Vísbending - 16.03.2001, Blaðsíða 4

(Framhald af síðu 3)
gengisfalli frestað með beinni ríkis-
íhlutun (fyrst með beinum styrkjum og
bátagjaldeyri með afslætti, síðan með
niðurgreiddum afurðalánum og þar fram
eftir götunum), svo að meðalraungengi
krónunnar var jafnan langt yfir eðlileg-
um mörkum og útflutningur stóð í stað.
Nú er gengisfallinu frestað með óheyri-
legumvaxtamun,semjafngildirþungum
álögum á atvinnuliiíð, einkum þann
hluta þess, sem þarf að greiða öll aðfóng
sín fullu verði, og með erlendum lántök-
um til að fjármagna ítrekuð inngrip
Seðlabankans ágjaldeyrismarkaði, alltaf
á einn veg, til að forða krónunni frá
frekara falli. Inntak gengisstefnunnar
er því í aðalatriðum óbreytt, þótt aðferð-
in sé önnur en áður var. Hagkerfið og
hagstjórnin hafa að sönnu breytzt til
batnaðar á ýmsum sviðum síðustu ár,
eftir því sem markaðsöflunum hefur
verið geftnn lausari taumur, en samt ekki
nóg. Skakkir innviðir efnahagslífsins
halda áfram að skekkja gengi krónunnar
og einnig laun og vexti, enda þótt
skekkjan í innviðunum hafi meðtímanum
tekið á sig nýja mynd.
5. Skammtímaskuldir
Skammtímaskuldir þjóðarbúsins hafa
aukizt hröðum skrefum að undan-
förnu. Arin 1990-1993 námu þessar
skuldir lægri fjárhæð en gjaldeyrisforði
Seðlabankans, svo sem vera ber, en
síðan hafa þær aukizt til muna og námu
í árslok 2000 nær þreföldum gjaldeyris-
forðanum. Það er óviðunandi, því að
gjaldeyrisforðinn þarf á hverjum tíma
að duga fyrir skyndilegri endurgreiðslu
skammtímaskulda, ef á þyrfti að halda.
Þetta er viðtekin viðntiðun í öðrum
löndum. Þegar skammtímaskuldir eru
langt umfram gjaldeyrisforðann nokkur
ár í röð, þá geta spákaupmenn ef til vill
ályktað sem svo, að þeim sé óhætt að
gera áhlaup á forðann, úr því að það er
ekki til gjaldeyrir í landinu til að verja
krónuna falli. Nýjar rannsóknir á
fjármálaskellum um heiminn sýna, að
algengasti undanfari kreppu á fjármála-
markaði og meðfylgjandi gengishruns
ermikill viðskiptahalliogmiklarskamm-
tímaskuldir langt umfram gjaldeyris-
forðann. Ör aukning skammtímaskulda
hér heima ásamt gjaldeyrisforða, sem
dugir fyrir innflutningi á vörum og
þjónustu í aðeins fimm eða sex vikur, er
enn ein vísbending um of hátt gengi
krónunnar. Allt ber þetta að einum og
sama brunni.
Hágengisland
Island er ekki eina hágengislandið í
heiminum. Ýmis önnur lönd eiga við
sama vanda að stríða. Þau eru flest í
Afríku, Miðausturlöndum og Suður-
Ameríku. Hágengiseinkennin eru yfir-
leitt svipuð og hér: verðbólga, við-
skiptahöft, fákeppni og náttúruauð-
lindagnægð skekkja innviðina og hækka
raungengið, svo að útflutningur staðn-
ar, erlendar skuldir hrannast upp - og
gengið fellur með brauki og bramli við
og við.
Setjum nú svo, að við Islendingar
ákveðum að ganga í Evrópusambandið
eftir nokkur ár og taka upp evruna. Þá
ríður á því, að raungengið sé rétt, þegar
evran leysir krónuna af hólmi. Afþessu
má auk annars ráða nauðsyn þess að
halda verðbólgunni í skeíjum, draga úr
búverndinni, efla samkeppni og hætta
að hygla sjávarútvegi á kostnað annarra
atvinnuvega og almennings.
* Arnór Sighvatsson hagfræðingur í Seðlabanka íslands gerir
þessum þætti prýðileg skil í grein sinni „Jafnvægisraungengi
krónunnar“, Fjármálatiðindi, 2000, bls. 5-22.
(Framhatd af síðu 1)
sem er fnnmta mesta lækkun á einum
degi í sögu vísitölunnar. Síðan þá Itafa
miklirskjálftakippirfariðum markaðinn
og margir eru farnir að minnast aðdrag-
andans að kreppunni miklu.
F
Sem betur fer hafa niðursveiflurnar
orðið vægari því lengra Sem líður frá
byrjun tuttugustu aldarinnar og því
líkurnar á skammtímasveiflu með frekar
enámóti. 1 hagsögu Íslandsá20. öldinni
má telja þrjú löng tímabil þar sem VLF
hefur verið neikvæð í einhvern árafjölda,
1914-1920 (-3,8% á rnann), 1948-1952
(-2,9%) og 1989-1993 (-1,1 %). Burt séð
frá því að hægt er að skipta íslensku
hagsögunni í fleiri tímabil þá myndu
fyrstu tvær kreppurnar fá einkennis-
stafinn L og sú síðasta U.
Enn er ekki svo komið að VLF sé
neikvæð hér á landi þó að flest bendi til
þeirrar þróunar. Hætta er á að lægðin
yrði eitthvað dýpri hérá landi en í Banda-
ríkjunum Því er gott að hafa í huga
hvernig bregðast skal við V- eða L-
sveiflum en um leið að það er F fyrir
framtíðarsýn sem ræður mestu um
hvernig VLF mun sveiflast.
( Vísbendingin )
C v
Fjármálagúrúar Wall Street kalla nú
hver í kapp við annan eftir hjálp frá
bandaríska seðlabankanum um að
hækka vexti verulega nú í mars til að
snúa við þróuninni á markaðinum. Það
væri ekki í fyrsta skiptið sem seðla-
bankinn hefur bjargað þeim út úr vand-
ræðum. Það er hins vegar dálítil kald-
hæðni að þeir einu sem græddu eitthvað
á netblöðrunni og blésu hana að vissu
leyti út skuli nú vera að fara á taugum
yfír því ástandi sem hún hefur að mörgu
'leyti skapað.________________
ISBENDING
Aðrir sálmar
Felur sá er flíka skyldi
Nýfallinn dómur um að ekki sé skylt
að leggja fram ársreikninga sem eru
öllum aðgengilegir veldur áhugamönn-
um um frjálst upplýsingaflæði í við-
skiptummiklumvonbrigðum. Þaðveldur
þó enn meiri vonbrigðum að forsvars-
maður þess félags sem vill fela sínar
niðurstöður er jafnframt einn helsti
forystumaður í stærsta lífeyrissjóði
landsins og nýkjörinn bankaráðsmaður
í Islandsbanka, Víglundur Þorsteins-
son. í mars 1999 lýsti Víglundurþvíyfir
að mikilvægt væri að virkja lýðræði og
gott upplýsingastreymi í hlutafélögum
og sagði m.a. í Morgunblaðinu: „Við
viljum gjarna leggja okkar af mörkum til
að fylgja íslenskum hlutafélögum á
markaði inn á nýja öld.“ Nú hefur hann
l'engið því framgengt að almenningur
geti ekki fengið aðgang að upplýsingum
um viðamikil fyrirtæki. í mars2001 sagði
Víglundur „grundvallarmun á því hvort
til umræðu væri einkahlutafélag sem
væri mjög lokað og viðskipti með bréf
þess takmörkuð, eða almenningshluta-
félag eða hlutafélag sem hefur engar
takmarkaniráviðskiptum með hlutabréf
sín. I síðari tilvikunum giltu rík sjónarmið
vegna almannahagsmuna að menn
fengju upplýsingar.“
En skyldi þetta vera svo? Flest
hlutafélögéigaviðskipti viðmarga aðila,
bæði einstaklinga og fyrirtæki sem eiga
mikið undir því að fyriitækið sé traust.
Eigendur þeirra eru varðir gegn ijár-
hagslegu tjóni umfram það hlutaíjár-
framlag sem þeir upprunalega hafa lagt
fram. Mörg hlutafélög í einkaeign hafa
orðiðgjaldþrota ogvaldiðniörgumtjóni,
sem hægt hefði verið að komast hjá ef
þeir hefðu verið vel upplýstir um raun-
verulega Qárhagslega stöðu félagsins.
Einmitt vegna þeirrar verndar sem
hlutafélagalögin gefa er eðlilegt að
ársreikningur sé öllum opinn. „Eins
þurfa stofnanafjárfestar eins og lífeyris-
sjóðir og verðbréfasjóðir, að fá í
ársreikningum greinargóðar og öruggar
sundurliðanir þannig að þeir geti lagt
mat á verðmæti félaganna. Þetta á ekki
að vera neitt leyndarmál," sagði
Víglundur Þorsteinsson árið 1999. Það
sama á við um alla þá sem viðskipti eiga
við félögin almennt.
V_______________
ÝRitstjórn: Eyþór (var Jónsson ritstjóri
ábyrgðarmaður og Benedikt Jóhannesson.
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23, 105
Reykjavík.
Sími: 561-7575. Myndsendir: 561-8646.
Netfang:visbending@talnakonnun.is.
Málfarsráðgjöf: Málvísindastofnun Há-
skólans.
Prentun: Gutenberg. Upplag: 700 eintök.
Öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrita án
leyfis útgefanda.
4
/n