Vísbending - 18.10.2002, Blaðsíða 4

V
ISBENDING
(Framhald af síðu 3)
allvel að þessari framtíðarmynd, einkum
ef ráðist verður í þær álframkvæmdir
sem unnið er að um þessar mundir.
Einnig má segja að almennir fjári’estar
meti horfurnar á svipaðan hátt, meðal
annars bendir þróun hlutabréfaverðs
til þess að erfiðasti hjallinn sé að baki í
íslenskum efnahagsmálum og fram
undan sé greiðari leið.
Óvissa
ótt horfurnar séu að mörgu leyti
hagstæðar er nauðsynlegt að hafa í
huga að spár og framreikningar af því
tagi sem hér hafa verið gerðir að umtals-
efni eru mikilli óvissu háðir. I því efni
skipta líklega þrjú atriði mestu máli. Þar
ber fyrst að nefna áðurnefndar álfram-
kvæmdir. Akvarðanir um þær liggja enn
ekki fyrir eins og kunnugt er. Enginn
velkist í vafa um að þær hefðu mikil áhrif
á vöxt og umsvif í þjóðarbúskapnum á
næstu árum. I öðru lagi getur umhverfið
í alþjóðaefnahagsmálum breyst á
skömmum tíma ef ráðist verður inn í
írak. Þetta er raunhæfur möguleiki við
núverandi aðstæður en engin leið er að
(Framhald af síðu 1)
Leiðréttingin
Eftir að nýsköpun varð lykilorð í hag-
sældarumræðunni þá hafa fleiri og
fleiri aðhyllst kenningar Schumpeters
um „skapandi eyðileggingu“í tengslum
við fyrirtækjakerfið þó að þeir hafi ekki
tengt þær efnahagskerfinu. En sam-
kvæmt þeim kenningum verða fyrirtæki
með nýjungar að leysa gömul og stöðn-
uð fyrirtæki af hólmi til þess að atvinnu-
greinar geti stöðugt skapað verðmæti.
Að sama skapi verða nýjar atvinnu-
greinar að leysa úreltar atvinnugreinar
af hólmi. Þetta virðist að mörgu leyti
skynsamlegt mat þó að rannsóknum beri
ekld saman um virkni þessara kiafta. U m
leið og flestir gera sér grein fyrir að mikill
ávinningur getur fylgt slíkum umbótum
og þær eru oft nauðsynlegar til þess að
atvinnugreinar og hagkerfi fái þrifist,
þá gera þeir oft allt sem þeir geta til að
koma í veg fyrir þær með því að tryggja
stöðugleikann og að gömlu fyrirtækin
og atvinnugreinarnar fái lifað eins og
áður. Vandamálið er oftast að „kostn-
aður“ umbreytinganna erof mikill þegar
menn eru sáttir við stöðuna þó að hún
geti verðið ávísun á stöðnun. Breyting-
arnar verða því oft ekki að veruleika fyrr
en fyrirtæki og atvinnugreinar eru ntilli
steins og sleggju. Stöðugar umbætur
ættu að vera eitt aðalmarkmið hverrar
þjóðar en þversögnin gæti verið sú að
það er óstöðugleikinn en ekki stöðug-
leikinn sem tryggir þær.
Heimildir: Byggt á greinasafninu The unfinishedrecession, sem
birtist í The Economist (28. sept. - 4. okt.).
sjá fyrir með vissu hverjar yrðu efna-
hagslegar afleiðingar slíkra aðgerða.
Ahrifin yrðu þó sennilega óhagstæð til
skamms tíma meðal annars vegna hækk-
unar á olíuverði. I öðru lagi kann batinn
í efnahagsmálunt á alþjóðavettvangi að
Iáta á sér standa. Ef það gerist má ætla
að það muni bitna á íslensku efnahagslífi
í ríkari mæli en hingað til. I því sambandi
hafa til að mynda hugbúnaðar- og líf-
tæknifyrirtæki átt undir högg að sækja
að undanförnu og viðbúið er að svo
verði áfram ef ekki fer að rofa til í heims-
búskapnum. Jafnframt gætu áhrifin farið
að setja mark sitt á aðrar greinar.
Af þessum orðum sögðum er því
slegið hér fram að ef til vill verði hag-
vöxturinn minni hér á landi á næstu árum
en almennt virðist reiknað með í þeim
dæmum sem gera ekki ráð fyrir álvers-
framkvæmdum. Það kann því að vera
skynsamlegt fyrir stjórnvöld að búa sig
undir að gefa meiri slaka í hagstjóm, ef
svo fer, til að koma í veg fyrir hagvaxtar-
leysi og vaxandi atvinnuleysi. Verði
hins vegar ráðist í umræddar fram-
kvæmdir verður viðfangsefnið að fyrir-
byggja að þensla fari að grafa um sig á
ný.
(Framhald af síðu 2)
andi svigrúm til fegurðardýrkunar og
lífsnautnar á almennan mælikvarða og
sveigja tilhögun framkvæmda eftir
föngum til að sætta heilbrigð megin-
sjónarmið.
Abyrg nýting auðlinda
Meginniðurstaðan um endurland-
nám hálendisins má þannig teljast
vera verulega tímabilabundin. Framan
af hlýtur samfélagið að Ijúka því verk-
efni sínu að löghelga réttindaskipan á
vettvangi þjóðlendna og taka fulla
ábyrgð á ráðstöfun rýmis og náttúru-
gæða til mismunandi nota. Þaðan af og
til langrarframtíðarætti að veitast kostur
á einkavæðingu lil jákvæðra úrlausna
og ábyrgðar á nýtingu auðlinda há-
lendisins undir almennri leiðsögn opin-
berrar stjórnsýslu.
( Vísbendingin ]
C \
ann 16. október síðastliðinn til-
kynntu Flugleiðir að félagið hefði
ákveðið að lækka lægstu l'argjöldin um
allt að 37%. Þeir sem ferðast títt urðu að
vonum hæstánægðir en kom þessi til-
kynning þó verulega á óvart. Skýringin
kom svo síðar um daginn. Annars vegar
er verið að stofna íslenskt lágfargjalda-
flugfélag og hins vegar hafa heyrst
fregnir af því að Ryanair, sem er best
rekna lágfargjaldaflugfélag Evrópu, hafi
hug á að hefja áætlunarflug hingað til
lands. Samkeppnishótunin snarvirkar.
Aðrir sálmar
^_________________________________/
( A
Errare humanum est
að er algengt hjá þeim sem vilja sýna
fram á að hér á landi sé margt sem
betur megi fara að vitna til útlanda máli
sínu til stuðnings. A ársfundi Trygg-
ingastofnunar hélt prestur áhugavert
erindi um félagslega kerfið á íslandi. Ein
helsta niðurstaða hans var sú að hér
væri margt að og skreytti hann mál sitt
með tilvísun til þess að annars staðar á
Norðurlöndum væri mun meira fé veitt
til hinna ýmsu málaflokka sem hlutfalli
af útgjöldum ríkisins. Munurinn var svo
mikill að sumir fundarmenn supu hvelj-
ur. En er þetta góður mælikvarði? Ekki
komu fram neinar tölur um umfang
vandans, aðeins um þá fjárhæð sem
notuð væri til að leysa hann. Ekki er
ólíklegt að rnörg félagsleg vandamál séu
mun stærri í sniðum í þeim löndum sem
notuð voru til viðmiðunar en hér á landi.
Það er alþekkt að atvinnuleysi er með
minnsta móti á Islandi ef tniðað er við
Evrópulönd, en því fylgja margir félags-
legir kvillar. Augljóst er að minni pen-
ingunt er varið til atvinnuleysisbóta hér
en erlendis en það sýnir einmitt hve
gott ástandið er. Auk þess segir það
síður en svo alla söguna að vitna til
útgjalda í öðrum löndum. Ætli presturinn
hafi ntiklar áhyggjur af því hve miklu
minna fé er varið til járnbrauta hér á
landi en víðast hvar í Evrópu eða hve
útgjöld ti 1 hermála eru lítil á Islandi miðað
við önnur lönd? Annað böl, sem hinn
ágæti kennimaður nefndi, er lánskjara-
vístalan. Hún væri að sliga fjölskyldur,
sagði hann, sem væru að koma undir sig
fótunum. Þetta er alvarlegri misskiln-
ingur hjá klerki en tilvitnunin um útgjöld
ríkisins, því að starfi prestsins fylgir
meðal annars fjölskylduráðgjöf og það
væri ekki gæfulegt, ef hann sneri fjöl-
skyldum almennt frá lánum með vísi-
tölubindingu, sem veitir þeim öryggi
um hlutfallslega jafnar afborganir, yfir í
lán með breytilegum vöxtum. Eins og
lesendur Vísbendingar þekkja eru raun-
vextir hærri á óverðtryggðum lánum
vegna óvissu um verðlagsbreytingar.
Af þessu má sjá hve mikilvægt það er að
kenna undirstöðuatriði hagfræðinnar
við guðfræðideildina ekki síður en
hagfræðingum er það nauðsynlegt að
læra siðfræði. - bj
V______________________________
/Ritstjórn: Eyþór ívar Jónsson ritstjóri
ábyrgðarmaður og Benedikt JóhannessonT
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23, 105
Reykjavík.
Sími: 512-7575. Myndsendir: 561-8646.
Netfang: visbending@talnakonnun.is.
Málfarsráðgjöf: Málvísindastofnun Há-
skólans.
Prentun: Gutenberg. Upplag: 700 eintök.
Öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrita án
leyfis útgefanda.
4