Dagblaðið Vísir - DV - 28.10.1995, Page 29
LAUGARDAGUR 28. OKTOBER 1995
LAUGARDAGUR 28. OKTOBER 1995
Um tuttugu Flateyringar
komu til Reykjavíkur í gær-
morgun. Sorg ríkti á hafnar-
bakkanum.
DV-mynd Sveinn
„Hér vorum við með mikla upp-
byggingu, fólksfjölgun, atvinnulífið
var á uppleið og lífið blasti við okkur.
Högg eins og þetta getur að sjálfsögðu
breytt miklu en við búum á Flateyri,
hér er tilvera okkar og við sem eftir
stöndum munum og viljum berjast
fyrir henni. Ég ætla að vona að sem
flestir reyni það þótt byggingarland sé
orðið mjög þröngt eftir það sem gerð-
ist í dag,“ sagði Magnea Guðmunds-
dóttir, oddviti Flateyrarhrepps, í sam-
tali við DV undir miðnætti á fimmtu-
dagskvöld, rúmlega 20 klukkustund-
um eftir að snjóflóð hafði fallið á bæ-
inn hennar. Afleiðingarnar eru öllum
kunnar, eins hrikalegar og þær eru.
Á nærklæðunum
einum fata
Tuttugu manns: börn, ungt fólk,
gamalmenni - fólk á öllum aldri, beið
bana. Holskeflan gerði ekki greinar-
svæðið en aðeins eitt íbúðarhúsanna
sem snjóflóðið hreif með sér núna var
innan rauðu línunnar. Menn töldu sig
því hafa brugðist rétt við þeim að-
stæðum sem skapast höfðu vegna veð-
urs. Hefðum við farið út í einhverjar
aðrar aðgerðir hefðum við rýmt hús á
því svæði sem slapp og eflaust komið
því fólki fyrir á því svæði sem flóðið
féll á.“
Leitað skjóls fyrir sál
og líkama
Hópur Flateyringa hélt frá kaupt-
úninu með varðskipi á fimmtudags-
kvöld. Um var að ræða fólk sem var
sært djúpum sárum eftir snjóflóðið,
hafði misst sína nánustu og stóð
margt uppi eignalaust. Hélt það með
varðskipinu á brott til ættingja sinna
í Reykjavík í leit að skjóli fyrir sál
sína og líkama og kom til hafnar í
Reykjavík í gærmorgun.
Harmleikurinn á Flateyri:
Við sem eftir lifum munum
beriast fyrir tilveru okkar hér
segir Magnea Guðmundsdóttir, oddviti Flateyrarhrepps
mun á háum eða lágum og eftir um
sólarhringsleit var ljóst að þrjú böm,
þrír unglingar og fjórtán fullorðnir
lágu í valnum.
Magnea vaknaði við sím-
hringingu skömmu
eftir að snjóflóðið
hafði fallið á
Flateyri
skömmu
eftir
klukkan 4 á fimmtudagsmorgun þar
sem henni var tilkynnt hvað gerst
hafði. Þá var hún stödd að Brimnes-
vegi 22 en hún hafði þurft að yfirgefa
heimili sitt við Ólafstún samkvæmt
ákvörðun almannavarna-
nefndar sem taldi hættu á
| snjóflóðum. Um svipað
leyti og síminn
hringdi var bank-
að upp á hjá
henni. Fyrir
utan dyrnar
; stóð sonur
kunningja-
hjóna hennar,
14 ára, á nær-
klæðunum einum
fata. Snjóflóð hafði
nrifið húsið þeirra
og öll fiplskyldan lent
í flóðinu.
„Eins og hann sagði mér frá hélt
hann að þau væru öll týnd. Hann
hafði komið hlaupandi töluvert langa
leið á nærklæðunum einum fata. Það
fór hins vegar betur en á horfðist í því
tilfelli þvi öll fjölskyldan bjargaðist."
Magnea segist strax hafa áttað sig á
umfangi flóðsins þegar hann sagði að
það næði að húsi sveitarstjórans sem
er við Ránargötu 2. Hún hafi strax átt-
að sig á því hve alvarlegt ástandið var
í raun og veru.
Fólkið duglegt
„Högg eins og þetta get-
ur að sjálfsögðu breytt
miklu en við búum á Flat-
eyri, hér er tilvera okkar og
við sem eftir stöndum mun-
um og viljum berjast fyrir
henni,“ segir Magnea Guð-
mundsdóttir, oddviti
Flateyrarhrepps.
DV-mynd
GVA
„Það var strax tilkynnt um atburð-
inn,“ segir Magnea, sem er staðgeng-
ill sveitarstjóra í almannavarnanefnd,
en sveitarstjórinn, Kristján Jóhannes-
son, var í fríi þegar ósköpin dundu
yfir. „Allt tiltækt lið var sent til leit-
ar, björgunarsveitarmenn og allir sem
vettlingi gátu valdið, og farið skipu-
lega i að kemba öll hús þar sem hjálp
var að fá,“ segir Magnea. Um morgun-
inn barst svo hjálp frá nærliggjandi
byggðarlögum og hundar byrjuðu að
leita á svæðinu. Fram eftir degi var
svo hjálp að berast og undir kvöld
kom svo óþreyttur mannskapur til
leitar- og björgunarstarfa með varð-
skipum.
Aðspurð um líðan fólks á Flateyri
segir hún sér það efst i huga hve fólk
sé duglegt. Framan af hafi allir verið
við leit og önnur nauðsynleg störf og
ekki gefið sér tíma til annars þótt all-
ir hafi í raun átt um sárt að binda.
Magnea segist ekki hafa haft tíma
til að hugsa um börnin sín daginn
sem flóðið féll. Hún hafi farið að
heiman um leið og hún var búin að
hlúa að þeim sem bankaði upp á
heima hjá henni og annar tími hafi
farið í að reyna að verða öðrum að
liði. Hún hafi rétt gefið sér tíma til að
fara heim í hálftíma og faðma þau um
kvöldið. Nágrannar þeirra hafi haldið
til í sama húsi og þau voru og þvi hafi
börnin verið fimm saman þar snjó-
flóðsdaginn og var hlaupið þangað
öðru hverju til að líta til þeirra.
Eyðileggingin á Flateyri er gifurleg.
Nær tuttugu hús urðu fyrir flóðbylgj-
unni og eru sum gjörónýt en önnur
mikið skemmd.
„Ég veit ekki hvort
húsið mitt er uppistand-
andi og hef eiginlega
ekkert hugsað um það í
dag. Ég leit aðeins upp
eftir og sá að það var eitt
hús farið í Ólafstúni en
þóttist sjá þakið á mínu.
Ég veit ekki meira enda
skipta hús ekki máli
þegar mannslíf eru ann-
ars vegar,“ sagði
Magnea í samtali við DV
flóðdaginn.
Nýlega ákvað ríkis-
stjórnin að kaupa upp
íbúðarhús í gömlu
byggðinni í Súðavík en
ekkert var aðhafst í mál-
efnum annarra byggða á
snjóflóðahættusvæðum,
þar á meðal Flateyrar.
Magnea segir að sveitar-
stjóm Flateyrar hafi ver-
ið búin að senda um-
sókn til ofanflóðanefnd-
ar um varanlega lausn á
málefnum' hreppsins í
þessum málum. Sú um-
sókn sé í dag ómerkt
plagg eftir atburði
fimmtudagsins.
Rétt brugðist við
„Nú eru allar forsendur aðrar. Þótt
menn hafi gert ráð fyrir að flóð gæti
komið niður fyrir þær snjóflóðavarn-
ir sem em á Flateyri í dag er raun-
veruleikinn sá að snjóflóðið gekk
miklu lengra fram en nokkur hafði
getað ímyndað sér. Það var búið að
kynna fyrir okkur nýtt hættumat í
september þar sem bættist við gula
Magnea segist ekki treysta sér til, á
þessari stundu, að gefa neitt út um
það hvort fólk í byggðarlaginu sé að
gefast upp á þeim ofurraunum sem
Vestfirðingum er ætlað að glíma við í
annað skipti á einu ári. Hitt sé ljóst að
á Flateyri hafi verið uppbygging og
björt framtíð þegar reiðarslagið, hvít
ógn, steyptist yfir með skelfilegum af-
leiðingum - „en lífið heldur áfram“ -
segir Magnea. -pp
Smári Haraldsson, bæjarfulltrúi á ísafirði:
Við erum slegin hér
fyrir vestan
„Við erum mjög
slegin hér fyrir
vestan og ekki í
formi til að meta
hlutina. Það virð-
ist þó vera þannig
með náttúruna að
sjaldan er ein bár-
an stök. Fyrir-
bæri sem þessi,
sem hafa dunið
yfir okkur hér á
Vestfjörðum, virð-
ast koma í klösum
og eiga sér þær
skýringar að þær
aðstæður sem or-
saka þetta vari í
einhvern tíma.
Okkur mönnun-
um finnst að það
ástand sem ríkir
hverju sinni sé hið varanlega
ástand en reynslan hefur sýnt að
þannig er þaö ekki, heldur er það
síbreytilegt. Allt gengur þetta þó
yfir. Ég er að segja þetta því við
megum ekki missa móðinn. Þetta
dettur mér helst í hug i svartsýn-
inni,“ segir Smári Haraldsson,
bæjarfulltrúi Alþýðubandalagsins
á ísafirði.
Hann bendir á aö frá því hafi
verið greint í fjölmiðlum að sam-
bærilegra aðstæðna í veðurfari og
dunið hafi yfir nú megi leita til
ársins 1934. Sjálfum detti honum í
hug tímabilið 1966 til 1970. Þá hafi
verið erfiðir tímar á Vestfjöröum,
skipskaðar hafi verið tíðir og sam-
félagið verið mjög slegið. Veðurfar
hafi gjörbreyst frá því sem gerðist
árin á undan þegar hlýindaskeið
hafi verið en á þessu árabili hafi
hafis gert vart við sig og veðurfar
kólnað með fyrrgreindum afleið-
ingum.
Ástandið þá hafi verið mjög
svipað þvi sem það er í dag. Síðan
hafi ástandið batnað og fólk ráðist
í áframhaldandi uppbyggingu á
áttunda áratugnum. Síðan hefur
annað ólguskeið skollið á Vestfirð-
ingum.
Kornið sem
fyllir mælinn?
„Ég er hræddur um að flóðið
sem féll á Flateyri sé kornið sem
fylli mælinn hjá sumum en ég
vona að það sé ekki almenn hugs-
un hjá fólki."
Smári Haraldsson, bæjarfulltrúi
Alþýðubandalagsins á ísafirði.
DV-mynd GVA
Smári segir að á
bæjarstjóraár-
um sínum á ísa-
firði, en hann
var bæjarstjóri
þar allt til árs-
ins 1993, hafi
menn haft
áhyggjur af
fólksfækkun og
reynt að spyrna
við þeirri þróun.
Hann segist þess
fullviss að nú-
verandi meiri-
hluti sé, líkt og
hann á sínum
tíma, með fólks-
Qöldatölurnar á
borðinu og allir
hafi áhyggjur af
þeirri þróun
sem orðið hafi.
„Byggðin er mjög veik og ég
hreinlega veitekki hvort hún þol-
ir þessi áföll. Ef þetta verður jafn
þungur vetur og í fyrra, og sumar-
ið var líka lélegt, verður fólk enn
svartsýnna og er búið að fá nóg af
þessum klasa - ekki bara hér á
Vestfjöröum heldur á íslandi al-
mennt. Við þurfum þess vegna aö
hugleiða þetta og átta okkur á því
að staöan í dag er ekki endilega sú
sem verður um aldur og ævi.“
í ljósi þess að snjóflóöið á Flat-
eyri féll á það sem talið var vera
öruggt svæði samkvæmt nýju
hættumati segir Smári menn á
ísafirði líklega þurfa að skoða hug
sinn. Það verði að viðurkennast
að menn hafi verið of djarfir að
byggja á þeim svæðum sem reynst
hafa hættuleg með tilliti til snjó-
flóða. Menn hafi einfaldlega byggt
þar af því að þeir töldu að það
ástand sem var þá hafi verið ríkj-
andi. Snjóflóð hafi verið fjarlæg
huga þeirra þá. Til dæmis hafi ís-
firðingar ekki verið nógu fljótir að
læra sínar lexíur því þeir hafi
byggt sorpbrennslustöðina Funa
sem stórskemmdist í snjóflóði á
miðvikudag.
„Auðvitað nagar maður sig í
handai’bökin núna yfir því að
þetta skuli hafa verið reist þama.
í upphafi töldu menn sig vera að
reisa bygginguna á öruggu svæði
en svo reyndist ekki vera. í dag
myndi manni ekki detta í hug að
byggja þarna en ekki em nema
tvö ár síðan það var gert.“
-pp
Jónas Sigurðsson, lögregluvarðstjóri á Patreksfirði:
Fólk er langt niðri
Það er samdóma álit allra þeirra sem þátt tóku í björgunarstörfum á Flateyri að hlutverk björg-
unarhunda við leitarstörf í snjóflóði verði seint ofmetið. DV-mynd GVA
„Þeir sem
maður hefur
heyrt í era mjög
langt niðri. Það
er óhætt að segja
það. Að búa við
þessa stöðugu
ógn er nær óger-
legt,“ segir
Jónas Sigurðs-
son, lögreglu-
varðstjóri og al-
mannavarnar-
nefiidarmaður á
Patreksfirði.
Seinustu ár
hefur ijöldi Pat-
reksfirðinga
reglulega þurft
að yfirgefa heim-
ili sína vegna
snjóflóðaógnar
en árið 1983 lét-
ust fjórir menn
þar eftir að snjó-
flóð féll á bæinn.
Jónas segir að veðurfarið í
október, sú staöreynd hversu
snemma byrjaði að snjóa í vetur
og, eins og hann orðar það, hversu
lítið snjóaði í sumar þá sé limdar-
far manna slæmt og mörgum líði
Jónas Sigurðsson, lögregluvarð-
stjóri og almannavarnarnefndar-
maður á Patreksfirði.
illa. Uppgjafar-
tónn heyrist í
sumum enda
þekki margir á
Patreksfirði fólk
á norðanverðum
Vestfjörðum sem
sé fórnarlömh
snjóflóðanna und-
anfarið á einn
eða annan hátt.
Einnig, eins og
fyrr er sagt, féll
snjóflóð á Pat-
reksfjörö árið
1983.
Þann atburð hafi
fólk forðast að
neftia i kjölfarið
en nú hagi nátt-
úruöflin því svo
að stöðugt er ver-
ið að minna Pat-
reksfirðinga á
hættuna í eigin
byggðarlagi. Á hitt beri þó að líta
að Patreksfirðingar eru betur sett-
ir en margir Vestfiröingar því þar
er yfirleitt minna snjómagn en
gerist á norðanverðum fjörðun-
um.
-PP
Sigríður Hrönn Elíasdóttir, oddviti í Súðavík:
Vitum í hvaða sárum
Flateyringar eru
„Eg var yfir í
grunnskólanum
áðan, þar sem
við vorum með
bænastund, og
það er alveg ljóst
að það var að
koma upp svipuð
staða hjá fólkinu
og var þegar flóð-
ið féll, 16. janúar,
enda talaði ég
við Ágúst Kr.
Bjömsson sveit-
arstjóra um að
hann þyrfti að
gera einhverjar
ráðstafanir til að
fá áfallahjálp fyr-
ir okkur. Flóðið
á Flateyri rifiar
upp hluti sem fólk var kannski
ekki búið að vinna að fullu úr
enda er svo margt svipað með
þessum tveimur byggöarlögum og
nálægðin mikil. Fólk hér veit í
hvaða sárum Flateyringar eru
núna,“ sagði Sigríður Hrönn Elí-
asdóttir, oddviti í Súðavík, í sam-
tali við DV að kvöldi fimmtujlags,
sama dag og snjóflóðið féll á Flat-
eyri.
Sigriður Hrönn segist ekki geta
tjáð sig um það hvort fólk í Súða-
vík sé á því aö gefast upp núna
þegar svipað ástand hefur skapast
á ný í Súðavík og var áöur en
snjóflóðiö féll 16. janúar og banaði
14 manns. Af fyrri reynslu segir
hún erfitt að meta hvað fólk raun-
verulega vill þegar það er í upp-
námi eða ráðvillt eins og þau séu
öll nú. Nær allir íbúar Súðavikur
hafa yfirgefið gömlu byggðina
Sigríöur Hrönn Elíasdóttir, oddviti í
Súðavík.
vegna snjóflóða-
hættu og búa nú
ýmist í grunn-
skólanum eða í
sumarbústaða-
byggðinni eða
„flóttamannabúð-
unum“ eins og
Sigríður Hrönn
kallar hana.
„Systir mín kom
í heimsókn í dag
og hún gat ekkert
sofið 1 nótt út af
því að dóttir
hennar, sem er 8
ára, for upp í til
hennar, dálítið
sem hún gerir
ekki að staðaldri.
Hún hafði verið
inni í stofu þar sem minningarnar
hrönnuðust upp og byrjaði að
gráta. Hún bara stífnaði, sagðist
vera hrædd við veðrið, grét og
neitaði að sofa annars staðar en
hjá móður sinni. Þar tókst henni
ekki heldur að festa svefn heldur
bylti sér alla nóttina."
Nú er unnið að því að færa
gömlu byggðina í Súðavík fram á
Eyrardalslandið og verða átta
íbúðir tilbúnar til notkunar í des-
ember og flutt verður í sjö önnur
hús fljótlega. Ríkissjóður hefur
síðan nýverið samþykkt að kaupa
upp allt íbúðarhúsnæði í gömlu
byggðinni þannig að fyrir næsta
vetur ættu allir að verða komnir í
húsnæði á svæði utan snjóflóða-
hættu. Til þess tíma verði að leysa
málin, ef hættuástand skapast,
eins og gert hefur verið til þessa.
-PP
Ágúst Oddsson, héraðslæknir og bæjarfulltrúi í Bolungarvík:
Kæmi mér ekki á óvart
að fólk gæfist upp
„Þjóðarsálin
hér fyrir vestan
var ekki beysin
eftir Súðavíkur-
slysið og að fá
þetta í kjölfarið á
sama ári er plveg
skelfilegt. Maður
verður var við að
fólk er slegið.
Þetta hefúr yerið
erfiður vetur.
Snjór fór héðan,
mér liggur við að
segja síðustu
skaflar, í júní og
i september kem-
ur hvit jörð og
nú í október er
virkilegt fann-
fergi og ófærð í
bænum. Þetta
virkar mjög neikvætt á fólk, mað-
ur tók eftir því áður en flóðið féll
á Flateyri. Maður heyrði á fólki að
því var til efs hvort og hvemig
það ætlaði aö komast í gegnum
annan sams konar vetur," segir
Ágúst Oddsson, héraðslæknir í
Bolungarvík og forseti bæjar-
sfiómar.
Ekki hefur komið til þess að
rýma hafi þurft hús í Bolungarvík
það sem af er þessum vetri enda
Traðarhyrnan svo til snjólaus.
Síöastliðinn vetur gerðist það hins
vegar nokkram sinnum að tugir
húsa vora rýmdir.
„Fólki sem hefur búið hér efst i
bænum hefúr ekki liðið vel þrátt
fyrir þetta og haft af þessu áhyggj-
ur. Ég veit um fólk sem býr hér
efst í bænum sem hefur hreinlega
yfirgefið heimili sm og flutt til
ættingjá að eigin frumkvæði þeg-
ar veðurútlit er vont því þetta sit-
ur í fólki."
Ágúst segir alla þá sem hann
hafi hitt eftir að snjóflóðið féll á
Ágúst Oddsson, héraðslæknir og
forseti bæjarstjórnar Bolungarvík-
ur. DV-mynd GVA.
Flateyri hafi rætt
um atburðin -
fólk hafi verið
slegið - og hugur
allra hafi verið
með Flateyring-
um.
„Maður skynjaði
þennan tón:
„Hvað þola Vest-
firðingar mikið
af svona lög-
uðu?“ Okkur hef-
ur farið fækk-
andi og því
dreymt um það
að snúa vörn í
sókn því hér er
lítið atvinnuleysi
en þegar svona
atburöir gerast
hvað efrtirtrekk
í trekk þá er erfitt að halda í horf-
inu. Það kæmi mér ekki á óvart að
fólk hreinlega gæfist upp. Það sem
hefur haldið í fólk era eignir þess,
sem ekki hafa verið seljanlegar, og
vinna fólks og þaö hefur ekki vilj-
að halda suður eða norður á bóg-
inn án þess að hafa vinnu. Það
sem maður veltir hins vegar fyrir
sér er hvar brotalínan sé áður en
fólk fær nóg og fer samt.“
Þangað til nýtt hættumat liggur
fyrir er ómögxilegt að gera kröfur
til Ofanflóðasjóðs um kaup á hús-
eignum, segir Ágúst og bætir við
að það valdi áhyggjum að nýkynnt
hættumaf fyrir Flateyri skuli ekki
hafa staðist betur en raun ber
vitni. Menn muni þó skoða það
með skynsemi í huga. Hitt sé ann-
að mál hvaö sé skynsamlegt í dag.
Ágúst segir börnin í byggðarlag-
inu, að minnsta kosti hans börn,
taka eftir hvað íþyngi foreldxum.
Þáu taki vel eftir hvað valdi
áhyggjum fólk þessa dagana.
-PP