Vísbending - 26.01.2001, Blaðsíða 4

ISBENDING
(Framhald af síðu 3)
um 9% af landsframleiðslu og ekki eru
horfur á að hann minnki á þessu ári, þótt
verulega dragi úr vexti þjóðarútgjalda
samkvæmt áætlunum sem lýst var hér á
undan. I þessu felst að samanlagður
viðskiptahalli áranna 1998-2001 verði
rúmlega 200 milljarðar króna. Þetta er
meiri halli áfjögurraáratímabili en dæmi
eru um hér á Iandi. A móti þessu vegur
að vísu að hallinn myndast í kjölfar þess
að ljármagnsviðskipti milli Islands og
annarra landa voru gerð frjáls og að
baki lántökum til að ijármagna hann
stendur einkageirinn en ekki hið opin-
bera eins og svo oft hér áður íyrr. Þetta
breytir því þó ekki að hallinn er mun
meiri en fær staðist til lengdar þegar ekki
er um að ræða stórfelldar fjárfestingar í
atvinnulífi sem síðar eykur útflutnings-
tekjur þjóðarbúsins.
Brýnasta verkefnið
Af þessu má sjá að brýnasta verk-
efnið er að draga úr vexti þjóðar-
útgjalda á næstu árum og búa jafnframt
í haginn fýrir aukinn útflutning og aukna
framleiðni. Þetta getur auðvitað gerst
með ýmsum hætti. Suniir telja að þetta
gerist af sjálfu sér með því að heimilin
dragi saman útgjöld sín vegna mikillar
skuldasöfnunar undangenginna ára,
hárra vaxta og lækkandi eignaverðs.
Heimilinmunieinfaldlegabreytaneyslu-
hneigð sinni og auka sparnaðinn. Aðrir
telja líklegt að gengi krónunnar lækki
frekar samanber þróunina að undan-
fornu. Gengið hefur lækkað um nálægt
10% á síðustu tólf mánuðum. Einnig
gæti reyndin orðið sambland af þessu
tvennu.
Sama á að sjálfsögðu við hér á landi
og í Bandaríkjunum að því er varðar
hugsanlega atburðarás; hún gæti orðið
hröð eða hæg, skammæ eða langvinn,
rykkjótt eða samfelld. Engin leið er að
sjá þetta nákvæmlega fyrir. Verkefnið er
að stuðla að jafnri og öruggri þróun í átt
að betrajafnvægi í viðskiptum við önnur
lönd án þess að takmarka hagvaxtar-
möguleika þjóðarbúsins þegar til lengri
tímaerlitið.
Aðrir sálmar
(Framhald af síðu 2)
er að hámarka sinn hlut og það þarf ekki
endilega að eiga samleið með því að
hámarka hlut viðskiptavinanna, alla
vega til skamms tíma. Gylfi bendir á að
skynsamlegt sé að banna eða takmarka
verulega viðskipti starfsmanna fj ármála-
fyrirtækja sem mundi í senn bæta ímynd
fjármálamarkaðarins og koma í veg fýrir
stórfelld svik á markaðinum eins og þau
sem Milken, Boesky og fleiri hafa
stundað.
Víti til varnaðar
Sú tilgáta er til, og er í sjálfu sér ekkert
ólíkleg, að ástæðuna fyrir því að
Milken hafi verið tekinn svo föstum
tökum megi rekjatil þess að umsvifhans
og hávaxtaskuldabréfanna í yfirtöku
fyrirtækja hafi skapað honum marga
óvildarmenn. Það var hins vegar ekkert
ólöglegt við hávaxtaskuldarbréfin, þau
voru einungis mjög áhættusöm eins og
kom í ljós þegar Drexel Burnham
Lambert, sem Milken vann fýrir, varð
gjaldþrota stuttu eftir að Milken var
dæmdur. Margir eru á því, ni.a. Alan
Shapiro prófessor í Marshall School of
Business, að Milken og félagar hefðu
aldrei verið dæmdir nema vegna þess
að margir valdamiklir menn hafí verið
búniraðfánógafyfirtökuæðinu. Milken
hefði heldur aldrei verið dæmdur ef Ivan
Boesky hefði ekki vitnað gegn honum.
Það sýnir að jafnvel þegar svikin eru
eins umfangsmikil og í tilviki Milkens er
engu að síður erfitt eða nær ómögulegt
að fá slíka menn dæmda nema einhver
snúist hreinlega gegn þeim. Sú
staðreynd að það er mjög erfitt að sanna
að fólk hafi eitthvað óhreint mjöl í
pokahorninu í verðbréfaviðskiptum og
fá það sakfellt er mun líklegri skýring á
því af h verj u einungis fáeinir slíkir dómar
hafa verið felldir heldur en að vandamálið
sé ekki til staðar. Það er ágæt regla að
eiga við vandamálin á meðan þau eru
viðráðanleg en ekki að bíða þangað til
þau eru orðin öllum ofviða.
Þegar Kimba Wood, dómari í New
Y ork-fýlki, kvað upp dóminn yfir Milken
sagði hún að fjármálamarkaðir yrðu að
vera lausir við svikult baktjaldamakk.
Hún sagði við Milken: „Þegar maður
með þín völd í tjármálaheiminum,
yfirmaðuryfireinni mikilvægustu deild
í einu mikilvægasta fjármálafyrirtæki
landsins, bruggar endurtekið ráð til að
svindla, og svindlar, á lögum um
hlutabréfaviðskipti og skattalögum í
þeim tilgangi að öðlast meiri völd og
auð ... er umtalsverður tími í fangelsi
nauðsynlegur til þess að fýrirbyggja að
aðrir geri hið sama.“
Vísbendingin
Þrátt fýrir að horfurnar fýrir þróun-
arlönd séu nokkuð bjartar eru
undirliggjandi áhættuþættir sem gætu
auðveldlega breytt stöðunni. Annars
vegar er það óhagstætt olíuverð sem
ýtir undir verðbólgu og gæti leitt til
niðursveiflu. Hins vegar er það aukið
áhættuálag á fjármálamörkuðum sem
eykur lántökukostnað og kemur verst
niður á þeim þróunarríkjum sem hafa
hvað versta skuldastöðu. Harkaleg
lending bandaríska hagkerfisins gæti
einnig haft óbein óhagstæð áhrif.
Eitt eilífðar smáblóm
Dómur Hæstaréttar í öryrkjamálinu
er þeim fagnaðarefni sem telja að
tekjutengingar af ýmsu tagi séu orðnar
óhóflegar. Hann leggur áherslu á
sjálfstæðan rétt einstaklinga og yfir því
gleðjast einstaklingshyggjumenn. Þar
meðerekki öll sagan sögð. Vandi stjóm-
málamanna er að þeir þurfa að ákveða
hve mikið fer til hinna einstöku mála-
flokka og þeim ber að skipta kökunni
milli allra þeirra sem á aðstoð þurfa að
halda. Með tekjutengingum er reynt að
beina mestu fjármagni til þeirra sem
minnst hafa. Dómurinn býr ekki til neina
peninga; hann stækkar kökuna ekki.
Eðlilegast hefði verið að skilja hann svo
að nú ætti að skipta bótunum upp á
nýtt. Þegar öryrkjar sem eru í sambúð fá
meira ætti að minnka það sem til
skiptannaertil hinna. Ella er Hæstiréttur
aðtakaað sérljárveitingavald oggengur
þá þvert á þrískiptingu valdsins. Nú
mun fáum hafa dottið í hug að skilja
dóminn með þessum hætti ogflestirtelja
sjálfgefið að ríkisútgjöldin verði aukin.
Þar ineð aukast skattar eða fjánnagn til
annars skerðist. Dómurinn minnkar
jöfnuð og eykur álögur til lengdar eins
og hann er útfærður í nýsettum lögum.
í því Ijósi er athyglisvert að sjá verka-
lýðsforingja krefjast „undanbragða-
lausrar viðurkenningar“ á dómi Hæsta-
réttar.
Ríkisstjórnin brást rétt við með því
að kalla þegar í stað nefnd til þess að
semja lagafrumvarp sem uppfyllti
dóminn. Hæstiréttur dæmdi lagagrein
ólöglega og til þess að hægt væri að
greiða út bætur varð að sernja nýja.
Alþingi var kallað saman með hraði.
Asakanir um stjórnarskrárbrot urðu til
þess að alþingismenn og forseti lýð-
veldisins voru settir í erfiða stöðu. Það
var heillaráð hjá forsætisnefnd Alþingis
að skrifa forseta Hæstaréttar og spyrja
hvort svo mætti skilja dóminn. Hann
svaraði með beinni tilvísun að svo væri
ekki. Þessum bréfaskriftum beraðfagna
því þau eyða óvissu og auka réttar-
öryggi. Það var því vel viðeigandi þegar
áhorfandi á þingpöllum lék þjóðsönginn
að frumvarpinu samþykktu og þing-
heimur reis úr sætum að áskorun
þingforseta.

(^Ritstjórn: Eyþór Ivar Jónsson ritstjóri og'ý
ábyrgðarmaður og Benedikt Jóhannesson.
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23, 105
Reykjavik.
Simi: 561-7575. Myndsendir: 561-8646.
Netfang:visbending@talnakonnun.is.
Málfarsráðgjöf: Málvísindastofnun Há-
skólans.
Prentun: Gutenberg. Upplag: 700 eintök.
Öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrita án
leyfis útgefanda.
4