Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1970, Page 165

FRÁ HALLGRÍMI SCHEVING
165
sumarið 1831, „og hefi ég þó sannfrétt eftir þeim hjónum,“ segir Konráð, „að þau
hefðu langtum heldur viljað mig en hann; en fyrst ég sigldi, væri ekki til þess að
taka.“2 En því er svo rækilega frá þessu sagt, að sýnt þykir nú, að Konráð hafi á
þeim tíma, er hér um ræðir, verið hægri hönd Hallgríms í verki, sem Hallgrímur hafði
að vísu haft í lakinu miklu lengur, og skal nú horfið að því.
Eins og kunnugt er, kom orðabók Björns Halldórssonar út árið 1814 í Kaupmanna-
höfn. Hafði Rasmus Rask, þá ungur að árum, unnið ásamt öðrum að því 1811-1813
að búa orðabókina til prentunar, og var það verk langt komið, er hann fór til íslands
1813. Af bréfi Hallgríms Schevings til Bjarna Þorsteinssonar 3. ágúst 18171 er ljóst,
að Rask hefur hugsað sér að láta prenta lagfæring og orðaviðbót, er hann (þ. e. Rask)
hefði gert við orðabók Björns Halldórssonar, þá er hann dvaldist á Islandi (1813-15).
Hefur Rask leitað aðstoðar Hallgríms í þessu efni og verið orðinn langeygur eftir lil-
lagi hans, slíkur kappsmaður sem hann var. Ég birti hér drjúgan kafla úr þessu bréfi
Hallgríms, því að hann lýsir þar mjög vel þessu viðfangsefni sínu:
„Þitt kærkomið tilskrif, hvört ég hér með skyldugast þakka, ásamt þar með fylgj-
andi 2ur bókum, hefi ég skilvíslega meðtekið. Þú segir mér, að Rask meðal annars hafi
útgefið í Svíaríki þá prósaísku Eddu upp á kritískan máta meðhöndlaða. Hvað gizk-
arðu á, aðeitt exemplar af henni á skrifpappír mundi kosta í dönskum peningum. Ég
þyrfti nauðsynlega að fá mér hana eftirleiðis, því ég hefi verið af og til í frítímum
mínum að berjast við að útleggja vísurnar í Skáldu, en mitt skrifaða exemplar, sem
vantar allan orðamun, er ekki svo áreiðanlegt sem skyldi. Við orðabók Síra Björns
Halldórssonar hef ég líka verið að gjöra nýjan viðbætir, og hef ég
1) aukið hana um 10 arkir af nýjum orðum, talsháttum og merkingum, sem brúkast
í daglegu tali. Þetta er í vissu tilliti fyrir aungvan hægra en þann, sem við skólann er,
hvar piltar eru samankomnir frá öllum fjórðungum landsins, og hefur reynslan sýnt
mér, að í nágrannasveitum í sama fjórðungi er oft mikill orðamunur og mörg orð
brúkuð í öðrum, sem óþekkt eru í hinum. En að mörg af þessum orðum megi vera
góð og gömul, ímynda ég mér af því, að ég hefi síðan fundið ekki allfá af þeim í göml-
um svenskum orðbókum og sýnishorni Ströms af mállýzku bænda á Suðurmæri.
2) Hefi ég gjört orðregistur með ýmsum sögum, sem vöntuðu indices, yfir orð og tals-
hætti, sem Síra Björn Halldórsson vanta, og líka bætt við dæmum upp á merkingar
hjá honum, sem skjaldan fyrir koma eða sem annaðhvort eru vafasamar eða rangar,
og er nú þetta orðasafn vaxið til 30 arka. Ur hvörri sögu fyrir sig hefi ég gjört registur
í réttri stafrófsröð með úlskýring á latínu og dönsku nema yfir þau orð, sem ég ekki
skil til fullnustu. En ennþá hefi ég ekki gj ört generalregistur yfir öll þessi orð, því það
er mín fyrirætlan, ef mér endist líf og kraftur, með sama móti að gegnumganga allar
sögur, laga- og máldagabækur, samt það bezta, sem skrifað er á nýj ari íslenzku, og það
2 Konráð skrifar föður sínum frá Brekku 1. ágúst 1831 (Lbs. 1163 4to), og bendir það eindregið til
að staðizt hafi ætlun hans í fyrrnefndu bréfi 11. des 1830.
1 Lbs. 342c fol.