ljós
í þessu móti, en trúlega hefur
Jakob Kristinsson átt eitt falleg-
asta spilið. f vörninni eru Björn
Halldórsson og Hrólfur Hjalta-
son, en þeir náðu þriðja sætinu í
mótinu:
ÁG76 KD42 ÁG82 5 ÁK65 985
K4 D10765
D82 943
DG74 109
103 93 ÁKG1076 832
Sagnir gengu þannig:
Vestur Norður Austur Suður
(áttum breytt)
1 lauf 1 grand Pass 3 grönd
Pass Pass Pass
Vestur/Austur spiluðu Stand-
ard, en Norður (Jakob) sagði af-
sakandi við félaga sinn (eftir spil-
Ólafur
Lárusson
ið) að litirnir hefðu eitthvað
skolast til hjá honum (með ein-
•spilið í tígli, eftir grand-
sögnina...)
Nú, útspilið hjá Hrólfi var
hjartasexa, upp á kóng og ás.
Lykilspilamennska hjá Jakobi í
öðrum slag var smár spaði á tí-
una. Tekið á gosa og meira
hjarta, á tíuna hjá Hrólfi, síðan
hjartadrottning. Þá kom fyrsta
afkastið hjá Vestri, spaði. Inn á
hjartadrottningu, spilaði Hrólfur
laufi, gosi og ás. Þá tígull frá Jak-
obi, upp á ás, spaði úr borði,
tekið á ás hjá Birni og meiri
spaði. Drottning á slaginn,
hjartagosi tekinn og þá kom ann-
að afkast hjá Vestri, nú lauf. Og
þá kom síðasti spaðinn frá Norðri
og Vestur heldur á;
D82
D74
Laufafjarkinn hafði fokið í síð-
asta hjarta Norðurs, og nú varð
Björn að velja afkast í spaðann.
Hann valdi meira lauf og þá kom
laufakóngur og sagnhafi lagði
upp. 9 slagir og 600, hreinn topp-
ur. Laglega spilað hjá Jakobi, að
hreyfa ekki meir við tíglinum.