Dagblaðið Vísir - DV - 05.12.2002, Blaðsíða 16
16
+
17
Útgáfufélag: Útgáfufélagiö DV ehf.
Framkvæmdastjóri: Hjalti Jónsson
Aöalritstjórí: Óli Björn Kárason
Ritstjóri: Sigmundur Ernir Rúnarsson
Aöstoðarritstjóri: Jónas Haraldsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiösla, áskrift:
Skaftahlíö 24,105 Rvik, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5749
Ritstjórn: ritstjorn@dv.is - Auglýsingar: auglysingar@dv.is. - Dreifing: dreifing@dv.is
Akureyri: Kaupvangsstræti 1, sími: 462 5000, fax: 462 5001
Setning og umbrot: Útgáfufélagið DV ehf.
Plötugerð og prentun: Árvakur hf.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viðmælendum fýrir viötöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Reykingar bannaðar
Gefin hefur verið út opinber
heimild til að leggja einn hóp í
samfélaginu í einelti. Og í þeim
efnum eru allar aðferðir leyfileg-
ar enda hópurinn ekki lengur
talinn húsum hæfur. Litlu mun-
ar að reykingafólk þurfi að bera
gulan miða á upphandlegg sínum
til vitnis um veikleika sinn. Ófarir þessa fólks eru með
ólíkindum. Það hrekst úr einu horni í annað með ávana
sinn og húkir þar eins og afgangsstærð í samfélaginu, nið-
urlægt, niðurbeygt og næsta glæpsamlegt í framan.
Ekki eru mörg ár frá því sjálfsagt þótti að gráan og
liðugan reyk legði upp af borðum gjaldkera í bönkum
landsmanna. Laxness reykti í sjónvarpinu og þótti smart.
Óheppilegt þótti að kennarar reyktu í skólastofum en þess
meira púuðu þeir vindlinga sína og pípur á kennarastof-
um. Á heimilum landsmanna óðu menn reyk og ef guggin
börn í aftursætum bifreiðanna voru að kvarta opnuðu
eldspúandi foreldrarnir í mesta lagi rifu á gluggann til að
lofta lítillega út.
Á fimmtán árum eða svo hefur reykingamaðurinn
breyst úr forréttindamanni í afbrotamann. Margir fagna
því en einna síst þeir sem enn reykja. Viðurkennt er að
þessi þróun hefur leitt til einnar mestu loftslagsbreyting-
ar í löndum hins lýðfrjálsa heims á síðustu árum. Og
munar efnalaugar um minna. Ekki er lengur sjálfgefið að
þurfa að fara með fatnað sinn i hreinsun eftir kráarrölt að
kveldi. Og fádæma ókurteisi þykir ef leigubílstjóri hefur
verið að stelast í smók í pásu.
Líklega má öllu ofgera. Og einnig aðförinni að
ólánsömu reykingafólki. Víða í samfélaginu er ekki leng-
ur gert ráð fyrir tilvist þess. Reykingar hafa verið bann-
aðar í öllum helstu fyrirtækjum landsmanna, ekki einasta
innandyra heldur og á öllu athafnasvæði þeirra. Á mörg-
um stöðum mega reykingamenn ekki lengur húka framan
við aðaldyr vinnustaðar síns og sjúga í sig laufblöðin.
Sums staðar er þeim gert að hætta að reykja í vinnutíma
sínum, ellegar hætta í vinnunni.
Teikn eru á lofti að enn verði þrengt að reykfrelsi fólks.
Ljóst má vera að þrýstingur þess meirihluta fólks sem
hrifnara er af hreina loftinu mun aukast jafnt og þétt á
næstu misserum. Æ fleiri veitingastaðir auglýsa algert
reykbann. Æ fleiri vinnustaðir gera þær kröfur að starfs-
menn sínir séu lausir við reyk. Það er eðlileg krafa og
snýst um framlegð. Reykingamaður er meira og minna frá
vinnu sem nemur einum vinnudegi i viku vegna fíknar
sinnar án þess að tapa hlut í launum.
Nú síðast hafa heilbrigðisráðherrar Evrópusambands-
landanna tekið til sinna ráða í þessum efnum. Þeir
ákváðu fyrr í vikunni að banna tóbaksauglýsingar í fjöl-
miðlum og kostun margskonar kappleikja og íþróttavið-
burða, svo sem Formúlu eitt kappaksturinn. Bannið tekur
að fullu gildi eftir þrjú ár og má ljóst vera að það hefur
gríðarleg áhrif í heimi íþrótta og útgáfustarfsemi. Og
tónninn er hreinn og klár. Taka skal fyrir allan áróður
reykingafyrirtækjanna með öllum tiltækum ráðum.
Skilti með orðunum „reykingar bannaðar“ sjást æ
sjaldnar. Það er vegna þess að ekki þarf lengur að taka
fram að reykingar séu bannaðar. Það er orðið sjálfsagt
mál. Stjórnvöld á íslandi og víða á meginlandi Evrópu og
Norður-Ameríku hafa dregið viglínuna; þau eru á móti
reykingum. Eðlilegt er að spyrja hvenær þau ætli sér að
stíga skrefið til fulls og banna reykingar með öllu. Þróun-
in er öll á einn veg. Og aðeins tímaspursmál hvenær tó-
bakið fer í flokk hins forboðna.
Sigmundur Ernir
FIMMTUDAGUR 5. DESEMBER 2002 FIMMTUDAGUR 5. DESEMBER 2002
DV
Skoðun
Rafrænn fróðleiksbrunnur
„Nútímálegt menningarsamfélag stendur ekki undir
nafni nema vel sé hlúð að þekkingaröflun og rann-
sóknum á öllum sviðum vísinda, fræða og lista.
Til þess þarf öflugt og skilvirkt menntakerfi, vandað-
an húsa- og tœkjakost og skapandi hugsuði, vísinda-
og listamenn. “
Einu sinni var ég á sjó
um nokkurra mánaða
skeið austur á fjörðum.
Þetta var erfiður en afar
skemmtilegur tími. Ég var
nýskriðinn úr mennta-
skóia, óviss um hvað ég
ætti að taka mér fyrir
hendur í framtíðinni, leit-
andi. Kynntist auðvitað
alls kyns fólki, en best þó
skipsfélögunum.
Allt voru þetta finir karlar sem
áttu eitt sameiginlegt: tortryggni í
garö menntunar og menntamanna
yfirleitt. Enda var þaö viðkvæðið
fyrstu vikurnar mínar á sjónum þeg-
ar þurfti að vinna eitthvert óvinsælt
og erfitt óþrifaverk: „Gáum hvort
helvítis stúdentinn ræður við það!“
Og stúdentinum tókst nú einhvem
veginn að klóra sig fram úr þessu
flestu og var smátt og smátt tekinn í
sátt, jafnvel gefið i nefið, sem var sér-
stakur heiður í þessum góða hópi.
Listin að tala mannamál
Sennilega eru jarðskjálftar, eldgos
og aðrar náttúruhamfarir meðal þess
sem íslendingar óttast mest og það
ekki að ófyrirsynju. í gegnum aldim-
ar hefur djöfulgangur í náttúrunni
oft og einatt verið orsök hungurs og
mannfellis, búpeningur hefur strá-
fallið eða menn orðið fyrir búsifjum
af ýmsu tagi. Sem betur fer hafa til
dæmis eldgos ekki valdið okkur um-
talsverðum skaða undanfarin ár, fyr-
ir utan álitshnekkinn sem við ollum
sjálfum okkur þegar Hekla gaus um
árið og hluti ibúa á höfuðborgar-
svæðinu myndaði stórskemmtilega
umferðarteppu í Þrengslunum. Hins
vegar er þess skemmst að minnast
þegar jörð skalf á Suðurlandi og
fjöldi húsa stórskemmdist eða jafn-
vel eyðilagðist með afleiðingum fyrir
marga sem enn sér ekki fyrir endann
á.
Þegar náttúran ygglir sig á ein-
hvem hátt, menn óttast hið versta
eða það skellur hreinlega yfir, hefur
mér alltaf þótt undravert hvað is-
lenskir jarðvísindamenn eiga auð-
velt með að útskýra rás atburða fyr-
ir okkur fáfróðum. Það verður gos
undir jökli, rætt er við einhvem sér-
fræöing í öllum fjölmiðlum og þar
með er öll þjóðin farin að ræða þettá
á fagmáli í kaffitímum af furðu
miklu viti og skilur jafnvel nokkurn
veginn það sem er að gerast. Þetta er
mjög gott dæmi um það frjósama
samband sem er æskilegt milli fræði-
manna og almennings, dæmi um það
þegar sérfræðingurinn sinnir upp-
lýsingaskyldu sinni af stakri prýði,
en er sannarlega ekki minni vísinda-
maður fyrir vikið, nema síður sé.
Það er ekki öllum fræðimönnum
gefið að úrskýra á skiljanlegu máli,
svokölluðu mannamáli, það sem er á
sérsviði þeirra en mér virðist sem
þarna búi íslenskir jarðvísindamenn
að merkilegri miðlunarhefð sem
meðal annars má rekja til Sigurðar
Þórarinssonar jarðfræöings, Þorleifs
Einarssonar jarðfræðings og eflaust
fleiri góðra manna.
Forn hefð
Það er auðvitað eldfom hefð að
miðla þekkingu milli kynslóða, að
vitringurinn leyfi þeim fróðleiksfúsu
að bergja af viskubrunni sínum.
Skýrustu rituðu dæmin um þetta em
kannski samtöl heimspekinganna
grísku til foma. Síðar verða til vísar
að háskólum og enn síðar eiginlegir
háskólar, akademíur í þeirri merk-
ingu sem við þekkjum nú til dags.
Lengi vel voru akademíur fyrir fáa
útvalda, menn lifðu og hrærðust í
sínum misþröngu hringjum en þetta
breytist smátt og smátt og þegar líð-
ur fram á átjándu öldina kallar tím-
inn og breytt þjóðfélagsmynstur á
meiri upplýsingar handa almennum
borgumm, nauðsyn þess að opna
samfélagið og efla umræðuna um
ýmis þjóðþrifamál en láta hana ekki
eftir yflrstétt og klerkum: öld Upplýs-
ingarinnar er gengin í garð.
Á átjándu öldin verða gríðarlegar
breytingar hvað varðar miðlun og
dreifingu þekkingar til almennra
borgara í Evrópu. Sú öld er sem
kunnugt er mikið blómaskeið í
franskri menningu og það má að
mörgu leyti segja að Frakkar dragi
vagn framþróunar lýðræðis og upp-
lýsinga á þessum tíma.
Eitt af því merkasta sem eftir
stendur frá þessu skeiði er Alfræði-
bókin með stóru A-i, sem kom út í
þrjátíu og fimm myndarlegum bind-
um í Frakklandi á árunum 1751-1772,
en það var fyrsta virkilega myndar-
lega og skipulega tilraunin til að
safna saman, flokka og skilgreina
alla þá þekkingu sem Evrópumenn
bjuggu yfir á þeim tíma. Vinnunni
stýrðu aöallega tveir menn sem síðar
hafa verið kenndir við Upplýsingar-
stefnuna, heimspekingurinn og rif-
höfundurinn Denis Diderot og stærð-
fræðingurinn og rithöfundurinn
Jean le Rond d’Alembert. Þetta var
gríðarlega metnaðarfullt verkefni
sem gekk auðvitað ekki þrautalaust
fyrir sig. Það var afar dýrt og tíma-
frekt, auk þess sem yfirvöld, bæði
kirkjunnar og ríkisins, voru sífellt
með ritskoðunarsvipuna á lofti, enda
gömul saga og ný að þekkingarleit
hefur verið misvitrum yfirvöldum
þymir I augum. En þetta hafðist að
lokum og átti eflaust sinn þátt í að
þoka evrópskri hug- og verkmenn-
ingu aðeins fram á við.
Rafræn þekkingarveita
Nútímalegt menningarsamfélag
stendur ekki undir nafni nema vel sé
hlúð að þekkingaröflun og rannsókn-
um á öllum sviðum vísinda, fræða og
lista. Til þess þarf öflugt og skilvirkt
menntakerfi, vandaðan húsa- og
tækjakost og skapandi hugsuði, vís-
inda- og listamenn. Þannig eru lík-
urnar auknar á því að þekking þróist
áfram, vaxi og dafni, öllu samfélag-
inu til hagsbóta.
Homsteinninn í þessu starfi hér á
landi er Háskóli íslands en hann er,
eins og segir í skýrslu sem kom út
nýverið, „í senn þjóðskóli íslendinga
og alþjóðlegur rannsóknaskóli sem
hefur það meginhlutverk að annast
kennslu og sinna rannsóknum fræð-
anna vegna og í þágu samfélagsins.
Þetta felur í sér skipulega viðleitni
til að afla, skapa, varðveita og miðla
þekkingu í víðasta skilningi. í fram-
haldi af þessu meginhlutverki veitir
Háskólinn fræðslu og þjónustu við
samfélagið, bæði að eigin frumkvæði
og i samstarfi við ýmsa aðila í sam-
félaginu. (Byggt á Vísinda- og
menntastefnu Háskóla íslands, sam-
þykktri 6. april 2001.)“
í þau rúmu níutíu ár sem skólinn
hefur verið starfræktur hafa fræði-
störf og kennsla auðvitað verið aðal-
atriðið í starfsemi hans, en auk þess
hafa fræðimenn innan hans alla tíð
miðlað upplýsingum til annarra
fræðimanna, hérlendra sem er-
lendra, og kynnt hugmyndir sínar og
rannsóknir fyrir almenningi í formi
bóka, opinberra fyrirlestra, þátttöku
í opinberri umræðu, blaða- og tíma-
ritsgreinum o.s. frv. Þótt það kunni
að vera torsótt að sanna það er ekki
ólíklegt að HÍ hafi verið opnari en
margir erlendir háskólar að þessu
leyti, enda starfar hann í smærra
samfélagi þar sem almenningur er
vel upplýstur og fróðleiksfús. Því
hefur hann sennilega í minna mæli
einangrast í hinum fræga
„akademíska fílabeinsturni". Sam-
kvæmt þessari hefð hafa islenskir
fræðimenn lagt sig i líma við að
kynna hugðarefni sín á margvísleg-
an hátt fyrir áhugasömum almenn-
ingi, enda lítur Háskólinn eins og
áður segir svo á að hann sé fyrst og
fremst „þjónustustofnun fyrir þjóðfé-
lagið allt og stærsta þekkingarfyrir-
tæki landsins.”
Til að sinna þessu hlutverki sínu,
því að miðla þekkingu út í samfélag-
ið, hefur HÍ í vaxandi mæli nýtt nýj-
ustu upplýsingatækni. Flestar deild-
ir og stofnanir eru með eigin heima-
síðu til að kynna þjónustu sína, nem-
endur geta sótt upplýsingar og gögn
og haldið utan um sín mál í gegnum
heimasíðu Háskólans. Þetta og margt
fleira gerir það að verkum aö há-
skólavefurinn er orðinn gríöarlega
öflug uppspretta upplýsinga og fróð-
leiks af margvislegu tagi.
Þannig má segja að metnaður Upp-
lýsingarinnar sé að skila sér inn á
okkar öld, öld upplýsinganna, meðal
annars í gegnum rafræna tækni.
Þetta þýðir, til dæmis, að strákur
(eða stelpa) sem er í svipaðri stöðu
og ég var fyrir tuttugu árum gæti
núna sótt sér ítarlegar upplýsingar í
gegnum Netið um hvaðeina sem er
að gerast í Háskólanum, langt utan
af sjó eða ofan úr afdal, sé tæknibún-
aður fyrir hendi. Og jafnvel kennt
körlunum að gera það sjálfir, enda
væntanlega glettilega fróðleiksfúsir
undir hrjúfu yfirborðinu líkt og
skipsfélagar mínir forðum.
Sandkom
sandkorn@dv.is
Sparkað í Hallgrím
Það á ekki af aumingja Hallgrími Helgasyni rithöfúndi að
ganga. Eftir að hafa mært Davíð Oddsson skrifaði hann greinina
um Baug og bláu höndina og varö í kjölfarið vinafærri en áður
meðal sjálistæðismanna. Undanfama daga hefur hann gagnrýnt
nokkum veginn alla stjómmálaflokka og lýst þeirri skoðun bæði
í sjónvarpi og blöðum að á íslandi sé enginn flokkur fyrir „venju-
legt fólk“. í kjölfarið virðist vinunum enn hafa fækkað - og nú
mega ailir sparka. Þaö gerir Helgi Hjörvar í Fréttablaðinu í gær
og dregur ekki af sér. Helgi segir að Hallgrímur fjalli um öryrkja
„eins og rasistar um svertingjá' og beiti fyrir sig „áróðurstækni
andskotans”. Hann segir Hailgrím ágætt dæmi um að þeir sem
keppist við að míga undan vindi séu í vondum málum. „Við vit-
um hver mærði Davíð mest og malaði fyrir Bjöm,“ segir Helgi.
„Þú Hailgrímur, þú sverð og skjöldur bláu handarinnar. Því þú
ert ekkert venjulegt fólk.“ Hallgrímur hlýtur að svara...
Ármann og Garðar
Ekki hefúr verið ákveðið hvemig framboðslistar vinstri-
grænna verða skipaðir, en undanfarið hefúr heyrst talað um að
líkur séu á að þeir Ármann Jakobsson íslenskuffæðingur og
Ummæli
Garðar Sverrisson formaður Öryrkjabandalagsins skipi annað
sæti á listum flokksins í Reykjavik.
Frumkvöðlar hunsaðir
Athygli vakti þegar haldið var upp á 30 ára afmæli Félagsmála-
stoöiunar Kópavogs á dögunum að fyrsta formanni stoöiunarinn-
ar, Kristjáni Guðmundssyni, var ekki boðið til samkvæmisins né
heldur ýmsu öðm starfsfólki sem starfaði hjá stoöiuninni árum og
jaöivel áratugum saman...
Svarta skýrslan
í nýrri bók Jóns Baldvins Hannibalssonar er
meðal annars sagt frá „Svartri skýrslu” sem hann
samdi handa flokksmönnum haustið 1984 í aðdrag-
anda flokksþings. Hann segir að hún hafi verið leyniplagg allt til
þessa dags, enda er í henni varpað fram mörgum „óþægilegum
spumingum" um steöiu flokksins og starfshætti. Dæmi: „Hvað
halda menn að yrði eftir af áhti Alþýðuflokksins út á við ef stað-
reyndir um fjármál flokksins og rekstur yrðu opinberar?” Og
„Geta þeir sem ekki geta stjómað söium eigin litlu málefnum
vænst trausts almenning til að stjóma þjóðfélaginu?” ...
Fordæming
„Til eru mörg dæmi þess að kyn-
ferðislegar myndir af stúlkum teknar
við ýmis tækifæri, hvort sem er und-
ir áhrifum áfengis í partíi, á
skemmtistöðum, annarsstaðar eða
hreinlega tilbúnar í teikniforritum
hafa verið settar á Netið án sam-
þykkis og jafnvel þrátt fyrir mótmæli
þess sem á myndunum er. [...] Þeir
sem með slíku rafrænu ofbeldi brjóta
af sér gegn öðrum manneskjum ættu
í siðuðu þjóðfélagi, byggðu á mann-
virðingu, að þurfa að sæta refsingu
fyrir slíkt athæfi. Hvort sem slík
refsing er uppkveöin í dómsölum eða
knúin fram með fordæmingu þjóöfé-
lagsins."
Sigríöur Bríet Smáradóttir framhaldsskóla-
nemi í aösendri grein í Morgunblaöinu.
Gegn þverslaufum
„Ég hvet
konur og jafn-
réttissinnaða
karla til að
standa gegn
þverslaufum,
eins og Jakobi
F. Ásgeirs-
syni, sem ala á
fordómum og
kvenfyrirlitningu. “
Ásta Möller alþingismaöur 1 Viöskipta-
blaöinu. Svargrein viö grein Jakobs,
„Bardagamennirnir sigruöu", þar sem
m.a. sagöi aö Sjálfstæöisflokkurinn
gæti ekki lengur leyft sér aö tefla
fram dulum sem heföu aö því er virt-
ist helst hafa þaö sér til ágætis aö
hafa veriö duglegar viö aö færa stóla
í flokksstarfinu.
Engin vinstrisveifla
„[...] allt tal um vinstrisveiflu í
Samfylkingunni er út í hött. Fram-
bjóðendur flokksins eru nánast
þeir sömu og fyrir fjórum árum og
þær litlu breytingar sem þó hafa
átt sér stað viröast fremur mjaka
flokknum inn á miðjuna. Er það
raunar í góðu samræmi við þau
ummæli Össurar Skarphéðinssonar
í nýlegu DV-viðtali þar sem hann
sagði það mesta afrek sitt í emb-
ætti formanns að hafa tekist að
gera Samfylkinguna að evrópskum
miðjuflokki. - Verður það að teljast
kostufeg útkoma úr ferli sem í
fyrstu miöaði að því að búa tif
einn stóran vinstriflokk.”
Stefán Pálsson á Múrnum.is.
Tökum evruna en höfnum ESB
„Upptaka evrunnar skapar okkur gjaldeynstekjur upp a
meira en milljarð á mánuði eða 12 milljarða á ári þar
sem greiðslur okkar á vöxtum til útlanda vegna skulda
okkar þar lækka um þessa fjárhœð árlega. “
i-Lú&vík
Gizurarson
A Æ hæstaréttar-
lögmaöur
Enn ræðum við um hugs-
anlega aðild okkar að
Evrópusambandinu eða
ESB en gleymum að lofa
ágæti þess að hafa gert
EES-samninginn. Sá
samningur er okkur hag-
stæður en betra væri að
fá evruna líka sem okkar
gjaldmiðil.
Það myndi þýöa að við gerðumst að-
ifar að Seðlabanka Evrópu sem skapar
okkur vaxtalækkun strax. Sú aðild
gæti verið fúll og bem. Svo gæti aðild-
in að Evrópubankanum verið óbein
eða að hluta. Við erum með EES-samn-
ingnum óbeinir aðilar eða aðilar að
hluta aö Evrópusambandinu. Njótum
flestra fríðinda hjá ESB sem þar bjóð-
ast. Við höfum hingað til blessunar-
lega losnað við þann ókost og þá ógæfú
að láta ESB stjóma fiskveiðum okkar
sem ekki hefði verið gæfulegt. Nú vill
ESB komast á okkar fiskúnið. Þorsk-
urinn er að verða aldauða í Noröursjó
undir stjóm ESB og næst vilja þeir
eyðileggja fiskimiðin hjá okkur.
Vaxtaþrællinn fórnariamb
Vextir em enn helmingi of háir hér
á landi. Þeir hafa lækkað eiiítið en em
samt enn okurvextir og þurfa að lækka
meira. Það er út í loftið að tala um
lægri skatta til ríkissjóðs á íslandi sem
raunveruleika ef sama fólkið er látið
greiða tvöfalt hærri vexti en aðrar þjóð-
ir gera miðað við vexti evrunnar.
Greiðsla fólks á vaxtaskatti ofan á alla
aðra ríkisskatta er hreinn viðbótar-
skattur. Margir einstaklingar vinna
meira og minna bara fyrir allt of háum
vöxtum. Em í raun vaxtaþrælar.
Margir íslendingar borga og borga
vexti alla daga en enda samt einn dag-
inn eignalausir og með þann stimpil og
áfellisdóm að verða gjaldþrota. Þeir
geta ekki lengur þrælað í algjöru til-
gangsleysi bara fýrir vöxtum. Þá er
þetta oft heiðarlega fólk sett á svartan
lista í þjóðfélaginu, svo sem í öllum
lánastofhunum. En orsökin er oft sú að
hafa ekki haft vinnu eða orðið öryrki. -
Setja ætti í lög að fólk sé ekki gert gjald-
þrota út af smáskuldum.Takmarka
verður gjaldþrot við háa skuldafjár-
hæð, alls ekki vegna smærri skatt-
skulda.
Slæmt okurvaxtadæmi
Hér fer á eftir tilbúið vaxtadæmi sem
vonandi á sér ekki neina hliðstæðu í
raunveruleikanum. - Bankar í Reykja-
vík taka samtals hugsanlega lán erlend-
is upp á, segjum 100 milljarða, t.d. í evr-
um. Við gerum ráð fyrir að vextir séu
6% (áætluð tala). Miðað við að vextir
séu svo orðnir 12% þegar bankamir
endurlána þetta sama fé til almennings
á íslandi, eins og oft er raunin, þá er
brúttó-þóknun þeirra 6 milljarðar fyrir
að endurlána og flytja þetta fé miili
landa og til íslands. Gróði bankanna
brúttó er því á ársgrundvelli af þessum
peningaflutningi 6 milljarðar en allur
almenningur borgar. - Þetta er tilbúið
dæmi en lýsir þeim pappírsgróða sem
bankamir búa tif á kostnað fyrirtækja
og almennings.
Heimilin á íslandi skulda árlega
meira og meira skv. opinberum skýrsl-
um. Þau eru í dag talin skuldugustu
heimili heims skv. fréttum. Þær skuld-
ir hafa að hluta verið settar á íslensku
hennilin með því að hækka 6% evra-
vexti upp í 12% þegar lánið er endur-
lánað almenningi hér. Þetta er 100%
álagning. Er furða þótt margir endi
gjaldþrota á íslandi eða vinni oft kaup-
laust í raun og vera þegar launin fara
að stórum hluta í okurvexti.
Erient lánsfé ávaxtað aftur
Til þess að geta lánað 100 milljarða í
erlendum lánsevrum aftur hér innan-
lands er betra að selja þær fyrst og
breyta í íslenska peninga, krónur. Þá
koma lífeyrissjóðimir hugsanlega inn í
dæmið. Þeir kaupa 100 milljarða í evr-
um af bönkunum og fjárfesta svo er-
lendis með þessum sömu lánsevrum.
Flytja þær aftur til útlanda með mikl-
um kostnaði.
Seinustu tvö árin, 2000-2001, hefur ár-
angurinn af þessum erlendu fjárfesting-
um lífeyrissjóðanna verið hörmulegur.
Ávöxtun sjóðanna er neikvæð um 1-2%
í heild og éta erlendar fjárfestingar upp
annan gróða. Lífeyrissjóðimir taka tvö-
falda eðlilega vexti innanlands af sjóðs-
félögum sínum þegar þeir lána þeim fé
til kaupa á eigin íbúðarhúsnæði. Og
tapa þessum vöxtum svo erlendis. Þeir
ættu að taka 3-4% í ársvexti af sjóðsfe-
lögum en krefjast f þess stað oft 6-8%.
Skuldlaus stórvirkjun tapaðist.
Tapið er svo stórvaxið seinustu tvö
árin að fyrir það mætti byggja skuld-
lausa stórvirkjun sem framleiddi raf-
magn að öllu leyti í nettógróða þar sem
vaxtakostnaður væri enginn. Virkjunin
væri skuldlaus eign. Heil stórvirKjun
hefúr tapast á 2-3 árum hjá lífeyrissjóð-
unum vegna neikvæðrar ávöxtunar.
Minna er það ekki. Það er grundvallar-
atriði fyrir aukinn og eðlifegan hagvöxt
á íslandi að betra lag komist á þetta.
Vextir lækki og hagvöxtur aukist. í dag
er hagvöxtur núll eða enginn.
Okkur vantar evruna
Með því að taka upp evruna losnum
við frá þessum háu vöxtum sem era
stundum hér á landi helmingi hærri en
í næstu löndum á evra-sv£eðinu. Ef ESB
viil í dag fá hærri greiðslu frá okkur
vegna EES-samningsins þá má mæta
því að hluta ef við fáum evruna á móti.
Það er óþarfi að fara á taugum út af
þessu.
Upptaka evrannar skapar okkur
gjaldeyristekjur upp á meira en mifljarð
á mánuði eða 12 mflijarða á ári þar sem
greiðslur okkar á vöxtum til útlanda
vegna skulda okkar þar lækka um þessa
fjárhæð árlega. Innanlands munu vextir
lækka árlega um miklu hærri fjárhæð
sem fyrirtæki og almenningur munu
njóta hagnaðar af.
+