Þjóðviljinn - 27.07.1989, Blaðsíða 6

ERLENDAR FRÉTTIR
Verkföllin í Sovétríkjunum:
Tvísýnt um afleiðingar þeirra
fyrír umbótastefnu Gorbatsjovs
ísjónvarpsrœðu sem Gorbatsjov forseti Sovétríkjannaflutti á dögunum um hin miklu verkföll kolanámumanna
ílandinu, tók hann undirþað að margar kröfur verkfallsmanna væru réttlátar. En hann bœttiþví við að „efvið œtlum
aðleysaöllokkarvandamálmeð verkföllum þá er úti um okkar starf“
Þessi ummæli segja sitt um
það, hve tvíbentar afleiðingar
verkföllin geta haft.
Verkafólk er virkt
Það er ekki út í hött að líta svo á
að verkföllin hafi með nokkrum
hætti verið stuðningsyfirlýsing
við Gorbatsjov. Þá er átt við það,
að menn hafa óttast að verkafólki
í Sovétríkjunum fyndist að per-
estrojkan, umbæturnar, væru
mest í nösunum á mennta-
mönnum stórborganna, þeim
sem skrifa í blöðin og skeggræða í
sjónvarpi. Einhver gustur að
ofan sem breytir engu í erfiðu
daglegu lífi.
En nú gerist það með verkföll-
unum, að „hennar hátign verk-
Iýðsstéttin“ eins og gjarna var
komist að orði í sovéskum hátíða-
ræðum áður fyrr, lætur til sín taka
- viil taka þátt í umbótunum á
sínum forsendum.
Menn athugi að kolanámuT
menn voru ekki aðeins að fara
fram á betri launakjör, ekki síst
hækkaðan bónus, heldur vildu
þeir og losna undan fargi miðstýr-
ingarinnar. Þeir fengu það viður-
kennt að það þyrfti að hækka
heiidsöluverð á kolum, flytja
ákvarðanir um framleiðslumagn
til fyrirtækjanna sjálfra og gera
námunum kleift að selja fyrir
eigin reikning það sem framleitt
er umfram ríkiskvóta. (Meira að
segja að selja kol til útlanda ef
svo verkast vill). Með öðrum orð-
um: með þessum kröfum eru
kolanámumenn með sfnum hætti
að taka undir hugmyndir perest-
rojkunnar um að draga úr valdi
skrifræðis og efla efnahagslegt
sjálfstæði fyrirtækja.
En kassinn
er tómur
Á hinn bóginn kemur það
greinilega fram í þeim ummælum
Gorbatsjovs sem vitnað var til
hér að ofan, að hann og aðrir
ráðamenn hljóta að óttast að
verkföll kolanámumanna í Don-
bas og Síbiríu leiði tii keðjuverk-.
ana um allt land. Blátt áfram
vegna þess að litlu er úr að spila til
að verða við þeim kjarakröfum
sem uppi verða hafðar. Ekki er
aðeins um hundrað miljarða
rúblna halli á ríkisbúskapnum á
þessu ári. Það er mikill skortur á
margskonar nauðsynjavöru sem
peningar í umferð eru nú að leita
að. Menn taki eftir því, að kola-
námumenn vildu ekki síst fá það
inn í samninga að þeim yrði
tryggt meira af sykri, sápu, kaffi,
kjöti og leðurskóm í búðir. Vöru-
skorturinn hefur reynst einn
versti áþreifanlegi óvinur perest-
rojkunnar: til eru þeir sem teija
að hann sé að nokkru leyti
skemmdarverk þeirra embættis-
manna sem telja stöðu sinni og
valdi ógnað með yfirstandandi
breytingum.
Þreyttir á
loforðum
Athyglisverðar umræður urðu
í Æðsta ráðinu sovéska um verk-
föllin nú í byrjun vikunnar. Þar
reis hver þingfulltrúinn af öðrum
upp og létu þeir margir í ljós það
fjöldafundi námumanna í Mezhdúretsjensk: kröfumar voru líka pólitískar.
mat, að verkföllin þýddu ekki síst
það að fólkið væri orðið þreytt á
loforðum, það væri hætt að trúa á
fögur fyrirheit. Um leið væru
verkföllin árás á skriffínna og
flokksbrodda sem hefðu ráðskast
með starf verkafólks og velferð
með þeim hætti að kjör hefðu
beinlínis versnað (ekki síst hjá
kolanámumönnum - það var til
dæmis nefnt að öryggismál í nám-
um eru með þeim hörmulega
hætti að tíu þúsund kolanámu-
menn hafa látið lífið í vinnuslys-
um síðan 1980).
Ný verk-
lýðshreyfíng?
Þá var og lögð áhersla á það í
umræðum á sovéska þinginu, að
verkföllin sýndu að verklýðsfé-
lögin opinberu væru gagnslaus
sem málsvari verkafólks. Þing-
fulltrúi frá Litháen komst svo að
orði, að ef verkamenn óskuðu
þess að stofna óháð verklýðsfélög
þá ætti að leyfa þeim það. Hreyf-
ing í þá veru er þegar af stað farin:
að minnsta kosti ætla kolanámu-
menn ekki að leysa upp verkfalls-
nefndir sínar, þær eiga að fylgjast
með því að stjómvöld uppfylli
sinn hlut samkomulagsins sem
við þær var gert á dögunum. Þess-
ar óháðu nefndir þóttu standa sig
með ágætum við stjóm verkfall-
anna. Þær héldu sjálfar uppi röð
og reglu og lokuðu vodkabúðum
til að glóðarhausar ekki drykkju
sig fulla og berðu mann og annan.
Ein þverstæðan í þessu dæmi
öllu er sú, að engin lög munu til í
Sovétríkjunum um verkföll. Það
er eins og ekki hafi verið gert ráð
fyrir því að til þeirra gæti komið.
Ánnað mál er, að fyrr á áram,
þegar verkamenn lögðu niður
vinnu, var venjulega litið á þær
aðgerðir sem hermdarverk og
forsprökkum refsað harðlega.
Verkföll gátu ekki komið fyrir í
hinu besta verkamannaríki allra
landa. Þá þögðu fjölmiðlar
þunnu hljóði yfir átökum af þessu
tagi - en nú í glasnost er mikill
munur á. Sovésk blöð hafa yfir-
leitt lýst kröfugerð verkafólks
með skilningi og samúð.
áb tók saman.
Við þökkum félaga Chaplin!
Fyrir skömmu var haldin al-
þjóðleg kvikmyndahátíð í
Moskvu og var formaður dóm-
nefndar sá heimskunni pólski
kvikmyndastjóri Andrzej Wajda.
Urðu þar uppákomur margar
eins og vera ber á glasnosttíma.
Ein slík sést á þessari mynd hér.
Myndin sýnir fjóra ungherja
(en svo nefnast barnasamtök þau
sem flest sovésk börn á ylfinga-
og skátaaldri eru í). Þau standa í
sínum hvítu skyrtum og með sína
rauðu hálsklúta og halda á borða.
Á borðann er letrað:
„Við þökkum félaga Chaplin
fyrir hamingjusama bernsku okk-
ar.“
Þetta er ósköp elskuleg hylling
eins og hver maður getur séð og
má Chaplin karlinn vel við una að
rússnesk börn vilji gera honum
svo hátt undir höfði. En hér er
meira á ferð. Afar og ömmur
þessara barna, sovétborgarar
sem nú em fimmtugir eða meir,
þeir ólust upp í sömu ungherja-
búningum en undir öðra letri á
borðanum. Þá stóð skrifað:
„Við þökkum félaga Stalín
fyrir okkar hamingjusömu
bernsku.“
Hér munar ekki nema einu
orði eins og hver maður getur
séð. En sá munur er ekki lítill....................
6 SÍÖA - ÞJÓÐVILJINN Flmmtudagur 27. júlí 1989