Vísbending - 21.06.1996, Blaðsíða 3

ISBENDING
3) Fjármagnsskömmtun ríkisins
Meginhluti fjármagnskerfisins hefur
verið og er enn á valdi ríkisins. Er þá ekki
aðeinsátt viðríkisbankanaheldureinnig
alls konar sjóði er tóku lán erlendis og
endurlánuðu innanlands með niður-
greiddum vöxtum og stuðluðu þannig að
offjárfestingu. Þegar ríkið lánar út er
yfirleitt hugsaðumannaðenarðsemi. Þá
gilda pólitísk rök, t.d. byggðasjónarmið,
sem vega þungt í kjörkassanum, en því
miður frekar létt í landsframleiðslu.
4) Enginn hlutabréfamarkaður
Það er eðli hlutabréfamarkaðar að
leggja dóm á frammistöðu fyrirtækja og
gæði fjárfestinga þeirra. Hlutabréfa-
markaður er hins vegar mjög nýlegl
fyrirbrigðihérlendisog stjómendurhöfðu
því ekkert slíkt aðhald. Engin þörf var á
hagnaðartölum lil að halda gengi
hlutabréfa uppi og fjárfestingar breyttu
ekki sýnilegu virði fyrirtækjaá markaði.
5) Takmarkaðir fjárfestingakostir
Ákatlega láir valkostir stóðu þei m til boða
er vildu ávaxta fé sitt á þessum árum, en
eins og áður sagði voru markaðir fyrir
fjármagn og hlutabréf vart til og fjár-
magnsflutningar á milli landa voru ekki
leyfðir. Þannig voru kaup á framleiðslu-
fjármunum það eina sem gal gefið
einhverja ávöxtun.
6) Skortur á vinnuafli
Vinnuafl var mjög takmarkað á fyrri
hluta þessa tímabils, enfrá 1970-82 var
yfirleitt mikill skorturá vinnuafli og það
hlutfallslega dýrt. Því gat á þeim tíma
Vaxtarbroddurinn brotinn
Framleiðniþróun í iðnaði er slæm frá
1977 og geta menn velt fyrir sér
ástæðunum. En það er erfitt að taka eitt
atriði út úr því hér um tjölbrey tta og ólíka
starfsemi að ræða. Líklega er þetta sú
rnynd sem sýnir einna best hve rýrum
eftirtekjum fjárfestinga- og efnahags-
stefna síðustu áratuga hefur skilað
okkur. íslendingum hefur mistekist að
byggja upp iðnað í landinu til að taka
við af sjávarútvegi og -vinnslu sem
drifkraftur hagvaxtar. Eru það undur þótt
við höfum búið við kyrr kjör í síðasta
áratuginn.
Iðnaður 1973-93, fyrir utan stóriðju og flskiðnað, fjárniunaeign
(hægri ás vísitala 1990=100) og framleiðni (vinstri ás vísitala 1990:
=1)
Á leið upp
I byggingarstarfsemi er hlutfall
lausafjármuna hátt og því er fjármuna-
eign sveiflukennd. Hins vegar er
athyglisvert hversu framleiðnin hefur
leitað upp á við á þessum 20 árum og
þvílíkl stökk hún hefur tekið frá 1989.
Ástæður jíessa eru líklega þær helstar
að opinberir aðilar hafa staðið í miklum
framkvæmdum á sama tíma og stöðnun
hefur lagst yfir annað atvinnulíf og
byggingarstarfsemi af ýmsu tagi verið
notuð til þess að skapa atvinnu. Það
hefur þó ekki orðið til jtess að draga úr
framleiðni vinnuafls. Bygginga-
starfsemi virðist veraskilvirkuriðnaður
þar sem framleiðni er vaxandi.
Byggingarstarfsemi 1973-93, fjármunaeign (hægri ás vísitala
1990=100) og framleiðni (vinstri ás vísitala 1990=1)
110
100
90
80
70
60
50
liis, lall og stöðnun
Islensk fiskvinnsla sótti geysilega í
sig veðrið á áttunda áratugnum með
auknum þorskveiðum og á þeim tíma
voru byggð frystihús til þess að vinna
500-600 þús. tonn af þorski. Þess vegna
hrynurframleiðni þegar þorskveiðarnir
dragast saman el'tir 1981. Það er hins
vegar mjög athyglisvert hversu
framleiðni hefurhaldist stöðug frá 1984
þrátt fyriraðþorskkvótinn hafienn frekar
verið skertur á því árabili. Verður að líta
áþettasem varnarsigur. Hins vegarsýnir
myndin greinilega mikla offjárfestingu
sem átti sér stað í íslenskum fiskiðnaði
á áttunda áratugnum.
Fiskiðnaður 1973-93, fjármunaeign (hægri ás vísitala
1990=100) og framleiðni (vinstri ás vísitala 1990=1)
120
110
100
90
80
70
60
50
40
3