Dagblaðið - 21.01.1976, Blaðsíða 10

10
Dagblaðið. Miövikudagur 21. janúar 1976.
!i
TBIABIB
Ifrfálst, nháð daghlað
Útgefandi: Dagblaðift hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfulltrúi: Haukur llelgason
iþróttir: Hallur Simonarson
llönnun: Jóliannes Reykdal
Blaðamenn: Anna Bjarnason, Asgeir Tómasson, Atli Steinarsson,
Bragi Sigurðsson, Erna V. Ingólfsdóttir, Gissur Sigurðsson, Hallur
Hallsson, Helgi Pétursson, Katrin Pálsdóttir, ólafur Jónsson, ómar
Valdimarsson.
Ljósmyndir: Bjarnleifur Bjarnleifsson, Björgvin Pálsson, Ragnar
Th. Sigurðsson.
Gjaldkeri: Þráinn Þorleifsson
'Auglýsingastjóri: Asgeir Hannes Eiriksson
•Dreifingarstjóri: Már E.M. Halldórsson
Askriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands.
i lausasölu 40 kr. eintakiö. Blaðaprent hf.
Ritstjórn Siðumúla 12, simi 831122, auglýsingar, áskriftir og af-s
greiðsla Þverholti 2, simi 27022.
Lærum af reynslunni
íslendingar eru sem þjóð nokkuð
lengi að læra. Jafnvel i aðalatvinnu-
grein okkar, fiskv«iðum, höfum við
verið sein að tileinka okkur nýjungar.
Við verðum að vera fljótari en venju-
lega að læra af reynslunni, sem nátt-
úruhamfarirnar á Norðausturlandi
hafa veitt okkur.
Fyrsta verkefnið verður að bæta fólkinu á Kópa-
skeri að fullu það tjón, sem það hefur orðið fyrir.
Við vorum sein að koma á viðunandi tryggingu
fyrir almenning gegn eyðileggingu náttúruham-
fara. Viðlagatrygging var ekki i lög leidd fyrr en á
siðastliðnu ári. Hún er afleiðing eldgossins á
Heimaey- og snjóflóðanna á Norðfirði og viðar.
Tryggingin sannaði fljótt gildi sitt. Hún hefur greitt
bætur fyrir tjón af flóðunum á Eyrarbakka og af
völdum veðurs á Suðureyri. Nú verður það verkefni
þessa tryggingakerfis að bæta tjónið á Kópaskeri.
Verði tryggingin ónóg, sem likur eru til, er ekki
um annað að gera en samþykkja þær álögur, sem
nauðsynlegar kunna að verða, svo sem hækkun
söluskatts. Gert er ráð fyrir, að tekjur viðlaga-
tryggingarinnar verði 160 milljónir, en kunnugir
hafa metið tjónið á Kópaskeri á mörg hundruð
milljóna.
Þá er ömurlegt til þeás að hugsa, að það kerfi al-
mannavarnanefnda, sem til er, er ekki nema nokk-
urra ára gamalt. Þetta kerfi sannaði gildi sitt á
Kópaskeri, en i heild er það alltof lasburða. Brýn
nauðsyn ber til að efla það sem skjótast og láta þvi i
té viðunandi búnað. Við verðum að vera viðbúin
hinu versta, þvi að hið góða skaðar ekki.
Við höfum i þessum efnum tilhneigingu til að
stinga höfðinu i sandinn og láta eins og hættan af
náttúruhamförum sé ekki til staðar eða málum
muni einhvern veginn verða við bjargað, ef i hart
fer.
Stjórnvöld eiga þegar i stað að skipta landinu i
hættusvæði með tilliti til jarðskjálfta. Miklu minna
tjón hefði getað orðið á Kópaskeri, ef þetta hefði
verið gert áður, svo sem um járnbindingu. Fræði-
menn okkar ráða nú yfir meiri þekkingu á jarð-
skjálftahættunni en nokkru sinni áður. Ekkert vit er
i að láta verkfræðinga og byggingameistara taka á-
kvarðanir um járnbindingu án strangra fyrirmæla.
Styrkleiki bygginga á að fara eftir þeirri hættu, sem
til staðar er.
Rétt er að taka svonefnda landrekskenningu há-
tiðlega. ísland er hluti Atlantshafshryggsins, og þvi
hefur verið spáð, að hann gliðnaði, sennilega i
stökkum. Unnt er að meta með nokkurri nákvæmni,
hvar á landinu þessi stökk séu likleg.
Tillit til þessa ber að taka við staðsetningu virkj-
unarmannvirkja.
Ekki er að efa, að landsmenn eru reiðubúnir að
taka á sinar herðar þann aukna kostnað, sem af þvi
mun leiða að gera okkur betur undir ógnir náttúru-
hamfara búin. Við höfum orðið fyrir hverju áfallinu
af öðru og vitum, að fleiri munu dynja yfir.
150 sinnum sterkari en Hiroshima-sprengjan:
KJARNORKU-
SPRENGJUR
BJARGA
KASPÍAHAFINU
— 250 kjarnorkusprengjur í 113 km
langan árfarveg
Sovétmenn undirbúa nú
sprengingu 250 kjarnorku-
sprengja — sumra meira en
hundrað sinnum stærri en
Hiroshima-sprengja Bandarikj-
amanna — til að mynda mikinn
skurð i gegnum harða klöppira,
að sögn sovézks blaðamanns
sem sérhæfir sig i skrifum um
visindi.
Þessari áætlun er beitt að þvi
að beina ánum i norðri inn i
Kaspiahaf. Sovézkir visinda-
menn hafa fylgzt náið með áætl-
uninni á öllum stigum og beinist
áhugi þeirra fyrst og fremst að
þvi hvort sprengingin verði til
aðauka á geislun i andrúmsloft-
inu.
Umhverfinu stafar
ekki hætta af.......
Þeir telja sig nú hafa sannað
að umhverfisöryggið sé tryggt.
jafnvel þótt sprengingin — eða
sprengingarnar — verði tiu
sinnum öflugri en vestrænir sér-
fræðingarhöfðu áður talið nauð-
synlegt til að vinna verkið.
Það var Boris Belitzky, vis-
indafréttaritari Moskvuút-
\i
varpsins, sem greindi frá þess-
ari áætlun i hinu virta brezka
visindariti, New Scientist, nú i
vikunni. Með kjarnorkuspreng-
ingu er kostnaður við verkið
skorinn niður um tvo þriðju.
Með skurðinum verður hægt
að bjarga Kaspiahafi sem hefur
á undanförnum árum verið að
þoma upp vegna þess að Volga,
sem verið hefur helzta vatns-
burðarleið hafsins, er vatns-
minni en áður fyrir áveitu.
Skurðurinn verður 113 km lang-
ur og mun hann beina i Volgu
norðuránum sem nú renna beint
út i Ishafið.
Þrjú megatonn
Að sögn Belitzkys verður
djúpur skurður sprengdur i
gegnum hrjóstrugt landið með
mörgum sprengjum sem sumar
eru allt að þremur megatonnum
— eða hundraðog fimmtiu sinn-
um öflugri en Hiros-
hima-sprengjan. -
I fyrra töldu bandariskir sér-
fræðingar að sovézku verkfræð-
ingarnir hygðust nota um það
bil einn tiunda hluta þessa
sprengiefnis.
Tilraunir lofa góðu
t greininni segir að visinda-
menn hafi þegar sprengt þrjár
sprengjur á svæðinu þar sem
skurðurinn á að vera. Þær hafi
veitt miklar upplýsingar um
heppilega aðferð og möguleg
áhrif, þar á meðal skaðleg nátt-
úruáhrif.
Sérfræðingarnir höfðu.lýst
þeirri skoðun sinni að „nægilegs
öryggis”mætti vænta i spreng- ,
ingunum, miðað við styrkleika
og dýptar sprengjunnar og
veðurskilyrða yrði vandlega
gætt.
Svæðinu, þar sem skurðinum
er ætlað að vera, verður lokað
mjög rækilega — engar vis-
bendingar eru um stærð svæðis-
ins — og Belitzky segir að geisl-
unin verði drjúgum undir þeim
alþjöðlegu mörkum sem eru i
gildi.
önnur hætta var sú að spreng-
ingarnar gætu komið jarð-
skjálftum af stað en visinda-
menri telja sig nú vita það mikið
um áhrif sprengingarinnar að
um slikt verði ekki að ræða.
VARIN LANDHELGI
í Grjóti segir Kjarval: Fólk
sem aldrei lyftir neinu i samtaki
verður aldrei þjóð.
Aratugum saman hefur
islenzka þjóðin verið klofin i af-
stöðu sinni til hersetu Banda-
rikjamanna hér á landi. Það var
reynt að ljúga þvi að okkur að
þessi her væri hérna til að verja
okkur íslendinga. Loksins virð-
ist það renna upp fyrir öllum al-
múga að sá her er ekki hingað
kominn vegna ástar á okkur og
elzta þinginu, að hann situr ekki
vegna islenzkra hagsmuna, og
þeir sem honum ráða láta sig
okkar hag engu skipta. Hverju
hefur hið svokallaða varnarlið
frá Ameriku svarað þegar
innrás hefur verið gerð i
islenzka landhelgi og herskip
hafa ógnað islenzku mannlifi
svo sem Bretar hafa gert i öllum
þorskastriöunum þrem? Eða
NATÓ? Höfum við ekki staðið
einir? Og óstuddir af nefndu
varnarliði sem kom þó þaðan
sem eitt sinn var kallað hin
volduga vinaþjóð i vestri.
Það var aldrei viö gengum i
hernaöarbandalag, hin frið-
sama þjóð, vopnlaus og herlaus
utan þess sem kenndur er við
hjálpræðið og syngur glatt undir
harmonikku um sæluvist á
himnum og syndirnar forðum.
Það er laglegt að vera i svona
klúbbi þar sem gistivináttan er
ekki rikari en svo að i tómleika
sinum vegna hins glataða hlut-
verks sem konungur dýranna sé
gömlu úrillu ljóni látið liðast
að vera aö glefsa i þann
sem er talinn minnstur fyrir
sér til mannviga og annarra
hryðjuverka á alþjóðamæli-
kvarða. Ekki verður vart
við að hinir klúbbverjarnir
hangi i hinni gigtveiku rófu
þessa forna heimsveldis til
aö halda aftur af þvi þó ekki
væri nema til þess aö gæta sóma
klúbbsins ytra sem innra.
Kannski er von að brezka flot-
ann þyrsti i hefnd sem lét
minnstu þjóð heimsins stöðva
sig á óslitinni sigurgöngunni um
höfin frá þvi spánski flotinn
ósigrandi var sigraður 1588
þegar við vorum að sökkva i
Lúthersdóm og volæði, en þurfti
aö lúta i lægra haldi i tveim
þorskastriðum: og heitir nú sem
væntanlega 'þá Her Majesty’s
Navy, og tignin heitir hvorki
meira né minna en Elisabet nú
sem þá foröum. Það er ekki
nema i samræmi við hefð frá tið
þeirrar fyrri EHsabetar að hin-
ar brezku hetjur séu ótindir sjó-
ræningjar, buchaneers and
ruffians. En sú kaldhæðni að hið
brezka orðgentleman skuli hafa
verið tekið upp um allan heim.
En Englendingum er kannski
ekki alls varnað, og vonandi á
brezkur almenningur eftir að
hafa vit fyrir sinum yfirvöldum
i þjónustu þeirra við fámennar
auðvaldsklikur i fiskibæjunum,