Vísbending - 28.04.2000, Blaðsíða 4

ISBENDING
(Framhald af síðu 3)
fram í afdráttarlausum ummælum Gyð-
ingsins Shylocks í leikriti Shakespeares,
Kaupmanninum í Feneyjum: „Ég vil
semja við ykkur, kaupa við ykkur, ganga
með ykkur, ræða við ykkur, og allt það;
en ég vil ekki snæða með ykkur, drekka
með ykkur, né biðja með ykkur. Hvað er
að frétta úr kauphöllinni?\“
Aðalatriðið er það að siðferði mark-
aðarins er einmitt raunhæft af því að
það er lágmarkssiðferði. f samskiptum
fólks sem deilir sögu og samvitund getur
kröfuharðara siðferði vissulega átt við.
(Framhald af síðu 2)
•koma inn á húsnæðismarkaðinn eða
fólksflutningar innan landsins munu því
hæglega geta haft sömu áhrif og
aflahrotur höfðu áður. En almennt séð
munu raunverulegar framboðsaðstæð-
ur á hverju tímabili hafa minni áhrif en
áður á eftirspurn heimila og fyrirtækja
en væntingar um framtíðina skipta meira
máli. Bjartsýni getur því leitt til upp-
sveiflu þrátt fyrir að útflutningstekjur
standi í stað og svartsýni til samdráttar
á tímum útflutningsaukningar vegna
þess að landsmenn geta tekið lán til
þess að jafna vænta neyslu á milli
tímabila. Ef væntingar fólks ganga eftir
ætti eftirspurn að verða jafnari. Hins
vegar hafa kenningar um hjarðarhegðun
(e. herding) og eignaverðsbólur (e.
asset bubbles) orðið æ áhrifameiri meðal
hagfræðinga. Sú skoðun er viðurkennd
að væntingar geti gengið afvega og verið
raunverulegur orsakavaldur að þenslu
eða niðursveiflum. Þess vegna er líklegt
að eftirspurnarskellir verði fyrirferðar-
meiri í framtíðinni en nú, jafnframt því
sem frjálst fjármagnsflæði gerir
hagstjórnaraðgerðir tvíeggjaðar.
Peningamálastefnan
egar hagkerfið tengist erlendum
fjármagnsmörkuðum sterkari bönd-
um verður æ erfiðara fyrir yfirvöld
hérlendis að fylgja sjálfstæðri vaxta-
stefnu og aðaláherslan verður á að
halda genginu stöðugu. Gengishliðranir
eru þó til þess fallnar að skapa óstöðug-
leika, sérstaklega þar sem þær verða
fljótlega væntar ef forgangsröð efna-
hagsmarkmiða hjá stjórnvöldum er
stöðug og peningamálastefnan því
samkvæm sjálfri sér (e. consistent).
Almenningur ber þá kennsl á þær að-
stæður sem gætu framkallað gengis-
fellingu og bregst við með þ ví að hamstra
innfluttan varning eða kaupa erlendar
eignir. Einnig setur strik í reikninginn að
erlendar skuldir Islands voru um 65% af
landsframleiðslu á síðasta ári og hafa
farið ört vaxandi. Eftirþví sem skuldirnar
aukast og vaxtagjöld af þeim hækka mun
hagkerfið verða háðara innstreymi á
erlendu fjármagni og gengi krónunnar
Þar fær náungakærleikurinn þrifist af
því að fólkið er einmitt náungar hvert
annars. En í samskiptum fólks í fjarlæg-
um heimshornum sem þekkir ekki hvert
annað og hefur því enga samúð hvert
með öðru verður matarástin líklega að
nægja. Menn verða að minnsta kosti
sjaldnast fyrir vonbrigðum með hana,
eins og Örn Amarson yrkir:
Vinsemd brást og bróðurást,
breyttist ást hjá konum.
Matarást var skömminni skást,
sjaldnast brást hún vonum.
veikara. Gengishliðranir munu hafa
aukaverkanir sem felast í breytingum á
eignastöðu þeirra aðila sem hafa opna
erlenda skuldastöðu. Jafnvel er hægt
að sjá fyrir sér að gengisfelling valdi
samdrætti og geti dýpkað efnahags-
lægðir ef hreinar erlendar skuldir
íslenskra fyrirtækja eru mjög háar.
Til viðbótar þessu kemur svo
spákaupmennska og spurningar um
trúverðugleika eða traust landsmanna
á genginu. Jafnvel þótt pólitísk óvissa
minnkaði og Seðlabanki Islands fengi
sjálfstæði geta landsmenn ekki einhliða
komið fram með trúverðugleikakvaðir
(e. credibility mechanism) sem tryggja
öryggi í peningamálum með óvefengj-
anlegum hætti. Islenska hagkerfið er
aðeins lítill depill í fjármálakerfi heimsins
þar sem stríðir fjármagnsstraumar eiga
í litlum vandræðum með að sökkva
stórum seðlabönkum með digra gjald-
eyrissjóði. Það er erfitt að sjá að Seðla-
banki Islands fái mikið við ráðið t.d. ef
fjármagn tekur að streyma úr landi, þó
að bæði vilji og skýr markmið séu fyrir
hendi.
Til framtíðar
Iheild tekið mundi það ekki koma sér
illa fyrir hagfræðiumræðu hérlendis
að líta frekar til framtíðar en aftur á
veginn. Það er t.d. vafamál hversu hag-
rannsóknir á sögulegum útflutnings-
skellum hafa mikið gildi fyrir mótun
framtíðarstefnu eða mælingar á sam-
hverfni við önnur hagkerfi út frá þeim.
A síðasta áratug hafa einfaldlega orðið
of margar kerfisbreytingar og núverandi
góðæri er lýsandi dæmi um þær breyttu
aðstæður sem hafa skapast. Umbætur
eru nauðsynlegar á núverandi peninga-
málastjórnun til þess að minnka þjóð-
hagslegan kostnað samfara sjálf-
stæðum gjaldmiðli, t.d. þyrfti að taka
upp verðbólgumarkmið og auka sjálf-
stæði Seðlabankans. En samt munu
þessar stofnanaumbætur ekki breyta
heildarmyndinni. Þegar til framtíðar er
litið mun draga stórum úr mikilvægi
sjávarútvegs fyrir íslenskar hagsveiflur
og gömlu rökin fyrir tilvist íslensku
krónunar verða jafnframt haldlítil.
Aðrir sálmar
: \
Rólegir dagar á Kanarí
Islenskir fjárfestar hafa á undanförnum
árum verið að kynnast unaðssemdutn
þess að festa fé í hlutabréfum erlendis
þar sem vísitalan hefur hækkað og
hækkað og hækkað enn meir. Fjárfestar
hafa því óhræddir farið í fríið, vitandi
vits að peningamir vinna fyrir þá. Þeir
sem þessa dagana eru að koma heim frá
Flórída og Kanarí geta rennt yfir
fréttayfirlitið á vef Viðskiptablaðsins:
Nasdaq lækkar
Hlutabréf í Bandaríkjunum hafa lækkað verulega í
dag. Það sem af er hefur Nasdaq-vísitalan lækkað um
5,45% en Dow Jones hefur nánast staðið í stað.
Viðskiptablaðið. Mán. 24. apr. 16:42.
Nasdaq lækkaði um 4,5%
Hlutabréf á Nasdaq markaðnum í Bandaríkjunum
lækkuðu almennt í verði f gærkvöldi en hlutabréf
tæknifyrirtækja lækkuðu almennt í verði.
Viðskiptablaðið. Þri. 25. apr. 08:41.
Nasdaq hefur hækkað um tæp 4% í dag
Hlutabréf í Bandaríkjunum hafa tekið nokkuð
hressilega við sér.
Viðskiptablaðið. Þri. 25. apr. 17:51.
Nasdaq á mikilli siglingu
Nú klukkan 20 að íslenskum tíma loka hluta-
bréfamarkaðir í Bandaríkjunum. Framan af degi
hækkaði Nasdaq-vísitalan nokkuð en undir lokun
markaða tók hún verulegan kipp og nemur hækkun
dagsins tæpum 7%.
Viðskiptablaðið. Þri. 25. apr. 20:13.
Nasdaq réttir enn úr kútnum
Hlutabréfavísitala Nasdaq tók kipp við lokun markaða
í gær og var hækkunin sú næsthæsta frá upphafi.
Viðskiptablaðið. Þri. 25. apr. 23:14.
Methækkun á Nasdaq
Bandanskhlutabréfhækkuðuhressilegaígærkvöldi.
Viðskiptablaðið. Mið. 26. apr. 08:20.
Ekkert lát á lækkunum
HlutabréfavísitalaíBandaríkjunumféllánýjan leik
við lokun markaða í kvöld.
Viðskiptablaðið. Mið. 26. apr. 22:11.
Lækkun í Bandaríkjunum
Hlutabréf lækkuðu í verði í Bandaríkjunum í
gærkvöldi.
Viðskiptablaðið. Fim. 27. apr. 08:30.
og loks
Lækkun í Bandaríkjunum
Hlutabréf lækkuðu í verði í Bandaríkjunum í morgun
um 1,5% en fregnir af vaxandi verðbólgu og
hugsanlegar vaxtahækkanir hafa ýtt undir ótta um
versnandi stöðu f efnahagslífinu.
New York Times. Fim. 27. apr. 14:30.
En svo til þess að hrella menn ekki um
of þá var Nasdaq-vísitalan í um 3.400
mánudaginn 17.4 en er í 3.575 fimmtu-
daginn 27.4. Þeir sem ekkert hafa fylgst
með sjá því 5% hækkun og gátu því eftir
allt sofið vært í fríinu. En sú hækkun
getur verið horfin þegar menn lesa þetta!
V J
/Ritstjórn: Eyþór ívar Jónsson ritstjóri ogA
ábyrgðarmaður, Benedikt Jóhannesson.
Útgefandi: Talnakönnun hf., Borgartúni 23,
105 Reykjavík.
Sími: 561-7575. Myndsendir: 561-8646.
Netfang:visbending@talnakonnun.is.
Málfarsráðgjöf: Málvísindastofnun Há-
skólans.
Prentun: Gutenberg. Upplag: 700 eintök.
Öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrita án
leyfis útgefanda.
4