Þjóðviljinn - 15.09.1989, Blaðsíða 4

Guðjón B. Ólafsson, forstjóri SÍS, er á beininu
Sambandið er ekki
að þiggja ölmusu
Samningaviðræöur um Samvinnubankann algerlega á viðskipta-
grundvelli. Lúðvík getur ekki ákveðið sjálfur hvenær hann er
bundinn trúnaði og hvenær ekki. Sambandið er of skuldsett. Mat
eigna SÍS samkvæmt viðurkenndum bókhaldsvenjum. Uppsögn
Citibank á lánssamningi smámál. Enginn hagnaður SÍS1976-
1987. Forstjóri Sambandsins sækist ekki eftir jábræðrum og trúir
á framtíð fyrirtækisins
Er ekki misræmi á milli verðtil-
boðsins sem SÍS gerði I Útvegs-
bankann á sínum tíma og þeim
miklu greiðslum sem fyrirtækið
fær frá Landsbankanum fyrir
hlut sinn í Samvinnubankanum?
„Ég held að þarna sé ekkert
misræmi, við gerðum í sjálfu sér
ekki tilboð í Útvegsbankann á
sínum tíma heldur gengum við að
því boði sem ríkið gerði um bank-
ann. Við ákváðum ekki verðið
heldur ríkisvaldið.
Hvað varðar verðið á Sam-
vinnubankanum nú þá held ég
því fram, og treysti því að menn
komist að sömu niðurstöðu þegar
moldviðrinu slotar, að niðurstað-
an um það hafi orðið eftir samn-
ingaviðræður sem voru algerlega
á viðskiptagrundvelli. Það verð
sem samið var um reynist báðum
aðilum hagstætt.“
Nú hafa forystumenn SIS og
Samvinnubankans gagnrýnt
Lúðvík Jósepsson, bankaráðs-
mann í Landsbanka, harðlega
fyrir meint trúnaðarbrot. En ber
honum ekki sem fulltrúa almenn-
ings í bankaráðinu að halda trún-
að við almenning þegar svo miklir
þjóðfélagslegir hagsmunir eru í
húfi sem hér um ræðir? Hann
heldur því fram að hlutur SÍS í
Samvinnubankanum hafi verið
ofmetinn um miljarð og reglur
Landsbankans um hámarksskuld
fyrirtækja þverbrotnar. Eru af-
drif Hafskips ekki víti til varnað-
ar?
„Ég held að Lúðvík Jósepsson,
einsog hver annar bankaráðs-
maður, hafi ailt leyfi til þess að
hafa sínar skoðanir á hlutunum.
En hann er í sínu hlutverki sem
bankaráðsmaður bundinn trún-
aði og hann getur ekki sjálfur
ákveðið hvenær hann leysir sig
undan þeim trúnaði. Þar eru
hreinar línur og um það tala lög
og reglur en ekki álit Sambands-
ins.“
En átti Lúðvík annars úrkosti
en að bregðast við einsog hann
gerði? Gat hann rökstutt afstöðu
sína í bankaráði gagnvart al-
menningi einsog málum var kom-
ið án þess að greina frá skuldum
SÍS?
„Án þess að ég ætli nú að fara
að fjalla sérstaklega um það
hvernig bankaráð Landsbankans
eigi að vinna þá hygg ég að það sé
sá vettvangur þar sem bankaráðs-
manni beri að láta álit sitt í ljós.
Og honum beri alla vega að haga
sínum málflutningi þannig að
hann brjóti ekki þann trúnað sem
honum ber að halda í heiðri sem
bankaráðsmaður. “
Nú hefur komið fram að SIS
skuldar rúma 8 miljarða, 4 hér-
lendis og aðra 4 erlendis. I leiðara
DV í dag (fimmtudag) er því hald-
ið fram að árið í ár sé fjórða tapár
fyrirtækisins í röð, það hafi tapað
2 miljörðum á þessum tíma sem sé
mcira en hclmingur af eigin fé
þess. Er hætta á því að spá fjár-
málaráðherra rætist og fyrirtæk-
ið verði gjaldþrota uppúr ára-
mótum?
„Nú hef ég ekki séð leiðara DV
í dag og get þarafleiðandi ekki
fellt dóm um það sem í honum
stendur. En að skuldir SÍS séu 4
miljarðar erlendis og 4,6 miljarð-
ar hérlendis er ekki rétt, þetta eru
rangar tölur. Það getur hver sem
er lesið það í ársskýrslum Sam-
bandsins að um síðustu áramót
voru allar heildarskuldir fyrir-
tækisins 8,6 miljarðar. Inni í því
eru afurðalán og allar skuldir,
hvaða nafni sem þær nefnast.
Skiptingin milli innlendra og er-
lendra skulda er ekki einsog þú
talaðir um. Ég hef ekki á hrað-
bergi hver er rétta talan í dag en
erlendu skuldirnar eru talsvert
ininm en petta.
En ég hef aldrei dregið dul á
það að Sambandið, einsog
reyndar flest íslensk fyrirtæki, er
of skuldsett. Og það er kannski
hluti af þessu þjóðfélagslega
vandamáli, sem ég vil kalla svo,
að fyrirtækjum yfirleitt hefur
ekki verið gert mögulegt að skila
eðlilegum hagnaði og mynda sér
nægilega sjóði til þess að standa
undir starfsemi sinni af eigin fé.
Og það að tala um að það þurfi
nýtt fé inn í fyrirtæki er tilgangs-
laust ef ekki eru skapaðir mögu-
leikar til þess að mynda slíkt fjár-
magn.“
Til hve mikils fjár eru eignir
SÍS.metnar?
„Ivlat eigna Sambandsins kem-
ur allt fram í ársskýrslu þess. Ég
get nú ekki tíundað það útaf fyrir
sig í svona stuttu samtali en þessi
gögn liggja fyrir og eigur Sam-
bandsins eru metnar samkvæmt
íslenskum bókhaldsvenjum. Ég
held að þar sé ekki um að ræða
annarskonar mat en tíðkast og er
samkvæmt viðurkenndum regl-
um hér á landi.“
Það eru þá sömu reglur og
liggja til grundvallar mati á verð-
mæti Samvinnubankans?
„Það er sko ekki hægt að spyrja
svona. Ef selja ætti allar eignir
Sambandsins þá reikna ég náttúr-
lega með því að markaðsverð
eignanna geti orðið ýmist hærra
eða lægra heldur en bókfært
verð. Það er algengur hlutur.
Nú, þegar Samvinnubankinn
er seldur þá skoða menn að sjálf-
sögðu í fyrsta lagi eiginfjárstöðu
hans og síðan reyna menn að gera
sér grein fyrir því hvernig til
dæmis fasteignir og aðrar eignir
eru metnar miðað við raunveru-
leg verðmæti. Síðan er náttúrlega
hluti af því sem þar er um að
ræða, þegar komist er að niður-
stöðu um söluverð, þáttur í fram-
tíðarhagnaði. Bæði kaupendur
og seljendur verða að gera það
uppvið sig hve mikils virði „good-
will“ er og framtíðarafrakstur af
starfsemi fyrirtækis. í þessu til-
felli hafa bæði kaupendur og selj-
endur gert sér hugmyndir um
arðsemi, um sparnaðarmögu-
leika og svo framvegis í sambandi
við sölu Samvinnubankans og
væntanlega samræmingu á starf-
semi hans og Landsbankans. Ég
fullyrði að þær tölur sem menn
komust að samkomulagi um sé
hægt að rökstyðja með traustum
gögnum."
Eru kaup Landsbankans á hlut
SÍS í Samvinnubankanum ekki
bara fyrsta björgunaraðgerð
ríkisins í þágu fyrirtækisins?
Sigla kaup ríkisins á hlut SIS í
Samcinuðum verktökum og
Regni ekki í kjölfarið?
„Ég vísa nú algerlega til föður-
húsanna spurningu af þessu tagi.
Um er að ræða sölu á ákveðinni
eign á verði sem bæði kaupandi
og seljandi koma sér saman um
fyrir hönd sinna umbjóðenda og
telja viðunandi og ég vísa alger-
lega á bug tali um að einhver sé að
bjarga einhverjum. Það er eng-
inn skyldleiki á milli þess að
þiggja ölmusur og selja eignir.
Enginn er að bjarga neinum og
þetta eru viðskipti sem báðum
eru hagkvæm. Til hagsbóta fyrir
Landsbankann og Sambandinu
bæði nauðsynleg og hagkvæm
undir þeim kringumstæðum sem
nú ríkja.
Samnandið hefur náttúrlega
lent í gífurlegum kostnaði vegna
hins mikla fjármagnskostnaðar
sem verið hefur á undanförnum
árum, það er ekkert launungar-
mál, og við þeim staðreyndum
verður að bregðast með því að
selja eignir og minnka skuldir.
Og ýmsar aðrar eignir Sambands-
ins sem eru því ekki nauðsynlegar
í daglegum rekstri eru líka falar
og verða seldar ef viðunandi
samning'ar nást.“
Nú hefur einn lánardrottna SÍS
erlendis, Citibank, sagt upp
lánssamningi við fyrirtækið. Er
ekki hætt við Jþví að gengið verði
að eignum SIS erlendis í næstu
framtíð?
„Þarna er búið að þyrla upp
miklu ryki, af þekkingarleysi
vona ég fremur en verri hvötum.
Það er alveg rétt að einn af mörg-
um viðskiptabönkum Sambands-
ins erlendis hefur sagt upp einu
tilteknu skammtímaláni. Þessi
sami banki er ennþá með talsvert
umfangsmikil lánsviðskipti við
dótturfyrirtæki Sambandsins í
Bandaríkjunum. Hvað snertir
uppsögn á þessu láni þá tel ég að
slíkur hlutur hafi hingað til ekki
verið talinn fréttaefni hér á ís-
landi fremur en annars staðar.
í fyrsta lagi vegna þess að þetta
er aðeins eitt af mörgum banka-
samböndum SÍS erlendis, og alls
ekki það stærsta. í öðru lagi
vegna þess að Citibank hefur ver-
ið að endurskoða lánastarfsemi
sína í Norður-Evrópu, einkum
Skandinavíu. Og í þriðja lagi
vegna þess að það hafa orðið
mannabreytingar hjá Citibank,
nýir menn komið inn í þessa hluti
sem hafa á þeim afskaplega litla
þekkingu og enga reynslu. Ég tel
að málið sé samtvinnað af þess-
um þáttum fyrst og fremst.
Af þessu tilefni er kannski sér-
stök ástæða til þess að minnast á
trúnaðarbrot bankaráðsmanna
því að þessar upplýsingar koma
frá slíkum aðila. Og fyrir þá sem
ekki þekkja til getur þetta orðið
tilefni alvarlegs áfalls fyrir Sam-
bandið. Það er mikil ábyrgð sem
fylgir því að vera að gaspra með
hluti einsog þessa, sérstaklega
þegar þeir eru teknir úr samhengi
og menn hafa ekki þekkingu á
öllum þáttum þeirra.“
Hve djúpt ná rætur fjárhag-
svanda SÍS? Er staða fyrirtækis-
ins verri nú en þegar þú settist í
forstjórastólinn?
„Þetta er út af fyrir sig afskap-
lega eðlileg spurning. Ég held að
ef maður reynir að átta sig á
stöðunni í heild þá sé vandi Sam-
bandsins mjög áþekkur vanda ís-
lenska efnahagskerfisins og of
margra fyrirtækja á íslandi. Um
alltof langan tíma hafa fyrirtæki
veriö rekin nálægt núllinu án þess
að geta myndað sér sjóði og
styrkt sinn rekstur og tekið lán til
flestra framkvæmda og fjárfest-
inga. Ef Sambandið hefur framið
einhvern glæp á undanförnum
hálfum öðrum áratug eða svo þá
er hann sá að hafa tekið lán til
þess að geta staðið undir atvinnu-
rekstri víðsvegar út um landið.
Þegar fótunum er kippt undan
þessum atvinnurekstri og kostn-
aður við lánsfjármagn margfald-
ast á stuttum tíma þá er vandinn
mjög fljótur að vefja uppá sig.
Það sem hefur gerst hjá Sam-
bandinu er fyrst og fremst það að
á 11 ára tímabili, frá 1976-1987,
skilaði rekstur Sambandsins eng-
um hagnaði. En á þessum tíma
voru tekin umtalsverð lán, fyrst
og fremst til þess að styðja við
bakið á atvinnurekstri víðsvegar
úti um land. Einnig til þess að
framkvæma hluti, einkum til þess
að standa að fiskeldi sem átti að
vera lyftistöng í útflutningsat-
vinnurekstri á Islandi. Samband-
ið stóð að og tapaði umtalsverð-
um fjármunum á fyrirtæki einsog
Marel, sem framleiddi og fram-
leiðir enn rafeindavogir fyrir
fiskiðnaðinn og fleira. Til þess að
þalda því gangandi safnaði Sam-
bandið umtalsverðum skuldum
en hagnaðurinn af því var enginn.
Þessar skuldir tóku síðan á sig
fjármagnskostnað sem á tímabili,
hluta síðastliðins árs, var með
vaxtakostnað sem nálgaðist
100% á ársgrundvelli. Ég hef
margoft sagt að ég þekki engan
atvinnurekstur í vestrænum
heimi sem stendur til langframa
undir fjármagnskostnaði einsog
þeim sem verið hefur hér á ís-
landi á síðustu tveimur til þremur
árum. Og á þessu tímabili hefur
vandi Sambandsins, sem og ann-
arra fyrirtækja, magnast veru-
lega.
Við höfum verið með strangar
aðhaldsaðgerðir sem hafa skilað
talsverðri bót á rekstrinum sjálf-
um. Þannig að hann stendur nú á
sterkari stoðum en hann hefur
gert um langt árabil. Engu að
síður hefur það ekki dugað vegna
þeirra ástæðna sem ég hef þegar
rakið.“
Hvernig svarar Guðjón B. Ol-
afsson þeirri gagnrýni að hann sé
einangraður á hátindi SIS og gefi
sig lítt að öðrum innan fyrirtækis-
ins en fáeinum jábræðrum?
„Guðjón B. Ólafsson er nú
orðinn býsna vanur því að taka
gagnrýni fyrir hérumbil hvað sem
hann reynir að gera og er að
miklu leyti hættur að kippa sér
upp við slíkt. Hann reynir að
fylgja þeirri stefnu að gera það
sem hann telur réttast og Sam-
bandinu fyrir bestu á hverjum
tíma. Hans stóra vandamál er
það að hann hefur ekki nægan
tíma á sólarhringnum til þess að
anna öllu því sem hann þyrfti og
vildi. Af því leiðir að honum
vinnst ekki tími til þess að tala við
og kynnast nærri því jafn mörgu
fólki og hann kysi. En allt tal um
að hann sækist eftir jábræðrum er
algerlega útí hött og ég vona að
allir sem til þekkja geti staðfest
það.“
Sérð þú fyrir þér hvað gerðist í
íslensku þjóðfélagi ef SIS yrði
gjaldþrota?
„Það vil ég helst ekki þurfa að
hugsa til enda. Ég bæði trúi þvf
staðfastlega og vissulega vona að
til þess komi ekki. Sambandið og
kaupfélögin og önnur félög tengd
samvinnustarfseminni eru það
samtvinnuð inní þetta litla
þjóðfélag okkar að ef illa færi
fyrir þeim þá færi illa fyrir þjóðfé-
laginu. Þótt vissulega séu margs-
konar erfiðleikar núna, bæði í
rekstri fyrirtækja og þjóðarbús-
ins, þá vona ég að mönnum takist
að vinna sig út úr þeim. Ég hygg
að það sé hægt þótt margar um-
deildar ákvarðanir hafi verið
teknar á undanförnum árum og
margar sýnanlega rangar ákvarð-
anir. Það tekur þjóðina nokkur
ár að ráða bót á vandanum og
mun takast ef menn hafa til þess
nægjanlega samstilltan vilja.“
ks
4 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 15. september 1989