Vísbending - 27.07.2001, Blaðsíða 3

ISBENDING
10 í Kanada, 9 í Frakklandi og Færeyjum,
8 í Svíþjóð og síðan dreifist afgangurinn
á 26 lönd. Af þessum fyrirtækjum eru
139 dótturfyrirtæki og 40 hlutdeildar-
félög. Árið 2000 skiluðu 72 dótturfyrir-
tæki hagnaði sem og 16 hlutdeildarfélög.
Með beinni erlendri fjárfestingu
íslendinga er eingöngu átt við erlend
dótturfyrirtæki í eigu fyrirtækja sem
skrásett eru á Islandi og Islendinga sem
búsettir eru á íslandi. Undanfarin miss-
eri hafa íslendingar sem búa erlendis
fjárfest töluvert, t.d. í Austur-Evrópu.
Búsetu- og skráningarskilyrðið gerirþað
að verkum að framangreindar fjárfest-
ingar falla ekki undir beinar fj árfestingar
Islendinga í atvinnurekstri erlendis. Þá
teljast kaup erlendra dótturfyrirtækja
íslenskra fyrirtækja á öðrum erlendum
fyrirtækjum ekki til beinna erlendra
fjárfestinga íslendinga.
Hlutabréfaviðskipti
Beinar erlendar fjárfestingar milli
landa geta verið í formi hlutabréfa-
viðskipta, endurfjárfestinga og lánavið-
skipta og eiga við þegar fjárfestir á 10%
eða stærri hlut í fyrirtæki. Fjárfesting á
smærri eignarhlutum telst vera verð-
bréfafjárfesting.
Hrein hlutbréfaviðskipti hafa aldrei
verið meiri en árið 2000 og námu um 30,5
ma. kr., en til samanburðar má geta þess
að slfk viðskipti námu um 4,6 ma. kr. árið
1999. Fróðlegt er að skoða umfang
hlutabréfaviðskiptanna árið 2000 og
bera saman við nettókaup á erlendum
verðbréfum sem námu um 39,9 ma. kr.
Samtals nam útstreymið því um 70,4 ma.
kr. 1 umræðu um veikari stöðu íslensku
Mynd 2. Bein fjármunaeign íslendinga í
atvinnurekstri erlendis eftir atvinnugreinum
Mynd 3. Bein fjármunaeign íslendinga í
atvinnurekstri erlendis eftir löndum
Heimild: Tölfræðisvið Seðlabanka Islands
krónunnar síðustu misseri hefur lítið
verið nefnt að hin mikla útrás íslenskra
fyrirtækja kunni að hafa sett þrýsting á
krónuna og valdið gengislækkun. Sú
skýring var oft gefin að auknar heimildir
lífeyrissjóðanna til fjárfestinga erlendis
hefðu skipt mestu en framangreindar
tölur gefa til kynna að einkaaðilar hafi
ekki síður átt stóran þátt í útstreyminu.
f töflu 1 má sjá tölur yfir helstu fjár-
festingar sem hefur verið greint frá á
opinberum vettvangi.
Umfangsmikil útrás
Sem hlutfall af vergri landsframleiðslu
nam útstreymi fjármagns vegna
beinna erlendra fjárfestinga íslendinga
árið2000um4,5%6 en varum l,4%árið
1999 og 0,9% árið 1998. Ekki liggja fyrir
upplýsingar um útstreymi fjármagns
vegna beinna erlendra fjárfestinga
OECD-þjóða árið 2000 en árin 1996-
1998 nam það um 2,4% af vergri lands-
framleiðslu. Hingað til hafa íslendingar
fjárfest minna í atvinnurekstri erlendis
en aðrar OECD-þjóðir en hlutfallið 4,5%
hjá íslendingum árið 2000 er enn ein
staðfestingin á því hve umfangsmikil
útrásin var í fyrra.
Endurfjárfesting er sá hluti hagn-
aðar sem verður eftir hjá fyrirtækinu
þegar arður hefur verið greiddur út.
Lánaviðskipti er mismunur lánakrafna
og lánaskulda innlenda félagsins við
erlenda dótturfyrirtækið í upphafi og
lok árs. Lánaviðskiptin voru síðast
neikvæð árið 1992. Ein skýringin á nei-
kvæðum lánaviðskiptum árið 2000 er sú
að tveir stórir aðilar afskrifuðu lána-
kröfur og seldu hlutdeild í dóttur-
fyrirtæki til annarra
rekstraraðila. Hrein
hlutabréfaviðskipti
eru mismunurhluta-
bréfakaupa og
hlutabréfasölu.
Gengi krónunn-
ar lækkaði um tæp
9% frá árslokum
1999 til ársloka2000,
þ.e.a.s. gengisvísi-
talan hækkaði um
10%. Það hefur þau
áhril' að skuldir
erlendu dótturfyrir-
tækjanna hækkuðu
en um leið hækkaði
fjármunaeignin.
Svo mikil lækkun á
gengi krónunnar
hefur töluverð áhrif
á tölur um beinar
erlendar fjárfest-
ingar.
Utstreymi
beinnar erlendrar
fjárfestingar á til-
teknu ári þarf ekki
að endurspeglast í
Tafla 2. Bein erlend fjárfesting
Islendinga
Ma.kr. á verðlagi hvers árs 1998 1999 2000
Hrein hlutabréfaviðskipti 1,7 4,6 30,5
Endurfjárfesting 0,2 1,3 0,9
Lánaviðskipti 3,4 2,6 -1,3
Samtals 5,3 8,5 30,1
Tafla 3. Tekjur Islendinga af '
beittni fjárfestingu í atvinnurekstri
erlendis
Ma. á verölagi hvers árs 1998 1999 2000
Arðgreiðslur 0,1 0,1 0,1
Endurfjárfesting 0,2 1,3 0,9
Hreinar vaxtagreiðslur 0,2 0,1 0,5
Samtals 0,5 1.5 1,5
muninum á fjármunaeign í upphafi og
lok árs. Ástæðan er sú að stöðustærðir
eru gerðar upp á bókhaldsgrunni en
flæðistæðir á greiðslugrunni. Þessi mis-
munur kemur fram í því að bein fjár-
munaeign, sbr. mynd 2, eykst um 22,3
ma. kr. milli ára en eins og tafla 2 sýnir
nam útstreymi fjármagns vegna beinna
erlendra fjárfestinga um 30,1 ma. kr.
Mismunur á flæði- og stöðustærðum
kemur einna skýrast frarn árið 2000 þegar
nokkuð var um að verið væri að borga
yfirverð fyrir eignarhlut í formi við-
skiptavildar sem síðar var afskrifuð. Slíkt
skattahagræði í tengslum við kaup á
eignarhlut í öðrum félögum umfram
bókfært eigið fé hefur m.a. þau áhrif að
árið 2000 endurspeglast útstreymið alls
ekki í muninum áfjármunaeign í upphafi
og lok árs.
Óviðunandi arðsemi
Tekjur af beinni erlendri fjárfestingu
geta verið í formi arðgreiðslna,
endurfjárfestinga og hreinna vaxtatekna
vegna lánaviðskipta. Á árinu 2000 námu
þessartekjurallsum 1,5 ma. kr. (sjátöflu
3), þaraf voru arðgreiðslur um 129 m. kr.,
endurfjárfesting nam 867 m. kr. og hrein-
ar vaxtagreiðslur um 470 m. kr. Meðal-
staða beinnar erlendrar fjármunaeignar
í atvinnulífi erlendis var um 43,9 ma. kr.
á árinu 2000. Að því gefnu að íslensku
fjárfestarnir ætli sér 10% arðsemi ættu
tekjur af fjárfestingunum að hafa nurnið
meira en 4 ma. kr. á síðasta ári. Aftur á
móti námu tekjurnar um 1,5 ma. kr. sem
jafngildir um 3,4% arðsemi. Árið 1998
var þetta hlutfall 2,3% en náði 5,3% árið
1999. Fara þarf aftur til áranna 1989 og
1990 til að finna hærra hlutfall. Meðal-
arðsemi útrásarverkefna íslenskra fyrir-
tækja heldur áfram að vera lág.
Nokkur ævintýraljómi hefur verið
yfir sumum þeirra útrásarverkefna sem
ráðist hefur verið í og var árið 2000 engin
undantekning frá því. Um sum þessara
verkefna virðist mega segja að auð-
veldara hafi verið í að komast en úr að
(Framhald á síðu 4)
3