Helgarblaðið - 06.03.1992, Blaðsíða 9

Helgar 9 blaðið
Palme
- 25 lög-
reglumenn
enn i fullu
starfi við
morðrann-
sóknina.
Morðið á Palme - sama ráðgátan og fyrr
Sex árum eftir morðið á Olof
Palme, forsætisráðherra Sví-
þjóðar og leiðtoga jafnaðar-
mannaflokksins þarlendis, eru
menn engu nær en fyrstu dag-
ana eftir morðið um það, hver
eða hverjir áttu þar meiri eða
minni hlut að máli.
Enn eru 25 starfsmenn sænsku
rannsóknalögreglunnar í fullu
starfi við rannsóknir viðvíkjandi
morði þessu. Ýmsar tilgátur eru
meira eða minna í athugun. Und-
anfarið hefur Bofors-málið svo-
kallaða fengið aukna athygli í
þessu sambandi. Framkvæmda-
stjóri einn við sænska vopnafram-
leiðslufyrirtækið Bofors hélt því
nýlega fram - undir nafnleynd - í
blaðinu Dagens Nyheter að mútur,
sem fyrirtækið borgaði indversk-
um aðilum til að greiða fyrir
vopnasölu til Indlands, hefðu að
verulegu leyti lent í vasa þáverandi
forsætisráðherra Indlands, Rajivs
Gandhi. Mútumar námu að sögn
sem svarar um þremur miljörðum
ísl. kr.
Palme hafði lagt áherslu á að
ekki yrði um að ræða í viðskiptum
þessum neitt er skoðast mætti sem
mútur og Gandhi, sem einnig lét
lífið fyrir morðingjahendi, hafði
lofað honum að fyrirbyggja allt
slíkt misferli af Indverja hálfu.
Kenningar um víðtæk og alþjóð-
leg samsæri á bakvið morðið em
enn í rannsókn. Meðal aðila sem
hafa verið tilnefndir þvi viðvíkj-
andi em bandaríska leyniþjónustan
CIA og ítr.lska mafían. Banda-
ríkjamönnum þótti Palme örðugur
viðfangs og hann var miður vin-
sæll meðal áhrifamanna þarlendis.
Hægriöfgamenn í sænsku lögregl-
unni hafa einnig komið til orða í
þessu samhengi.
Ekki er heldur enn talið útilokað
að morðinginn hafi verið einn í
ráðum og ekki framið morðið að
annarra frumkvæði en sjálfs sín.
Líbanon í Kákasus?
Kraumar
í Kákasus
Georgía er eitt þeirra lýðvelda sem formlega
urðu sjálfstæð í kjölfar falls Sovétríkjanna.
Þjóðernisátök hafa sett mjög svip sinn á allt
þjóðlíf þar undanfarnar vikur og mánuði og
ýmsir hafa áhyggjur af að borgarastyrjöld verði
ekki umflúin.
óþyrmilega á Líbanon. Einstakir
„lénsherrar" byggi upp eigið fursta-
dæmi eða eigin her. Nánast ómögu-
legt sé að henda reiður á því hveijir
séu í bandalagi með hveijum og það
sé hvorki hugmyndafræði né trúar-
brögð sem stjómi hinu pólitíska lífi
heldur miklu fremur persónulegur
metnaður og valdagræðgi leiðtog-
færis að koma fram hefndum á and-
stæðingum sínum.
Fjölskylduátök
Það er engum blöðum um það að
fletta að Georgiu hefur gengið lang-
verst af öllum 15 fyrrverandi Sovét-
lýðveldunum að komast af í hinni
nýju tilveru. 1 fyrravor þusti allur al-
menningur á kjörstað til að kjósa
Zviad Gamsakhurdia í embætti for-
seta en í vetur sneru fjölmargir við
honum baki, m.a. nánir samstarfs-
menn hans, og hann var hrakinn frá
völdum. Það kom enda í ljós, þegar
hann var rétt sestur í forsetastólinn,
að hann var harðstjóri af verstu
gerð.
Atökin í Georgíu snúast að því er
virðist að miklu leyti um fjölskyldu-
völd og áhrif. Það var ekki hug-
myndafræði eða grundvallarsjónar-
mið sem tekist var á um í borgara-
styijöldinni heldur var barist um
það, hveijir skyldu sitja í valdastól-
um. Það er ef til vill táknrænt að
hinn fallni forseti, Zviad Gamsak-
hurdia, hefur nú upp á síðkastið
gerst bandamaður Dshakhar
Dúdajevs sem ræður ríkjum í lýð-
veldinu Tsjetsjeno- Ingúshetiju, en
Dúdajev þessi var áður sovéskur
hershöfðingi. Formlega séð er
Tsjetsjeno- Ingúshetíja, sem er land-
svæði í Kákasus, undir rússneskri
stjóm en í rauninni er svæðið sjálf-
stætt. Dúdajev er múslími en Ga-
sakhurdia ber ábyrgð á útrýming- i
arherferðinni gegn múslímum í J
Suður-Ossetíu i Georgíu. r
A það hefur venð bent af ser- '
fræðingum í alþjóðamálum
að bandalag hins kristna
Gamsakhurdia og mí-
slímans Dúdajevs
minni
anna og eins þau er upp komu í
kjölfar borgarastyijaldarinnar. Ef
marka má lýsingar útlendinga sem
heimsótt hafa Georgíu á síðustu vik-
um er samfélagið í fullkominni upp-
lausn. Lögreglan er óstarfhæf, hið
sama á við um meginhluta atvinnu-
lífsins. Afbrot og ofbeldi fara dag-
vaxandi. Það er sannarlega ekki
ástæða til bjartsýni.
Shevardnadze
til bjargar?
Efnahagsstefna Gamsakhurdia er
sjálfstætt vandamál. Galdraformúlur
hans áttu fyrst og fremst að afla
honum vinsælda en ekkert var
skeytt um afleiðingamar fyrir þjóð-
félagið. A sama tíma og verðlag
hefúr hækkað gríðarlega i öllum
fyrrum Sovétlýðveldunum ákvað
Gamsakhurdia að lækka verð á
neysluvörum. Þar með eru engar
vörur eftir í búðunum því allt er
keypt upp. Vandi nýju valdhafanna
felst í því að þeir verða i raun að
hækka verðlag almennt, jafnvel um
mörg hundruð prósent. Slíkar ráð-
stafnair yrðu þó vatn á myllu fyrrum
stuðningsmanna Gamsakhurdia
og hafa margir spáð því að
borgarastyijöld gæti blossað
upp að nýju, einmitt vegna
efhahagsmálanna.
Framámenn i stjómmál-
um í Georgíu hafa sannar-
lega reynt að finna lausnir
til að forða landinu frá enn
Segja má að Georgía (sem á
rússneksu heitir Grúzíja og á georg-
ísku Sakartvelo) hafi í raun verið
sjálfstæð um hálfs annars árs skeið.
A þeim tíma hafa blóðug átök átt
sér stað a.m.k. í tvígang, lög og
reglur em fótum troðin og rétt hand-
an við landamærin bíður fyrrum for-
seti landsins, Zviad Gamsakhurdia,
Í'j Zviad Gamsakhurdia
W var fyrir skemmstu velt
f úr sessi forseta Georgiu
’ og nú mæna margir ó
Edúard Shevardnadze,
fyrrum flokksleiðtoga
landsins og si&asta utan-
ríkisró&herra Sovétrikj-
anna, sem liklegastan
bjargvætt landsins.
Árni Þór Sigurðsson
anna. Smám saman hafni síðan
landið eða landsvæðið í viðvarandi
borgarastriðsástandi og mikil hætta
sé á að ríkið hrynji til grunna.
Ovíst er að Georgíu bíði þessi ör-
lög. Ljóst er þó að hinir nýju vald-
hafar hafa ærinn starfa við að leysa
öll þau vandamál sem við er að
glíma, bæði eríðagóss firá tímum
Sovétrikj-
einni borgarastyijöld. Meðal þeirra
úrræða sem nefnd hafa verið, er að
senda vaska sveit til Moskvu til að
sækja fyrrum flokksleiðtoga Georg-
iu, Edúard Shevardnadze, og biðja
hann að taka við forsetaembætti í
föðurlandi sínu. Fullkomin óvissa
rikir hins vegar um það hvort She-
vardnadze hefúr áhuga á að snúa
aftur til Tbílísi í allan gauraganginn
þar. Hann hefúr þó ekki viljað af-
taka það með öllu að til þess gæti
komið að hann sneri heim að nýju.
Shevardnadze var flokksleiðtogi í
Georgiu þar til Gorbatsjov gerði
hann að utanríkisráðheiTa Sovétrikj-
anna í júní 1985, og vist er að hann
á marga andstæðinga þar í landi,
ekki síst títtnefndan Zviad Gamsak-
hurdia. Það verður hins vegar að
teljast líklegt að fáir séu betur til
þess fallnir að vinna Georgíu út úr
vanda sínum og afla landinu aðstoð-
ar erlendis, en það þarf varla að fara
um það mörgum orðum að enginn
Georgíumaður er jafn vel kynntur
og virtur á alþjóðavettvangi og She-
vardnadze. Þess vegna eru margir
sem trúa því að hann gæti unnið
þjóð sinni mikið gagn með því að
snúa til Tbílísi.
Hafí er fyrir satt að meira að segja
arftakar konungsfjölskyldunnar,
sem flúði land er Rússar hertóku
Georgíu árið 1801, séu þess lítt fýs-
andi að taka við völdum í landinu,
þótt margar fomar konungsfjöl-
skyldur hafi komið ffam á sjónar-
sviðið á þessum síðustu tímum
stökkbreytinga í Evrópu.
Sendiboðar hinna ýmsu pólitísku
hópa i Georgíu munu hafa heimsótt
erfingja krúnunnar þar sem þeir búa
friðsælu lífi á Spáni og hvatt þá til
að snúa heim. Enginn þeirra mun þó
hafa tekið þeim boðskap fagnandi,
enda erfitt að sjá hversvegna slíkt
fólk ætti að fóma því sem það hefur
nú fyrir konungdæmi sem gæti
hrunið á skömmum tíma og leitt til
nýrrar borgarastyijaldar. Talsmaður
erfingjanna mun hafa látið þau orð
falla að fyrst yrðu Georgiumenn að
taka til í sínum garði og koma skikk
á hlutina áður en til þess kæmi að
konungsfjölskyldan sneri aflur. Og
það gæti tekið eina eða tvær kyn-
slóðir áður en slík staða kæmi upp.
Lýðræði er eina vonin
Þegar öll þessi staða er skoðuð er
ljóst að Georgía gæti verið að þróast
í nýtt Líbanon. Þótt fjölmargir
fféttaskýrendur telji Shevardnadze
einu von Georgíu ættu menn að fara
varlega í því að setja allt sitt traust á
einn mann. Aðeins umburðarlyndi
fyrir lýðræðislegum stjómarháttum
og virðing fyrir hagsmunum minni-
hlutahópa geta tryggt friðsamlega
lausn átakanna í Kákasus. Ennfrem-
ur verður þjóðin að átta sig á því að
efnahagskerfið þarfnast algerrar
uppstokkunar og hætt er við að það
krefjist fóma. í því samhengi er al-
þjóðleg aðstoð brýn og að því leyti
verður ekki dregin dul á að Edúard
Shevardnadze er sá maður sem hvað
best getur orðið þjóð sinni að liði.
Enn er þó of snemmt að spá um
framhaldið, sérhver dagur er langur
tími i pólitík og enn getur brugðið
til beggja vona í Georgíu.
Föstudagurinn 6. mars