Vísbending - 03.10.1997, Side 2

Y
ISBENDING
/
Viðskiptakerfi Verðbréfaþings Islands
Sigurður Pétur Snorrason
hagfræðingur
ann 11. október næstkomandi
verður eitt ár liðið frá því að nýtt
viðskiptakerfi Verðbréfaþings Is-
lands var tekið í notkun. Það er því við
hæfi að líta til baka og kanna hvaða áhrif
nýja viðskiptakerfið hefur haft á verð-
bréfamarkaðinn á Islandi.
Eldra viðskiptakerfið
Verðbréfaþing Islands (VÞI) var stofn-
að árið 1985. VÞÍ hefur aldrei haft
svokallað viðskiptagólf eins og fólk
ímyndar sér að kauphallir hafi heldur hafa
öll viðskipti milli þingaðila frá upphafi
farið um tölvukerfi þingsins, svokallað
viðskiptakerfi. Viðskiptakerfi VÞÍ miðlar
tilboðum á milli verðbréfamiðlara og
gerir þeim kleift að eiga viðskipti sín á
milli.
Fyrsta viðskiptakerfi VÞÍ var
rekiðafReiknistofnun Háskólans
og búið til af starfsmönnum þess.
Árið 1989 þróaði hugbúnaðar-
fyrirtækið VKS aðra útgáfu af við-
skiptakerfinu.
Eftir því sem verðbréfamarkaður-
inn á íslandi fór vaxandi og kröfur
aðila á markaðnum jukust, þótti
ljóst að viðskiptakerfi VÞÍ myndi
ekki duga miklu lengur. Hönnun
kerfisins var þannig að ekki var
mögulegt fyrir fleiri en 52 aðila að
tengjast því samtímis. Það þýddi í
raun að innan við 50 verðbréfa-
miðlarar gátu verið í sambandi við
kerfið á hverjum tíma því að ýmsir
aðrir aðilar sem tengdust markað-
inum, s.s. starfsmenn VÞI, þurftu
að nota hluta tenginganna.
Annar megingalli við viðskipta-
kerfið var að það sýndi ekki lifandi upp-
lýsingar á skjá. Þess í stað var það drifið
áfram af fyrirspurnum notenda og skjá-
myndir sýndu aðeins stöðu eins og hún
var er fyrirspurn var gerð en uppfærðist
ekki við breytingar nema ný fyrirspurn
væri gerð. Leiddi þetta til þess að oft var
mikið álag á kerfinu þegar margir verð-
bréfamiðlarar voru að fletta upp upplýs-
ingum á sama tíma. Oft var álagið það
mikið að kerfið hreinlega hafði ekki und-
an og fraus.
Nýtt viðskiptakerfi
Til að vinna bugáþessum takmörkun-
um var ákveðið að fá nýtt viðskipta-
kerfi. Hugmyndir voru m.a. uppi um að
kaupa erlent kerfi en niðurstaðan varð sú
að láta forrita nýtt kerfi innanlands. Fyrir-
tækið Töl vuMy ndir var valið til að fori ita
kerfið. Hófst verkið síðla árs 1995 og átti
verkinu að ljúka í febrúar 1996. Af ýms-
um ástæðum drógust þó verklok og var
það ekki fyrr en í október 1996 að kerfið
var tekið í notkun.
í nýja viðskiptakerfinu eru lagaðir margir
af göllunum sem voru á gamla kerfinu.
Tæknilega séð getur ótakmarkaður fjöldi
notenda tengst því, það notar nútímanot-
endaviðmót (gluggaumhverfi), uppfærir
allarskjámyndirírauntímaogdreifirálagi
í vinnslu milli tölvu Verðbréfaþings og
tölva hjá þingaðilum til að minnka hættu
á álagsvandamálum.
Áhrif á verðbréfa-
markaðinn
að er staðreynd að verðbréfamarkað-
urinn á íslandi hefur sprungið út á
síðustu 12 mánuðum. Til marks um það
þá voru viðskipti á VÞI orðin jafnmikil
fyrstu 9 mánuði ársins 1997 eins og allt
árið 1996, sem þó var algjört metár hvað
þetta varðar (sjá mynd 1). Erfitt er þó að
fullyrða að þessa aukningu viðskipta
megibeintrekjatilnýjaviðskiptakerfisins
en þó er ljóst að eldra kerfið stóð vexti
verulega fyrir þrifum. Það sést best á því
að fjöldi virkra notenda viðskiptakerfisins
hefur stóraukist frá því að nýja kerfið
komst í gagnið. Með hugtakinu „virkur
notandi“ er átt við notendur sem setja
fram tilboð í viðskiptakerfinu. Síðustu
12 mánuðina sem eldra kerfið var í notkun
var fjöldinn stöðugur, þ.e. um 50 notendur
á mánuði, en frá því að kerl'ið var tekið í
notkun hefur hann aukist jafnt og þétt og
er nú um 90 notendur (sjá mynd 2).
Notendur nýja kerfisins eru ekki einungis
fleiri heldur eru þeir mun meðvitaðri um
hræringar á markaðinum. Öll tilboð og við-
skipti koma nú samstundis upp á skjáinn
hjá öllum miðlurum sem bregðast mun
hraðar við en áður. Viðskiptavakt með ýmis
verðbréf hefur eflst því að um leið og til-
boðum er tekið koma fram ný tilboð og
verð og ávöxtun þróast mun meira í takt
við framboð og eftirspurn en áður.
Önnur breyting á viðskiptaháttum felst í
því að ekki er lengur hægt að taka hluta
tilboðs sem liggur frammi, heldur verður
að taka því að fullu. Kerfið býður hins vegar
upp á setja fram gagntilboð, m.a. til að
freista þess að semja um aðra upphæð við-
skipta. Reyndin hefur orðið sú að fleiri
miðlarar setja fram tilboð í minni skömmt-
um en áður, og fleiri, sem aftur hefur leitt
til fjölgunar viðskipta auk þess sem meðal-
fjárhæð þeirra hefur lækkað (sjá mynd 3).
Einnig má geta þess að viðskiptum með
hlutabréf hefur fjölgað mikið að undan-
förnu, og það hefur leitt til lækkunar með-
alupphæðar viðskipta, enda eru viðskipti
með hlutabréf almennt fyrirlægri fjárhæðir
en skuldabréfaviðskipti.
Víðtæk miðlun
upplýsinga
Lifandi miðlun tilboða og við-
skipta í viðskiptakerfinu hefur
haft það í för með sér að mun ein-
faldara er en áður að miðla upplýs-
ingum úr kerfinu t.d. til upplýsinga-
veitna, sem aftur selja upplýsingar
ti 1 sérfræðinga og almennings. Með
tilkomu kerfisins hefur áhugi er-
lendra veitna á því að miðla upp-
lýsingum frá Islandi aukist. Nú
þegar hefur ein erlend veita hafið
slíka miðlun. Það er Reuters, sem
hefur urn hálfa milljón notendur um
allan heirn, og fleiri veitur rnunu
fylgja í kjölfarið. Auk þess miðla
tveir innlendir aðilar upplýsingum
úr kerfinu í rauntíma til áskrifenda,
StrengurogTölvuMyndir. Einnigerhægt
að nálgast ókeypis samantekt upplýsinga
úr kerfinu á mörgum heimasíðum þing-
aðila á Internetinu. Allt hefur þetta leitt
til aukins áhuga almennings, fjölmiðla
og erlendra aðila á íslenska verðbréfa-
markaðinum.
Loks mágetaþess að nýja viðskiptakerfið
býður upp á að tilkynna upplýsingasky Id
viðskipti með skráð bréf í gegnum við-
skiptakerfið. Þessi viðskipti eiga sér stað
utan við sjálft viðskiptakerfið, t.d. á milli
tveggja viðskiptavina þingaðila. Enn þá
er þó a.m.k. eins dags töf á birtingu þess-
ara upplýsinga þar sem þingaðilar verða
að taka yfirlit viðskipta út úr sínum eigin
sölukerfum og yfirfæra á snið sem hægt
er að senda inn til Verðbréfaþings. Þó
Mynd 1. Heildarvelta á Verðbréfaþingi
Islands (milljarðar króna)
140
120
100
80
60
40
20
0
Nýtt kerf(
Eldra kerfi
119.3 120.3
2