Dagblaðið - 17.05.1980, Blaðsíða 10

JO.
DAGBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 17. MAÍ 1980.
wBum
'Útgefandi: Dagblaðið hf.
Framkvœmdastjóri: Sveinn R. EyjóHsson. Rítstjóri: Jónas Kristjánsson.
^RHstjómarfulHrúi: Haukur Halgason. Fréttastjóri: Ómar Valdimarsson.
Skfffitofustjóri ritstjómar. Jóhannes Reykdal.
íþróttir. Hallur Simonarson. Manning: Aðalsteinn Ingótfsson. Aðstoðarfréttastjóri: Jónas Haraldsson.
Handrit: Ásgrimur Páisson. Hönnun: Hilmar Karisson.
Blaðamenn: Anna Bjamason, Atíi Rúnar HalldórssonL Atíi Steinarsson, Ásgeir Tómasson, Bragi
Sigurðsson, Dóra Stef&nsdóttír, Elin AÍbertsdóttir, Erna V. IngóHsdóttir, Gunnlaugur A. Jónsson,
Ólafur Goirsson, Sigurður Sverrisson.
Ljósmyndir Ámi P&H Jóhannsson, Bjamleifur Bjamleffsson, Hörður Vilhj&lmsson, Ragnar Th. Sigurðs-
son, Sveinn Þormóðsson. Safn: Jón Sœvar Baldvinsson.
Skrifstofustjóri: Ólafur EyjóHsson. Gjaldkerí: Þr&lnn Þorieifsson. Sölustjóri: IngiAar Sveinsson. Drerfing
arstjóri: M&r E.M. Halldórsson.
Sjálfstæöisflokkurhmkúvendir
Sjálfstæðismenn hafa gjörsamlega
brugðizt í Jan Mayen-málinu. Þeir
hlaupa frá sinni fyrri, tiltölulega hörðu
stefnu og kasta atkvæðum á samning-
inn frá Osló. Þessi kúvending sjálf-
stæðismanna er hið athyglisverðasta í
afstöðu stjórnmálaflokkanna til upp-
gj afar samningsins.
Eftir reynsluna af viðræðunum í Reykjavík i síðasta
mánuði kemur ekki á óvart, þótt Ólafur Jóhannesson
utanríkisráðherra og fylgismenn hans standi fyrir upp-
gjöf á kröfum íslendinga í Jan Mayen-málinu. Miðað
við viðhorf Benedikts Gröndals formanns Alþýðu-
flokksins í viðræðunum í fyrra kemur ekki á óvart,
þótt Alþýðuflokkurinn taki þátt í uppgjöf Ólafs
Jóhannessonar. En afstaða sjálfstæðismanna er furðu-
legust, þess flokks, sem áður fylgdi ákveðinni stefnu
undir forystu Eyjólfs Konráðs Jónssonar og Matthías-
ar Bjarnasonar.
Matthías Bjarnason stóð að Oslóarsamningnum eftir
að hafa „fengið línuna” frá flokksformanninum, Geir
Hallgrímssyni. Allt bendir til, að Matthías hafi staðið
að þessari uppgjöf á fyrri stefnu sinni með mikilli
tregðu og má kannski eitthvað af því ráða, að hann
kaus að fara til Danmerkur eftir fundinn í stað þess að
fylgja málinu eftir hér heima. Oslóarsamningurinn er
líka algerlega frábrugðinn tillögum Matthíasar sjálfs,
sem Sjálfstæðisflokkurinn hafði lagt til grundvallar
stefnu sinni. Matthías Bjarnason bar þessar tillögur
fram á fundi landhelgisnefndar hinn 23. júlí á síðasta
ári.
Samkvæmt tillögunum skyldu íslendingar bjóða
Norðmönnum nokkra kosti til lausnar Jan Mayen-mál-
inu.
) Fyrsti „kosturinn”, sem nefndur var, er þessi:
„Norðmenn og íslendingar lýsi yfir, að þeir hafi komið
sér saman um sameiginlega fiskveiðilögsögu umhverfis
Jan Mayen utan 12 sjómílna landhelgi Jan Mayen.”
Með Oslóarsamningnum féllu íslendingar algerlega frá
þessari kröfu. Fiskveiðilögsagan verður norsk.
Ákvæði um loðnuveiði eru tímabundin og öll í lausu
lofti, og ákvæði um aðrar fisktegundir nánast einskis
virði.
Annar kosturinn i tillögum Matthíasar og Sjálf-
stæðisflokksins var sá, að Norðmenn lýstu yfir fisk-
veiðilögsögu á Jan Mayen-svæðinu utan 200 mílna
fiskveiðilögsögu íslands, ,,enda verði jafnhliða gerður
samningur um, að Norðmenn og íslendingar veiði að
jöfnu þann afla, sem veiddur er utan 12 sjómílna fisk-
veiðilögsögu Jan Mayen”.
Ekki uppfyllir Oslóarsamningurinn þennan „kost”
sjálfstæðismanna af ástæðum, sem fyrr eru nefndar.
Akvæðin um fiskveiði á svæðinu halda ekki, jafnvel
ekki um loðnuveiðina. Því liggur alls ekki fyrir sam-
þykki Norðmanna á, að þjóðirnar ,,veiði að jöfnu”
þann afla, sem um ræðir.
Þriðji kostur Matthíasar Bjarnasonar fjallaði um
sameiginleg yfirráð þjóðanna á Jan Mayen-svæðinu,
„bæði hvað snertir nýtingu hafs og hafsbotns”.
Oslóarsamningurinn gerir ráð fyrir norskum yfirráð-
um. íslendingar hafa samkvæmt því enga viður-
kenningu fengið á rétti til hafsbotnsins. Um það er
aðeins nokkurt orðagjálfur, sem Norðmenn geta haft
a&engu. Eins og áður sagði er réttur íslendinga til auð-
ééÍÁí hafinu hvergi tryggður í samningnum.
djjjjórðáíkosti Majthíasar Bjamasonar sagði, að
gerpar skýlcli samningtór urp, (að ,-Norðmenn og ís-
lendingar eigi rétt til að nýta að jöfnu' 'auðlíhdir hafs óg
hafsbotns utan 12 sjómílna efnahagslögsögu Jan
Mayen”. Oslóarsamningurinn veitir íslendingum ekki
slíka viðurkenningu, eins og fyrr segir.
Þannig hefur Sjálfstæðisflokkurinn gjörsamlega kú-
ventí Jan Mayen-málinu.
Hyggja Sovétmenn á hemaðaríhlutun í Júgóslavíu?
— spyrjamenn:
EKKERT TARA-
FLÓDÍKREML
—vegna fráfalls Títós
Kremlverjar sitja fastir með herlið í
Afganistan, hafa áhyggjur af þróun
mála í íran og tortryggja Carter
Bandaríkjaforseta. Allt þetta gerir
það að verkum að hernaðaraðgerðir
Sovétríkjanna gagnvart Júgóslaviu
eru mjög ólíklegar i náinni framtíð,
skrifar David K. Willis í The
Christian Science Monitor. Eftirfar-
andi er endursagt úr og byggt á grein
Willis.
Vestrænir sérfræðingar um sovézk
málefni telja þó að Sovétríkin gætu
hafið efnahagsaðgeröir og þrýsting á
yfirvöld í Belgrad til að efla ítök og
áhrif sín i Júgóslavíu. Sérfræðing-
arnir eru ennfremur á þeirri skoðun
að Sovétríkin muni notfæra sér frá-
fall Títós til að hafa áhrif innan
bandalags óháðra ríkja. Það var
einmitt Tító sem eindregið lagðist
gegn því á ráðstefnu óháðra ríkja í
Havana á Kúbu nýlega að Sovétrikin
gætu talizt „sjálfsagður banda-
maður” hreyfingar óháðra rikja. Það
voru Kúba, Víetnam og Eþíópía sem
héldu málstað Kremlar ákafast á lofti
á ráðstefnunni. Mikið er skrafað um
framtíð Júgóslavíu manna á milli í
Moskvu. Yfirleitt eru menn þó sam-
mála um að áhættan sem Kreml-
verjar taki með hernaðarihlutun í
Júgóslavíu sé of mikil í bráð. Hvergi
verður þó látið undan með þrýsting
á Vestur-Evrópuríki, ekki sizt á
NATO-ríkin Grikkland og Tyrkland.
Og með öðrum ráðum verður reynt
að grafa undan sjálfræði Júgóslava
sem keisararnir nýju í Kreml hafa
löngum litið óhýru auga. Þeim var
Títóisminn ekki að skapi.
Svarið við vígbúnaði Sovétríkj-
anna er aukin fjárframlög til vígbún-
aðar í Vestur-Evrópu og Bandarikj-
unum. Á næstu þremur árum skal
m.a. hervæða NATO-ríkin með
nýjum eldflaugaútbúnaði.
Vesturlönd fylgjast ekki síður vel
með því hvort Sovétríkin reyna beint
eða óbeint að aðhafast eitthvað i
íran. Menn hafa í huga þá staðreynd
að i grannlandinu Afganistan eru
,ekki færri en 115.000 sovézkir her-
menn undir vopnum.
Hernaðaríhlutun í Júgóslavíu
myndi skaða áróðursstöðu Sovét-
manna í Evrópu. Þar sem Rúmenar

myndu ekki leyfa þeim að fara með
her sinn um rúmenskt land til Júgó-
slavíu yrðu sovézkir hermann að fara
um Svartahaf og Búlgaríu — eða í
gegnum Ungverjaland. Það er auk
þess ekki fýsilegt fyrir sovézka björn-
inn að mæta júgóslavnesku þjóðinni,
22 milljónum manna, sem er sérstak-
lega á varðbergi í kjölfar innrásar-
innar i Afganistan. Júgóslavar eru
jafnreiðubúnir að berjast skæruhern-
aði gegn sovézkum innrásaröflum
eins og gegn þýzkum nasistum á
sínum tíma. Þjóðin i heild er nokk-
urs konar sameinaður varnarher
landsins.
Júgóslavar hafa 260.000 manna
fastaher á eigin landi. Hálf milljón
manna er í varahernum. Yfirburðir
Sovétmanna sýnast augljósir, t.d.
eiga þeir 1700 herþotur í Austur-
Evrópu á móti 330 þotum Júgóslava.
Ef til innrásar kemur er ætlun Júgó-
slava að „þvælast fyrir” óvininum
nógu lengi í upphafi til að varaherinn
fái tíma til að grípa til vopna og
Brésnef skrifar 1 minningabók um Titó i júgóslavneska sendiráðinu i Moskvu:
Opinberlega var lýst harmi i Kreml en raunverulega féllu engin tár.
Þegar mannkynið öðlaðist hina
tæknilegu vitneskju, beizlaði fallvötn
og bjó til vélar, þvarr trú þess á guð
og almættið. Getan og þekkingin á
hinu tæknilega sviði útrýmdi að
miklu leyti trú og tilbeiðslu á það sem
enginn vissi eða gat. í dag ræður
þekking, kunnátta og tækni
vitundarlífi hins vestræna heims.
Háþróuð tölvutækni er nú sem óðast
að leysa mannshöndina af hólmi.
Rafeindatæknin setur manneskjuna
til hliðar enda situr nú stór hluti
mannkyns og tiorfir í gaupnir sér og
veit ekki kall sitt eða stað. Þetta
köllum við firringu, þetta fyrirbæri
að vita ekki tilgang sinn, vita ekki til
hvers maður starfar eða stritar,
þekkja ekki þau öfl sem náttstað
ráða, vita ekki hver eða hvað veldur
þessu eða hinu, vera öryggislaus og
ráðalaus í stórborg eða mannhafi án
sambands eða skilnings á brauð-
stritinu, sem er þó lífsbjörgin.
Skyldan er það sama og þjónusta
við tæknina, við hagvöxtinn, ekki
lengur við bú og börn, sem nú eru í
ábyrgð þjóðfélagsins, skólans, upp-
eldisstofnana eða fræðinga. Margir
sjúkdómar eiga sér rætur í þessari
firringu sem skapar vonleysi, öryggis-
leysi, sem aftur leiðir til streitu og
siðan taugaveiklunar eða geðsjúk-
dóma. Það er í ljósi þessarar þróunar
þjóðfélagsins sem þörf væri á að
ræða þá stefnu sem nú virðist ríkj-
andi varðandi alla heilbrigðisþjón-
ustu, sem einmitt á að bæta andlega
og félagslega sjúkdóma engu síður en
þá líkamlegu.
Er heilbrigðisþjón-
ustan of tæknileg?
Þessari spurningu hefir margoft