Dagblaðið - 29.10.1977, Blaðsíða 11

DACBLAÐIÐ. LAUGARDACUR 29. OKTÚBER 1977.
11
nefna háar tölur í sambandi við
framleiðsluna árið 1975 og
síðar. En sjáum t.il, hvort þeir
verða færir um að framleiða
þau 20 miljón tonn, sem þá
dreymir um að framleiða 1970.“
Tjumen hefur ekki aðeins
náð heldur farið verulega fram
úr settu marki. í dag kemur eitt
af hverjum þrem tonnum af
oliu, sem framleidd eru í
landinu, frá Tjumensvæðinu.
Asamt olíunni framleiðir
Síbería gas í tengslum við hana.
Til þess að nýta það voru gas-
vinnsluverksmiðjurnar í Nizjn-
evartovsk og Pravdinsk reistar.
Um 1980 munu a.m.k. 80% af
gasinu, sem fæst í tengslum við
olíuvinnsluna, nýtt. Þungt
kolvetni frá þessum verk-
smiðjum fer til olíuefnaverk-
smiðjunnar í Tobolsk. Hluta af
gasinu brennir Surgutvarma-
orkuverið, eitt stærsta orkuver
í Síberíu.
Áætlað er að 1980 verði olíu-
framleiðslan í Sovétríkjunum
640 miljón tonn af olíu og
435.000 miljón rúmmetrar af
gasi. Af þvl magni munu 300
miljón tonn af olíu og 150.000
miljón rúmmetrar af gasi fást 1
Vestur-Síberíu. Á það ber að
leggja áherzlu að þetta land
hefur lagt að baki stig hreinnar
hráefnisframleiðslu. Fram-
leiðsla frumorkugjafa hefur
lagt grundvöll að iðnaðarfram-
leiðslu — efnaiðnaði, málm-
iðnaði, vélaiðnaði o. fl. iðn-
greinum.
Nýlega var hrundið af
stokkunum fjórðu svæðisá-
ætluninni fyrir Síberíu. Kjarni
hennar er Baikal-
Amurjárnbrautin (BAM), sem
verður meira en 3000 km löng,
en það er lengra en frá Moskvu
til London. Land það sem
liggur að BAM-járnbrautinni
nær yfir 1.5 miljón
ferkílómetra svæði. Á þessu
svæði er áætlað að koma á fót
nokkrum stórum fram-
leiðslusamsteypum.
verið úr Jenisei. Þegar Bogut-
sjanáætiunin er komin til fram-
kvæmda verða nálega tveir
þriðju af orku \ngara nýttir.
Við ofanverða Jenisei er nú í
byggingu stærsta raforkuver
áætlunarinnar Sajano-
Sjusjenskajaorkuverið. Aætlað
er að það nái fyrnhugaðri af-
kastagetu (6.4 miljón kilówött-
um) árið 1983.
Ein kílówattstund af raforku
í Síberíu kostar einn þriðja til
einn fimmta þess sem hun kost-
ar á Volgusvæðinu.
Þriðja stóra svæðisáætlunin
f jallaði um nýtingu olíu- og gas-
lindasvæða Vestur-Síberíu. Or
borholu sem boruð var í grennd
við þorpið Sjaim 1 júní 1960
kom fyrsta olíugosið, er hún
var prófuð — 300 rúmmetrar á
dag. Financial Times ritaði árið
1969: „Kommúnistar í Tjumen
Timbur er ein þeirra afurða,
sem mikilvæg er fyrir flesta
ibúa heimsins. Skógar
heimsins fara stöðugt
minnkandi en i Sfberíu eiga
Sovétríkin mikinn varasjóð af
timbri.
BAM — iðnaðarbraut
Siberíu er liggur inn i 21.
öldina, hefur mikla alþjóðlega
þýðingu. Með tilkomu hennar
mun heildarafkastageta sam-
gönguæðarinnar milli Vestur-
Evrópu og Kyrrahafstrandar
Sovétríkjanna aukast verulega.
Vinnsla aðliggjandi náttúru-
auðlinda mun stuðla að sam-
vinnu Sovétríkjanna og Kyrra-
hafslandanna.
Þjóðfélagsleg
„verndarstefna"
Ural-Kuznetsk samsteypan
reis upp á eyðilegum og storm-
börðum steppum. Angara-
Jenisei orkuverin skutu upp
kollinum í auðnum freðmýr-
anna. BAM-járnbrautin liggur
um staði sem enginn mann-
legur fótur hefur troðið.
Áætlun ríkisins um örari þróun
Síberíu tekur tillit til þessa
með framkvæmd víðtækra
þjóðfélagslegra ráðstafana á
þessum nýþróuðu svæðum.
1 Síberíu hafa risið hratt
borgir og byggðir með skólum,
barnaheimilum, sjúkrahúsum,
kvikmyndahúsum, og íþrótta-
leikvöngum. Laun eru þar
hærri en annars staðar í Sovét-
ríkjunum og iðnverkafólk og
skrifstofufólk nýtur verulegra
hlunninda. Hér skulu nefnd
dæmi er sýna glöggt þessa
þjóðfélagslegu „verndar-
stefnu" sem rekin er 1 Síberiu.
Á hverju ári eru fullbyggðar
samtals 180.000-200.000 fer-
metrar húsnæðis í Tjumen, sem
er miðstöð samnefnds olíulinda
héraðs 1 borginni eru fjórar
nýjar æðri menntastofnanir,
m.a. háskóli. Hvað fjárfestingu
varðar er Tjumen í öðru sæti
yfir allt landið, næst á eftir
Moskvu.
í Norilsk, borg norðan heim-
skautsbaugs með um 200
þúsund íbúa, er einn læknir á
hverja 230 íbúa. Þetta er hag-
stæðara hlutfall en fyrir Sovét-
Frostið bitur oft hressilega á vetrum f Siberiu. I Irkussk, þaðan sem
myndin er, er það nærri dagiegur viðburður að það nái 50 stigum.
ríkin í heild. Það eru yfir 250
stúdentar á hverja 10 þúsund
íbúa í Irkutskhéraði i Austur-
Síberiu, sem er hærra hlutfall
en meðaltalið fyrir öll Sovét-
ríkin en það er 192 stúdentar á
hverja 10 þúsund íbúa. I Japan
er samsvarandi tala 142, í Bret-
landi 88 og í Vestur-Þýzkalandi
88.
þekkjum af sögum Laxness,
Steinbecks, Sinclairs, kvik-
myndum Chaplins, frásögnum,
viðtölum o. fl. hvert verður
hlutskipti almúgamannsins ef
olíufurstar, viðskiptajöfrar og
samsteypur fá frítt spil. Hér er
að sjálfsögðu ekki stefnt að ein-
staklingum í niðrandi skyni.
Umræðan er á öðrum grund-
velli, um að tryggja hag,
varnarafl hins vinnandi manns.
Kaðalstigar
Við erum sakaðir um ofriki
og yfirgang við sjómenn.
Hefir ekki þjóðin fylgst'með
því að tollyfirvöld hafa rifið
þiljur og vistarverur í
kaupskipum, leitað i hirslum og
híbýlum sjómanna I hagsmuna-
skyni ríkisvaldsins, þannig að
við hefir legið að skipunum
væri bréytt í brotajárn.
Ég minnist þess er ég ungur
sveinn fylgdi eldri bróður mln-
um, Jóni Axel, er hann hélt til
móts við skip á ytri höfninni á
hafnsögubátnum, að við fögn-
uðum því, unglingarnir, að fá
að fylgja skipum úr höfn eða
bjóða þau velkomin. Þá stóð
ekki á eiginkonum skipverja að
vippa sér upp eða niður kaðal-
stiga — eftir því sem við átti —
til þess að njóta samvista við
ástvini og skipti engu þóti út-
synningsvindur næddi eða
norðanstormur nísti bein.
Aftur er þeim farið vestur-
bæjarfrúnum ef það er breytt.
Ekki hefur frú Gróa Péturs-
dóttir né aðrar forvlgis- og
sæmdarkonur, er starfað hafa
ótrautt að slysavarnamálum,
kvartað um það hlutskipti sitt.
Heill sé þeim fyrir það.
„Sjóhraktir“ blaðamenn
fengu góðar móttökur og smá-
fyrirlestra um gerðardóm hjá
sumum skipsmönnum. Þeir
koma „færandi varninginn
heim“, kalla ég, og verður
fróðlegt að sjá hvernig þeir
snúast sjálfir við gerðardómi
um kaup og kjör.
Um flugfarþega
og óþœgindi
Spurningin er: Ber að
sakfella þá aðila — verkalýðs
og launþegafélög — er valda
fáeinum einstaklingum tíma-
bundnum óþægindum? Þá hina
sömu er hafa átt hvað ríkastan
þátt í því með kjarasamningum
og á annan hátt, að leysa átt-
hagafjötra og losa um vistar-
band tugþúsunda og með þeim
hætti áunnið þeim ferðafrelsi?
Sigurði verður tíðrætt um
Mallorcaferðir og Ibúðareig-
endur.
Hvert á almúgamaður á
íslandi að snúa sér í þakklætis-
Kjallarinn
Pétur
Pétursson
og virðingarskyni er hann ber
saman kjör launamanna i dag
og áður fyrr? Til eigin samtaka
fyrst og fremst. Eigi skal van-
metið framlag hugprúðra
drengja er starfað hafa á vett-
vangi flug- og ferðamála. Einn
hinn fremsti þeirra, Björn
Pálsson flugmaður, nú látinn,
stóð traustur í fararbroddi
alþýðusamtaka starfsstéttar
sinnar, formaður starfs-
mannafél. Þórs, er hann var
ökumaður ríkisspítalanna. Það
var m.a. fyrir starf hans og
félaga, að tvennt ávannst. FlUg-
samgöngur innan- sem utan-
lands og forsendan fyrir því að
almenningur gæti orðið þeirra
ávaxta aðnjótandi, verkalýðs-
og mannréttindabarátta almúg-
ans. A þann hátt sameinast, svo
sem best verður á kosið, fram-
sækinn sóknarvilji til þess að
hlutur vor sé eigi minni en
annarra í samgöngumálum og
tryggir að ferðafrelsi sé ekki
aðeins frelsi fáeinna og sér-
réttindi þeirra.
Ég kem þá að þeirri hlið er
snýr að frjálsu framtaki flug-
félaga og ofrlki er við eigum að
hafa beitt þau.
Erum við ekki, almennir
skattborgarar, beðnir að
tryggja Flugleiðum og þeim
félögum, að þeim sé með ríkis-
ábyrgð gert kleift að festa kaup
á þotum og öðrum farkosti til
samgangna? Er til þess ætlast
að það verði forréttindi Harún
A1 Raschid eða keisarans af
Persíu að ferðast milli landa,
eða skoða sig um í heiminum?
Þeir fljúga ekki með Loftleið-
um. Þeir fljúga með einka-
þotum. Eða eins og maðurinn
sagði: Ég flaug á undanþágu.
Geymi þeir sem tala um gísl-
ingu og ofríki það í minni sér að
við teljum einnig átt við okkur,
er þeir félagar auglýsa ferðir
sínar landa milli. Við ætlum að
vernda þann rétt okkar, það
ferðafrelsi er við höfum þó á-
unnið okkur, tryggja að það
verði ekki af okkur tekið af
reiknimeisturum fjármála-
valdsins og okkur haldið
þannig . í átthagafjötrum og
varanlegri glslingu.
Sigurði prófessor verður tlð-
rætt um slfelldan samanburð
og meting er hafi óheillavænleg
áhrif á samskipti manna. Ber
að einskorða samanburð við
samanburðarguðfræði eina?
Grfpa ekki lögmenn og
prófessorar jafnan til lagasafna
annarra þjóða og fyrri ára í
sífelldri leit að Stórasannleik í
hverju máli? Var ekki gott
fyrir rfkisvaldið að geta vitnað 1
Jónsbók eða G rágás, þá er það
varðist bótakröfu öryrkja er
hlotið hafa örkuml vegna
læknisaðgerða, geisla er beitt
var í tilraunaskyni: Þá var ekki
verið að spara það að sækja
vatn yfir lækinn og hrinda
bótakröfu með vísan til ákvæða
í fornum lögbókum um að
heimilt væri að beita eldi og
járni.
Ofríki ó
sjúkrahúsum
Við sjúklinga er urðu fyrir
„innrás“ verkfallsvarða og
nutu ekki umhyggju og hjúkr-
unar eins og skyldi þennan
stutta tíma er verkfallið stóð
segjum við: Verið minnug þess
að verkalýðs- og mannréttinda-
hreyfing alþýðunnar hefir
knúið fram þá hjúkrun, um-
hyggju og hvlld er mörg ykkar
verðið nú aðnjótandi. Merkja-
sala kvenfélaga, samskot
klúbba og gjafir, menntun
lækna og hjúkrunarfræðinga.
Allt þetta kæmi að tak-
mörkuðum notum ef ekki kæmi
einnig til ótvíræður réttur hins
vinnandi manns til hvíldar og
endurhæfingar. Þessi réttur
hefir ekki fengist með öðru en
verkfallsvopni. Margur sem nú
er á batavegi vegna þessa réttar
væri verr staddur ef hans nyti
ekki.
Hvaðan kemur yfirvöldum og
viðsemjendum okkar heimild
til þess að lofa kauphækkunum
og kjarabótum á næstu árum?
Hvað vita þeir um svokallað
þjóðarbú og hag þess? Ekki sitt
rjúkandi ráð. Þetta er því erma-
loforð og ekki sett fram af
heilindum né hyggjuviti. Eng-
inn bóndi setur á vetur án þess
að miða við heyjaforða, né
fjölgar fé án samhengis um
sprettuhorfur og töðuvöll.
Krafa okkar um uppsagnar-
ákvæði var miðuð við það að
geta með sama hætti og aðrar
starfsstéttir haft fyrirvara um
samninga.
Auðstéttin vísar á vinnuafl
okkar til greiðslu á vísitölu-
tryggðum verðbótabréfum
langt fram I tímann. Við viljum
ekki una þvl að standa undir
þeim skuldbindingum, án þess
að eiga hlut að því hvernig fer
um kjör okkar. Við ætlum að
verja lífsafkomu okkar og
heimila okkar með samhuga
aðgerðum og afli.
Þeir sem ráða niðurstöðum
„Þjóðhagsstofnunar“ geta með
ráðstöfunum sínum og mat-
reiðslu, „hlutlausum" út-
reikningum, sannað nánast
hvað sem er. Segull járnblendi-
siðfræði ræður oft vísun
kompáss á þjóðarskútu svo-
kallaðri.
Sigurður hefir ekki orðið við
tilmælum mínum um að rifja
upp góðu verkföllin og við-
brögð við þeim. Ég vænti þess
enn að hann lesi fræði sín og
kynni lesendum hvers hann
verður vísari. Hann mætti
gjarnan leita í skóla reynslunn-
ar hjá þeim er stóðu 1 fylkingar-
brjósti og hyggja að því hver
áhrif barátta þeirra hafði á
lagasmíði ýmsa og mótaði
mannréttindaákvæði er við
búum við 1 dag og njótum öll
góðs af.
Indriði Einarsson, kunnur
rithöfundur og hagfræðingur,
lét eitt sinn orð falla um lög-
fræðinga og lagasmíð. Ef ég
man rétt var hann þeirrar
skoðunar að lögfræðingar væru
ekki miklir lagasmiðir. Þeir
væru lagaskýrendur. Sjálfar
hugmyndirnar að framförum í
lagasetningu kæmu frá öðrum.
Verkalýðshreyfingin hefir með
mannréttindabaráttu sinni
reynst giftudrjúgur laga-
smiður. Þúsundir „eignp-
manna“ hafa, er þeir vegna
breyttra kjara misstu fótfestu
eigin auðs og eigna, horfið á vit
hæla og stofnana, orlofs og
dvalarheimila er verkalýðs-
barátta og mannúðlegri viðhorf
hafa reist. Einstaklingar, er
hrópuðu hátt um „tilfinninga-
væl“ og kröfuhörku félags-
hyggjumanna og verkalýðs, aka
nú 1 hjólastólum félags-
hyggjunnar, standa fremst i
biðröð við „allsnægtaborðið“
sem gerir ekki mun á manni og
mús. Mætti músin, er skaust á
viðræðufund samningamanna í
Háskólanum, minna á það.
Ég á enn margt ósagt til and-
svara prófessor Sigurði. Ég skal
fúslega halda greinum mínum
áfram, ef hann vill hlýða.
I grein sinni sl. miðvikudag
ræðir hann um flótta minn frá
veruleikanum. Þegar rætt er
um flótta í þessu sambandi
kemur mér í hug hreystifrá-
sögn Odds hins sterka af
Skaganum. Hann lýsti eitt sinn
deilu sinni við andstæðing:,,Og
svo lagði hann á flotta. Eg á
undan og hann á eftir."
I 4. línu í kaflanum Tening-
um kastað er rætt um löngu
liðna hluti, þar er að sjálfsögðu
átt við atburði.