Þjóðviljinn - 17.01.1992, Side 4

Þjóðviljinn - 17.01.1992, Side 4
Lánum Rússum Efnahags- og viðskiptanefnd Alþingis tók í fyrra- dag frumkvæði í síldarsölumálinu, sem mjög hefur verið í fréttum undanfarna daga. Þingnefndin átti fund með tveimur bankastjórum Seðlabankans og fól þar bankanum að boða hagsmunaaðila og við- skiptabanka á fund og finna leiðir til að greiða fyrir viðskiptunum. Forsaga þessa máls er sú að Rússar fóru fram á lánafyrirgreiðslu Landsbankans til að geta samið um kaup á 300 þúsund tunnum af saltsíld, en þar er um að ræða stærsta síldarsölusamning við Rúss- land/Sovétríkin frá því síldveiðar hófust hér við land að nýju árið 1975. Landsbankinn leitaði álits hjá rík- isstjórninni vegna þess að hér er um stórt og áhættusamt mál að ræða en ríkisstjórnin vísaði því frá sér og hafði engin ráð að gefa. Alþýðublaðið fer háðuglegum orðum um bankastjóra Landsbankans í leiðara í gær og segir að bankinn verði að stunda al- vöruviðskipti og bankastjórnin að afgreiða málið upp á eigin spýtur. Dagblaðið skrifar á sömu nótum í leið- ara sínum í gær. Þótt margt sé rétt í því sem þessi málgögn stjórn- arflokkanna segja, fara þau full glannalega fram í málflutningi sínum. Staðreyndin er sú að hér er ekki á ferðinni einfalt viðskiptamál sem snýst um það hvort bankinn telur áhættuna af viðskiptunum ásætt- anlega eður ei. Hér eru á ferðinni lánafyrirgreiðsla af stærðargráðunni 800 miljónir en auk þess snýst mál- ið um atvinnu- og verðmætasköpun í íslensku efna- hagslífi sem stjórnvöldum kemur vitaskuld við, ef þau á annað borð telja sig eiga að fást við efnahags- og atvinnumál. Kannski er þetta enn ein sönnunin á „kemur-mér-ekki-við“-stefnu stjómarinnar á sviði at- vinnumála. Ljóst er að síldarvinnslan í landinu á mikilla hags- muna að gæta að síldarviðskiptin við Rússa geti far- ið fram. Það hefur varla farið fram hjá nokkru mannsbarni að Rússar eiga í miklum þrengingum heimafyrir um þessar mundir, en jafnframt er þar eystra stærsti síldarmarkaður í heimi sem við höfum átt viðskipti við um langt árabil. Engin ástæða er til að yfirgefa þennan markað vegna þess mótlætis sem viðskiptavinir okkar glíma við. Þvert á móti má færa fyrir því rök að það sé skynsamlegt að bregð- ast okkar viðskiptavinum ekki nú, heldur gera við þá stóran síldarsölusamning og veita þeim jafnframt lánafyrirgreiðslu. Með því móti höldum við okkar hlut á þessum stóra markaði og það sem meira er, við styrkjum stöðu okkar þegar fram í sækir og rofa fer til í rússnesku efnahagslífi. Spurningin er þá miklu fremur nú hvernig hægt verði að tryggja þessi viðskipti og hverjir eigi að taka áhættuna af þeim. Ríkisstjórnin hafði hvorki hug- myndaauðgi né vilja til að taka á þessu máli, henni kom það greinilega ekki við að eigin mati. Efnahags- og viðskiptanefnd Alþingis hefur hins vegar tekið virðingarvert frumkvæði með því að leiða saman Seðlabankann, hagsmunaaðila og viðskiptabanka þeirra þannig að hægt verði að dreifa áhættunni af viðskiptunum. Það er þá eins gott fyrir þessa aðila að vera ekki upp á ríkisstjórnina komnir. Líklega er þetta skynsamleg leið sem tryggir arðbær viðskipti, stuðlar að aukinni verðmætasköpun og styrkir at- vinnuna. Jafnframt er þá áhættunni dreift á hags- munaaðila eins og eðlilegt er, bæði seljendur og við- skiptabanka. Vonandi er að málið leysist þannig far- sællega að tilstuðlan þingnefndarinnar. Atvinnulífið getur hins vegar dregið þann lærdóm af þessu máli að það getur ekki á nokkurn hátt reikn- að með stuðningi, ráðum eða hvatningu frá núver- andi ríkisstjórn. Hún hvorki vill né getur náð talsam- bandi við atvinnulífið og almenning í landinu. Það er og verður hennar Akkilesarhæll. AÞS Helgar Útgefandi: Útgáfufélagið Bjarki h.f. Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson Ritstjórar: Árni Bergmann, Helgi Guðmundsson. Ritstjórnarfulltrúar: Árni Þór Sigurösson, Sigurður Á.Friðþjófsson Auglýsingastjóri: Steinar Harðarson Afgreiðsla: ® 68 13 33 Auglýsingadeild: « 68 13 10-68 1331 Símfax: 68 19 35 Verð: 170 kr. (lausasölu Setning og umbrot: Prentsmiðja Þjóðviljans hf. Prentun: Oddi hf. Aðsetur: Síðumúla 37, 108 Reykjavík Helgarpistill Stærstu mál næstu ára Á hveiju á heimsbyggðin von? Eftir að austrið og vestrið eru ekki andstæður og fjendur, heldur greinar á sama meiði? Eftir að rík- iskommúnisminn líður undir lok í Sovétríkjunum og þau leysast upp? Meðan þessi tíðindi voru að gerast voru menn fyrst og fremst bjartsýnir. Nú er öll hugmynda- fræði dauð, sögðu menn, og við taka þau hyggindi sem í hag koma. Um allt sigrar lýðræðið og hin frjálsa og arðbæra og velmegun tryggjandi samkeppni. Uggur út breiðist Sú bjartsýni hefur orðið skammvinn. Sá bölmóður sem tal- að var um í áramótaávörpum hér á landi er ekkert sérfyrirbæri is- lenskt. Það er sama hvert er litið: menn trúa ekki á vestrænt fjár- málakerfi, menn óttast vaxandi mun ríkra og fátækra („forstjóra- græðgina") bæði innan ríkra sam- félaga og svo vaxandi mun á ríkum samfélögum og „suðrinu“, þriðja heiminum, þeim sem ekki komast inn í efnaða klúbbinn, hvemig sem reynt er. Menn óttast hrun ósón- lagsins og ónæmiskerfisins í manneskjunni, menn eru dauð- hræddir við kjamorkuvopnabúinn íslam og fjárfestingar kókaínbar- óna í vestrænum fjölmiðlum. Illt er það allt og bölvað... Heimsveldið og barbaramir Það má reyndar gera ráð fyrir því, að á næstu misserum muni menn hafa hugann við tvennt öðm fremur. Annað er vaxandi djúp og fjandskapur milli Norðurs og Suð- urs, hinna iðnvæddu og sæmilega stöddu samfélaga og þriðja heims- ins, sem færist heldur fjær því en nær að komast „upp í klúbbinn“. Eitt tímanna tákn er spádómsrit eftir franskan sérfræðing um sam- skipti norðurs og suðurs, Jean- Christophe Rufin. Hann dregur upp heldur betur skuggalega fram- tíðarsýn í riti sem hann nefnir „L’empire et les noveaux barbar- es“ - heitið sjálft minnir á hlið- stæður við fomöldina: hningandi Rómarveldi á í vök að verjast fyrir áhlaupum „villimanna". Rufin minnir á það, að nú eru famir að stækka þeir „hvítu flekk- ir“ á landabréfum sem menn héldu áður að horfnir væm. Hann á við það, að þau svæði í þriðja heimin- um stækka þar sem „hvítum mönn- um“ úr norðrinu er ekki vært, ekki óhætt fyrir þá að ferðast. Þaðan berast engar fréttir eða þá að menn vilja ekki heyra þaðan fréttir. Þar hefur átt sér stað samfélagslegt hrun. Engin rikísstjóm fer lengur með stjóm (hvorki illa stjóm né sæmilega). Ræningjahópar og ma- fiur yfirtaka sveitimar og fátækra- hverfín i stórborgunum. Og á þess- um eymdarsvæðum gerist það ekki Iengur að uppreisnamienn gegn ríkjandi ástandi reyni að brjótast til áhrifa með tilstilli hugmyndafræði eða hugsjóna sem fengnar eru að láni að Norðan (hvorki frá norð- vestri né norðaustri). Sá tími er lið- inn að hverskonar andóf í .þriðja heimi sé drcgið inn í átök milli austurs og vesturs og njóti stuðn- ings annarshvors. Það ástand hafði ýmislegan háska í för með sér, en það ástand sem við tekur er ekki siður uggvænlegl. Djúpstætt hatur Bcggja vegna „landamæranna“ milli norðurs og suðurs vex hatrið á „hinurn". Hatur hinna örsnauöu á þcim ríku magnast mcðan Norðrið er gripið ofboðslegum ótta við inn- rásina miklu frá suðri. Otta við að manngrúi sem enginn hefur stjórn á flæði yfir Norðrið i leit að lífs- björg, scm þá verði tekin af Okkur og Okkar bömum... Hér verða vangaveltur Rufins ekki raktar Iengur að sinni - en sem fyrr segir: þær minna á djúpstæðan ótta sem situr í samtímamönnum. Á vandamál sem enginn boðar nein svör við - því fáir munu þeir sem halda að ekki þurfi annað en „rétta“ kapítalíska fjármálapólitík til að allir geti fetað hinn erfiða en örugga veg til allsheijarvelmegun- ar. Viðskiptastríð Þessi vantrú er og tengd því sem er að gerast í Norðrinu, í iðn- væddu og efnuðu samfélögunum sjálfúm. Jafnt á Islandi sem í Bandaríkjunum kvarta menn yfir ráðlitlum stjómmálamönnum og léttúðugum bankastjórum sem láti allt á reiðanum reka. Bjartsýni á frjálsa verslun um heim allan þok- ar fyrir vaxandi líkum á viðskipta- stríðum. Og þá skoða menn fyrst af öllu samskipti Japans og Banda- ríkjanna: sú samstilling hagsmuna sem átti sér stað undir þeim for- merkjum að bæði þessi stórveldi þyrftu saman að gæta sín á heims- kommúnismanum þokar nú fýrir vaxnandi tilhneigingum í Banda- ríkjunum til að skella skuldinni á Japani fyrir margt það sem miður fer innanlands: vaxandi atvinnu- leysi til dæmis, það er skrifað á reikning Japana sem hafa lagt und- ir sig bandaríska bílamarkaðinn og mikið af hátæknimarkaðinum. Og þar fram efiir götum. bílahöfðingjar gefi einmitt stór- hneykslanleg dæmi um menn sem láti alla ábyrgð á rekstri sínum lönd og leið. Hugsi ekki um annað en að troða í sína vasa meðan þeir stýra fyrirtækjunum æ lengra niður í skuldafen og taprekstur. Hávær- astur þessara manna er Iacocca frá Chrysler, segir Lewis, sem fékk um fimm miljónir dollara í greiðsl- ur frá fyrirtækinu í fyrra auk þess sem fyrirtækið keypti af honum tvö hús vegna þess að hann gat ekki fengið fyrir þau það verð sem hann vildi á markaðnum. Forstjóri General Motors lét borga sér á þriðju miljón dollara í fyrra. Þeir tólf stórforstjórar sem fylgdu Bush til Japans höfðu að meðaltali um tvær miljónir dollara í laun og greiðslur á ári - meðan japanskir kollegar þeirra fá fimm eða sex sinnum minna, greiða háa skattpró- sentu - og verða að segja af sér ef þeir standa sig ekki. Forstjóragræðgin segir sína sögu: hún segir frá þeirri hnignun sem klippir L samband milli frammistöðu stjómenda og launa þeirra. Hún segir frá þeirri pólit- ísku heimsku, sem heldur að þegar til lengdar lætur muni allir sætta sig við það „amríska mynstur" að „toppmenn" hafi 160- fold laun meðalverkamanns. Fundinn sökudólgur Margir bandarískir fréttaskýr- endur eru um þessar mundir mjög með hugann við það, að ráðamenn í landi þeirra séu famir að nota Japan sem þægilega óvinarmynd til þess að komast hjá því að horf- ast í augu við afleiðingar eigin ve-; sældóms í pólitík og stjómsýslu. í stað þess að vola og væla og heimta vemdartolla gegn Japönum ættu þeir að taka sér þá til fyrir- myndar um það, hvernig stjóm- völd vinna með iðnaðinum að rannsóknum og hvemig hægt er að gera ýmislegt í menntunannálum sem dugir í stað þess að fara með ónytjuhjal eitt eins og þeir gera Bush og hans menn. Forstjóragræðgin í þessum ádrepum fá allir sitt - bæði Bush og hans stjómarlið og svo ekki síður höfðingjar stórfyrir- tækjanna. „Græðgin í forstjóraher- bergjunuin" er tekin víða sem dæmi um hnignun og andlegt gjaldþrot. Til dæmis í nýlegri grein scni Anthony Lewis skrifaði í New York Times um það uppátæki Bush að taka með sér fulltrúa þriggja helstu bílaframleiðenda Bandaríkjanna til Japans til að ýta á eftir kröfugerð um vemdarað- gerðir fyrir þessa áhrifamiklu grein iðnaðar. Lewis segir að Japanir muni láta sér fátt um finnast. Ekki síst vegna þess, að bandarískir Andsvar Hún segir líka frá því, að fátt er nauðsynlegra hinum vestrænu samfélögum nú en endurvakin fé- lagshyggja, sem neitar að taka grófri og heimskulegri uppsöfnun auðs hjá þeim sem mest hafa fyrir sem óumflýjanlegu og jafnvel nokkuð góðu náttúrulögmáli. Fé- lagshyggja, vinstristefna sem ætlar sér í alvöru að snúa við þeirri þró- un seinni ára sem færir þeim sem ríkastir eru stærri hluta þjóðarauðs og fjölgar þeim að miklum mun sem síga niður úr miðstéttarkjömm og niður fyrir fátæktarmörkin. Slík vinstristefna þarf ekki á að halda neinum útópískum hugmyndum um fyrirmyndarríki þar sem öll mál verða leyst. Hún á sér meiri en æma réttlætingu og kraft í einfaldri réttlætiskennd, í þörf manna fyrir að setja elkur við hrokafullri græðgi sem skýtur sér á bak við viðskiptafrelsið. Auk þess sem það þarf nýja félagshyggju, nýja vinstrimennsku, til að fitja upp á einhveiju því samtali við Suðrið fátæka, sem til góðs mæti verða. Ámi Bergmann skrifar NÝTT HELGARBLAD 4 FÖSTUDAGUR 17. JANÚAR 1992

x

Þjóðviljinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.