Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1950, Side 154

154
STEINGRÍMUR J. ÞORSTEINSSON
um Péturs Gauts var skýrt allrækilega í síðustu Árbók, og skal sú saga ekki endur-
tekin hér.
Hin bókin, sem Einar lét byrja að prenta þennan vetur, 1897—98, var saga sú,
sem bér um ræðir. Undan krossinum. En þegar fullprentaðar höfðu verið þrjár arkir,
var prentunin látin niður falla, og vitum við ekki söguna meir. Ástæðan til þessa
hefur vafalítið verið sú, að samning sögunnar hefur ekki verið lengra fram gengin og
Einari ekki unnizt tími til að ljúka henni í öllum þeim önnum, sem hann var þá
kafinn. Það var einmitt háttur Einars með þær framhaldssögur sínar, sem hann birti
um þessar mundir eða litlu fyrr í Dagskrá (og tók svo upp í Sögur og kvæði), þ. e.
Valshreiðrið og Farmanninn, að hann samdi þær jafnóðum, eftir því sem þær voru
birtar í blaðinu. Sama lagið hefur hann haft við söguna Undan krossinum. En það
sýnir stórhug Einars og trú á eigin afköst að láta — ekki aðeins setja, heldur hrein-
prenta söguna, jafnóðum og hann samdi hana. Og Einar sýtir svo ekki að láta upp-
lagið allt fara forgörðum, þegar hann hefur ekki tök á að halda verki sínu áfram.
Flestir bókaútgefendur nú á dögum myndu telja sér það mikið tjón að þurfa að
fleygja sama veturinn allmiklum eintakafjölda af tveimur hálfprentuðum bókum —
þ. e. mörg þúsund fullprentuðum örkum — jafnvel þótt stórum auðugri séu en
Einar Benediktsson var á þessum árum. Raunar var þó beinn rekstrarkostnaður
Einars við prentsmiðjuna aldrei ýkja mikill, mestmegnis unnið af lærlingum, og
einnig má þess geta, að þennan vetur, 1897—98, var þar fremur lítið að gera, og
hefur Einar þá látið byrja að prenta ófullgerð verk sín, svo að starfsliðið stæði ekki
auðum höndum.
En hér hefur farið eins með þetta sögubrot og frumprentun þýðingarinnar á Pétri
Gaut, að varðveitzt hefur eitt eintak prentarkanna og ekki fleiri, svo að mér sé kunn-
ugt. Liggur til þess saga sú, er nú skal greina.
Um þær mundir, sem þessar arkir voru prentaðar, voru Einari nokkuð hand-
gengnir strákhnokkar tveir, sem nú eru rosknir og vel virtir borgarar hér í Reykjavík
og hafa báðir verið handsetjarar í ríkisprentsmiðjunni Gutenberg, þeir Guðmundur
Gunnlaugsson, sem nú er nýlega látinn af prentstörfum, og Sveinbjörn Oddsson, sem
enn er starfandi prentari. Guðmundur hóf einmitt prentnám sitt þetta ár, 1897, í
prentsmiðju Einars (Glasgow-prentsmiðjunni eða Prentsmiðju Dagskrár, eins og
hún hét réttu nafni) og var þá 15 ára gamall. En Sveinbjörn, sem var aðeins 11 ára,
var þá að nokkru leyti á vegum Katrínar móður Einars og kom því oft í prentsmiðj-
una til hans. En þessir drengir voru athugulli og hirðusamari en allur þorri barna og
unglinga er nú á dögum, því að hvor um sig hafði rænu á því að hirða og geyma eitt
eintak af skáldsöguörkunum þremur, áður en allar fóru í súginn. Síðan var það árið
1902 eða þar um bil, að Einar kom að máli við Sveinbjörn, sem þá var orðinn prent-
nemi, og innti hann eftir því, hvort hann ætti ekki arkirnar af þessu sögubroti, kvaðst
ekki eiga þær sjálfur, en hafa nú hug á að halda sögunni áfram og ljúka henni.
I því skyni fékk Sveinbjörn Einari arkirnar. En af söguframhaldinu varð aldrei neitt,
og vafalítið hafa þessar arkir glatazt hjá Einari, a. m. k. fékk Sveinbjörn þær aldrei