Dagblaðið - 17.08.1976, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. — ÞHIÐJUDAGUR 17. AGÚST 1976.
Kenva
Uganda
Tanzania
Mósambik
Sómalía
Eina tegund skatta ætla ég að
gera hér að umtalsefni, en það
er eignaskatturinn. Sennilegt
þykir mér að mörgum finnist,
að þeir, sem eignir eiga, séu
réttir til þess að greiða af þeim
skatta. NQ vill svo til, að sumar
eignir eru samkv. lögum skatt-
frjálsar, og má þar til nefna
vissar tegundir af sparifé en
aðrar ekki. 1 flestum tilfellum
þurfa menn að hafa tekiur til
þess að geta skapað eign, en nú
er tekjuöflunin skattlögð, og
þær eignir sem skapast, að und-
anskildu sparifé, eru svo líka
skattlagðar að nokkru. I svona
tilfellum er sami peningur-
inn skattlagður tvisvar. Fyrst
sem tekjur og síðan sem eign.
Eignaskatturinn verður þá
einskonar refsiskattur fyrir
það, að þegninn-eyddi ekki öllu,
sem hann aflaði. Naumast
verður þetta talinn sérstakur
hvati til eignamyndunar og
þess að fara vel með sitt.
Annars hafa hinar miklu
breytingar á öllum hlutum í
þjóðfélaginu valdið því, að hug-
takið að spara hefir ekki að öllu
sama gildi fyrir fólk nú og áður
var. Þá lögðu menn kapp á að
eiga fyrir útförinni, en hin
félagslega hjálparstarfsemi,
sem mönnum er nú veitt, nær
jafnt yfir lífs og liðna.
Öánægjan með skattana er
fast árlegt fyrirbæri vegna
þess, að skattarnir eru alltaf of
háir á mér, en of lágir á mann-
inum sem býr í næsta húsi, og
það er þegnskapur að benda
skattvaldinu á hann.
Stakan, sem hann Páll Ólafs-
son skáld orti forðum, er sígild
og nær ekki síður til þess opin-
bera heldur en annarra.
Menn eru að toga og ýtast á
um einskilding og dalinn
hver vill annars eigum ná
uns þeir falla i valinn.
Aron Guðbrandsson,
forstjóri.
Barre foreti Sómalíu, lofar
heldur ekki góðu um framtíð
Efnahagsbandalags Austur-
Afríku.
Nýtt bandalag
sósíalísku ríkjanna?
Þeir sem glöggt þekkja til í
Nairobi benda á að fundurinn,
sem formlega var haldinn til að
fjalla um vandamál suðurhluta
álfunnar, hafi í raun verið
upphaf nýs bandalags
Tanzaníu, Mósambík og
Sómalíu. Öl! þau ríki eru
sósíalísk og í Sómaliu hefur
nærvera Rússa orðið sífellt
meira áberandi að undanförnu.
Nyerere forseti hefur sjálfur
oftlega gert lítið úr efnahags-
bandalagi þar sem samstarf
væri ekki einnig á pólitískum
grundvelli enda telur hann
annað óhugsandi.
SlíRt pólitískt samstarf er til,
en ekki á milli Kenya, Tanzaníu
og Uganda, heldur á milli
Tanzaníu, Mósambík og
Sómalíu.
Komi til þess að bandalagið
leysist formlega upp mun að
líkindum fara svo að
Kenyamenn haldi áfram að
þróa það hagkerfi sem þeir búa
við nú. Hvað gerist í Uganda og
ómögulegt að gizka á, að
minnsta kosti svo lengi sem lífs-
tíðarforsetinn Idi Amin er við
völd. Sem stendur hefur hann
nóg að gera við að lappa upp á
sambúðina við Kenya svo hann
verði ekki bensinlaus.
Kínverjar í Tanzaníu hafa meðal annars byggt mestu járnbraut í Afríku, Tanzan-járnbrautina
svonefndu sem liggur um Tanzaníu og Zambíu. Áhrif Kínverja fara vaxandi í Afríku.
„Ég er mestur...“
Hann er nú orðinn
sleikjulegur við Breta og
Bandaríkjamenn og lofar þeim
gulli og grænum skógum.
„Bretar hafa vissulega alltaf
verið mínir vinir,“ sagði hann
nýlega þegar Bretar höfðu
slitið stjórnmálasambandinu
við Uganda.
Sambúð Uganda við Banda-
ríkin lagast um leið og
„Kissinger utanríkisráðherra
er horfinn úr stjórninni," segir
Amin. Marskálkurinn er
þeirrar skoðunar að Kissinger
sé „eina hindrunin" til friðsam-
legrar lausnar vandamála
Afríku. Honum dettur að
sjálfsögðu ekki í hug að hann
sjálfur geti verið óþægilegur
þröskuldur.
„Ég er mesti og sterkasti
leiðtogi Samveldisins og allrar
Afríku," sagði hann nýlega í
einu af fjöldamörgum ávörpum
sínum í útvarpinu í Kampala,
„Voice Of Uganda.“
Yíða er pottur brotínn
Þau mál, sem mest hefir
verið rætt og ritað um síðustu
dagana, eru skattamálin,
skattalögin og álögur á almenn-
ing. Mörgum finnst byrðin
þung og átta sig ekki á því, að
því meiri kröfur sem menn
gera til alls konar opinberrar
þjónustu við almenning, þeim’
mun hærri verða skattarnir.
Nokkur sárabót er það þó, að
ástandið í skattamálum er
sennilega ekki verra hér en
víða í öðrum löndum.
Útlendur vinur minn sendi
mér í vor úrklippu úr víðlesn-
asta blaði í heimalandi hans,
sem birtist skömmu eftir að
skattar höfðu verði lagðir á þar
í landi. Ekki ljómar nú gleðin
af þessum línum frekar en í
blöðunum okkar. t stórum
dráttum var efni greinarinnar á
þessa lund:
„Hvernig er hægt að brjóta
niður vilja manna til þess að
spara og fara vel með fjármuni
sína? Til þess eru þrjár leiðir
taldar heppilegastar. Skamm-
byssan, skattalögin og verðbólg-
an.
Skammbyssan er sú leið, sem
er mest áberandi og grófust.
Hún er notuð á þann veg, að
stofnað er til óeirða og með
valdi ráðist gegn þeim, sem
eiga bankabók og verðbréf og
önnur svipuð verðmæti. Þeim
er lýst sem illa innrættum
sníkjudýrum, sem lifa góðu lífi
á kostnað hins vinnandi fólks
án þess að gera handtak. Óþarfi
er að taka á slíku fólki með
silkihönskum. Þannig hugsa
menn og tala í mörgum löndum
og framkvæma eftir því.
Skattalögin eru mildari
aðferð til þess aö ná svipuðum
árangri, Þau eru meira notuð á
okkar breiddargráðu, enda
meira að hæfi okkar hugarfars.
Verðbólgan er þó áhrifaríkust
til þess að gera sparifjáreigand-
ann snauðan. Þegjandi og
hávaðalaust etur hún eignir
hans og fyrr en varir er hann
öreigi. Þegar skattakerfið og
verðbólgan vinna saman tekur
það aðeins vissan tíma að ganga
að fullu frá tilhneigingunni til
þess að spara. En hver er hann
svo þessi sparifjáreigandi, sem
lilýtur bessa meðferð þjóð-
"félagsins? Það er fyrst og
fremst miðaldra og eldra fólk,
þátttakendur í uppbyggingu
þjóðfélagsins, fólk af öllum
stéttum. Og laun þess frá hendi
þjóðfélagsins er svo brunnin
innistæða í bankabók. Við
getum lagt skammbyssuna á
hilluna. Skattarnir og verðbólg-
an vinna verkið á hljóðlátari
hátt.“
Þetta var úrdráttur úr lítilli
grein í stóru blaði hjá þjóð, sem
er miklu stærri en okkar þjóð
er, en vera má að einhver kann-
ist við eitthvað í ofanrituðu,
sem minnir á íslenskar að-
stæður. Þeir, sem mest ræða og
rita um háa skatta, minnast
sjaldan á það, að þeir, sem há-
værastir eru í kröfugerðinni til
alls konar framlaga opinberra
aðila, eru raunverulega þeir
sem leggja skattana á almenn-
ing. Einhvers staðar verður að
taka peningana.
En það er önnur hlið á þessu
máli, sem ekki má gleyma.
Hvernig er farið með það fé,
sem okkur er gert að greiða til
sameiginlegra þarfa? Á þessu
sviði erum við, hinir óbreyttu
borgarar, of sinnulausir, að
vísu er eyðslan stundum ádeilu-
efni í blöðum og orðræðum
almennings, en þó sjaldnast
töluð nógu sterkum rómi. Eitt
atriði vil ég minnast á í þessu
sambandi, en það er þó ekki
nema einn lítill dropi í hafinu.
Á sólarlausum sólmánuði í
sumar var komið fyrir á göngu-
götunni i Austurstræti svoköli-
uðum listaverkum. sem betur
fer er nú búið að fjarlægja flest
hvað fást við sjálfstæðan
rekstur, og þar eru vafalaust
margir saklausir hafðir fyrir
rangri sök, en þetta rennir þó
stoðum undir 30 ára gamlar
hugmyndir mínar um það, að
grundvöllurinn undir skatta-
kerfinu sé rangur. Við eigum
ekki að skattleggja fjáröflunina
heldur eyðsluna. Við skattlagn-
ingu á fjáröfluninni skapast til-
hneiging til þess að hætta að
afla meira en menn þurfa til
þess að geta lifað sæmilegu lífi,
og það er þjóðfélagslegt tjón,
en ef menn hætta að eyða fram
yfir þarfir, þá er það aðeins til
góðs.
Eitt þykir mér merkilegt í
þessum ádeiluskrifum urrt mis-
ferli þegnanna, að þeim er
gefið að sök að gæta sinna hags-
muna gagnvart skattinum, og
talað er um, að þeir komi sér
hjá skattgreiðslunni, bæði lög-
lega og ólöglega. Ekki sé ég
neitt athugavert við það þótt
menn fari að lögum í samskipt-
um við skattinn, það er fyrst
þegar lögbrotin koma til sög-
unnar, sem misferli er framið,
og æði oft hefi ég vakið athygli
manna á því, þegar viðskipti
eru gerð,hvaða áhrif þau kunni
að hafa á skattgreiðslu þeirra,
slíkt er réttara að gera sér ljóst
fyrr en síðar, ekki tel ég að það
ætti að vera neinum til van-
þóknunar.
Ég hefi alltaf talið, að heppi-
legast væri, að skattalögin verk-
uðu þannig, að þau væru hvetj-
andi, en ekki letjandi, til starfs
og dáða fyrir þegna þjóðfélags-
ips, en þvi miður hefir raunin
verið hið gagnstæða. Nægir í
því sambandi að geta þess, að
algengt er að okkar duglegustu
aflamenn vinna ekki nema
hluta af árinu, þar sem skatt-
heimtan krefst bróðurpartsins
af þvi, sem fer fram yfir visst
hámark tekna.
Gaddafis og Sovétríkjunum.
Lífstíðarforsetinn Amin notar
hvert tækifæri sem gefst til að
hæðast að Juliusi Nyerere
forseta Tanzaníu („Ég myndi
kvænast honum væri hann
kona...“ og fleira í þeim dúr).
Nyerere hefur vopn í hendi
gegn þessu: hann er formaður
æðstaráðs bandalagsins og
neitar að boða til fundar for-
seta aðildarríkjanna því hann
hatar Amin eins og pestina.
Og fundur sem nýlega var
haldinn í Dar Es Salaam þar
sem þeir voru Nyerere, Samora
Machel forseti Mósambík og
Jomo Kenvatta forseti Kenya:
,,Hvítur maðurmeð afríkanska
grimu.“
þeirra. Eitt stendur þó eftir, er
það mikið bákn, gert úr stein-
steypu, sem erfitt er að átta sig
á. Því mun hafa verið gefið
nafnið Gengissig. Lesandi
góður! Labbaðu niður í
Austurstræti og sjáðu hversu
mikið sigið hefur verið á þínum
skattpeningi, ef opinberir
aðilar hafa greitt fyrir lista-
AronGuðbrandsson
verkið eina milljón og átta
hundruð þúsund krónur.
Það, sem mest er áberandi í
skrifunum um skattamálin, er
það hvað skattsvik séu stór-
brotin. Þennan löst er aldrei
hægt að uppræta til fulls, en
það er merkilegt, ef þeir, sem
um þessi mál skrifa, vita svona
mikið um misferlið, að ekki er
hægt að hafa hendur í hári
þeirra, sem sekir eru. Svo langt
hefir aðdróttunin um skattsvik
gengið, að talað hefir verið um
tekjuskattinn sem sérstakan
skatt á launamenn, sem ekki
hafa aðstöðu til að draga tekjur
undan framtali. Þetta er stór-
brotin ádeila á alla þá, sem eitt-
Kjallarinn