Vísbending - 04.11.1993, Blaðsíða 5

ISBENDING
Erlendir gjaldeyrismarkaðir:
Þróun meðalgengis dollars, niarks og jens
1 35
I 30
Tölurnar eru mánaðartölur og útllutningsvog landanna er notuð lil viðmiðunar.
Tölur á vinstri ás eiga við dollar og mark en hægri ás á við jen.
Heimild: Bank ofEngland
Efnahagsforsendur
á ný aðalhvati
gengisþróunar
Dr. Sverrir Sverrisson
Það má segja að þýski seðlabankinn
hafi tekið gjaldeyrismarkaðinn í bólinu
þegar hann lækkaði vexti um hálft
prósentustig fyrirtveimur vikum. Bæði
tímapunktur vaxtalækkunarinnar og
umfang hennar komu verulega á óvart
og áhrifin létu ekki á sér standa. Flestar
Evrópuþjóðirfylgduíkjölfariðmeðþeim
afleiðingum að gjaldmiðlar þeirra féllu
gagnvart bandaríkjadal. Nú er svo
komið að vaxtamunurinn milli Evrópu
annars vegar og Bandaríkjanna og
Japans hins vegar hefur minnkað það
mikið (undir þremur prósentum á
skammtímavöxtum í Þýskalandi og
Bandaríkjunum) að aðrir þættir vega
orðið þyngra í innbyrðis sveiflum
gjaldmiðlanna. Þar sem engin óvænt
stríð eða valdarán hafa átt sér stað
nýverið og pólitískir vindar eru með
rólegra móti víðast hvar virðist
markaðurinn sem stendur meta
gjaldmiðla út frá efnahagsforsendum
og væntingum um peningamálastefnu
viðkomandi ríkja - nokkuð sem hann
mætti gera oftar.
Bandaríkin sér á báti
Landsframleiðsla í Bandaríkjunum
tókverulegaviðséráþriðjaársfjórðungi
með 2,8 prósenta hækkun milli
ársfjórðunga (á ársgrundvelli) miðað
við 1,9 prósenta hækkun á öðrum
ársfjórðungi og 0,8 prósenta á fyrstu
þremur mánuðum ársins. Tölur úr
bandarískum efnahag sem birtar hafa
verið undanfarið hafa einnig ýtt undir
þá skoðun að efnahagsuppsveiflan sé
loksins komin á sæmilegt skrið. Til
marks um það má nefna að neysla
heimilanna hefur aukist meira frá því í
apríl á þessu ári en sem nemur
tekjuaukningu heimilanna á sama tíma.
Þetta þýðir að neytendur trúa á betri
tíma framundan og þora því að
fjármagna aukna neyslu að hluta til með
aukinni skuldsetningu. Vert er að benda
á í þessu sambandi að hegðun neytenda
er mjög mikil væg í lokuðu hagkerfi eins
og í Bandaríkjunum því tvo þriðju hluta
landsframleiðslunnar má rekja beint til
neyslu innanlands. Haldi fram sem
horfir, mun landsframleiðsla síðasta
ársfjórðungs að öllum líkindum aukast
um þrjú til þrjú og hálft prósent.
Dollarinn hefur styrkst mjög að
undanförnu frá því að vera 1,58 á móti
þýsku marki í neðri mörkum fyrir örfáum
vikum í 1,6980 þegar þetta er skrifað
(þriðjudag) og gæti farið 1,7050 á næstu
dögum. Hækkun dollarans er, eins og
rökstutt er hér að ofan, bæði til komin
vegna lækkunar á vaxtamismun milli
Evrópu og Ameríku og aukins
efnahagsbata í Bandaríkjunum. Ætla
má að gengi dollarans á næstu misserum
ráðist að miklu leyti af áframhaldandi
efnahagsþróun þar í landi en minna af
frekari minnkun á vaxtamismun á milli
Evrópu og Ameríku. Ástæðan er m.a.
sú, að þegar vextir eru áþekkir, t.d. í
Þýskalandi og Bandaríkjunum, þá er
gengi dollarans gagnvart marki nokkuð
ónæmt gagnvart jaðarbreytingum á
vöxtum. M.ö.o., þar sem vaxtamis-
munurinn er þegar kominn niður fyrir
þrjú prósent má búast við að frekari
lækkun hans, sem án efa mun verða á
næstu mánuðum, hafi minni áhrif á
dollar/markkrossgengiðen raunin hefur
verið á undanförnum misserum.
Eins og sjá má á meðfylgjandi mynd
hefur gengi dollarans, mælt sem vegið
meðaltal skv. útílutningsvog, sveiflast
verulega á undanfömum tveimur árum.
Dollarinn hefur þó styrkst sem nernur 6
- 7 prósentustigum á tímabilinu og vert
er að benda á að þar sem um er að ræða
mánaðartölur vantar hækkun síðasta
mánaðar inn á myndina. Fari svo að
hagvöxtur haldi áfram að aukast í
Bandaríkjunum er óhætt að reikna með
áframhaldandi styrkingu dollarans, bæði
gagnvart helstu Evrópugjaldmiðlum
sem og japanska jeninu.
Þýskaland og Japan
Þýska markið hækkaði nokkuð
gagnvart flestum gjaldmiðlum frá júní
s.l. þar til í lok september. Fyrir ulan
háa vexti er skýringarinnar einkum að
leita í stundarbjartsýni markaðarins sem
fólst í því að efnahagskreppa Þjóðverja
væri að mestu að baki og uppsveifla
væri á næstu grösurn. Einnig hjálpaði
til að á sama tíma gætti nokkurrar svart-
sýni um áframhald uppsveiflunnar í
Bandaríkjunum. Ádaginnkomaðbjart-
sýnin var byggð á veikum grunni og
sem stendur er erfitt að sjá merki um
hagvaxtaraukningu á næstunni.
Aukning landsframleiðslu annars
ársfjórðungs urn 0,6 prósent sem or-
sakaði aukna bjartsýni, byggðist að
mestu leyti á hækkun birgða og
hagvöxtur í austur-hluta landsins byggir
meira á peningayfirfærslum frá vestur-
hluta Þýskalands en á aukinni íramleiðni
eðasamkeppnishæfni. Þjóðverjarkoma
að öllum líkindum ekki til með að sjá
verulegan efnahagsbata fyrr en í fyrsta
lagi á seinni hluta næsta árs. Þar sem
háir vextir verða ekki til staðar til að
styrkja gengi marksins bendir allt til
þess að það veikist töluvert á næstunni
og nái sér fyrst aflur á strik þegar
efnahagsforsendur í landinu batna.
Nokkuð svipaða sögu má segja um
Japan. Þarlendis hefur kreppan reynst
stjórnvöldum erliðari að eiga við en
ætla mátti í fyrstu. Fyrirtækjum hel’ur
reynst erfitt að lækka kostnað til að
mæta minnkandi eftirspurn, einkum
vegna lífstíðarráðningar starfsmanna og
samdráttur hefur haft áhrif á neyslu
heimilanna. Langvarandi hækkun á
meðalgengi jensins hefur minnkað
samkeppnishæfni Japana og því verður
efnahagsuppsveifla að koma innan frá
að þessu sinni.
Styrking jensins sést greinilega á
meðfylgjandi rnynd. 1 ágúst s.l. hafði
meðalgengi þess styrkst um 33% fráþví
í janúar í fyrra. Svo virðist sem jenið
hafi náð hámarki í bili og miðað við ytri
forsendur er ekki ólíklegt að líkt sé
kornið með því og markinu, þ.e. lækkun
á meðalgengi jensins það sem eftir er
ársins, og vel inn í næsta ár. Gagnvart
dollar er ekki ólíklegt að við sjáum jenið
farauppí I lOánæstunniogjafnvel I 15
innan lok ársins.
Höfundur er hagfrœðingur
B

5