Vísbending - 23.05.2003, Blaðsíða 1

V
V i k u
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
23. maí 2003
21. tölublað
21. árgangur
Úrelt verðbólgumarkmið?
Inýútkomnum Peningamálum Seðla-
bankans er skýrt að orði kveðið með
það að vaxtabreytingar séu ekki
líklegar á næstunni. Hins vegar hefur
bankinn gefið skýr merki um að hann
hyggist hækka vexti þegar verðbólgu-
þrýstingur vegna stóriðjuframkvæmda
fer að gera vart við sig. Verðbólgumark-
miðið skal standa. Athyglivert er að á
sama tíma hafa erlendir seðlabankar ver-
ið að efast um sín verðbólgumarkmið,
hvort lítil sem engin verðbólga sé gott
markmið við núverandi aðstæður.
Nýr áhættuþáttur
Síðustu þrjátíu árin eða svo hefur
barátta seðlabanka um heim allan
fyrst og fremst snúist um verðbólgu.
Nú virðist sem hægt sé að fagna sigri á
þessum ógnvaldi peningakerfisins.
Verðbólga í Bandaríkjunum og Evru-
landi er nú í kringum 2% og virðist fara
lækkandi og í Japan hefur orðið verð-
hjöðnun síðustu árin. A fundum fjár-
málaráðherra og seðlabankastjóra stór-
velda að undanförnu hefur mátt heyra
að áhyggjurnar snúast ekki jafnmikið
og áður um verðbólgu heldur hafa sér-
fræðingar vaxandi áhyggjur af verð-
hjöðnun en virðast þó ótrúlega rólegir
gagnvart þessum nýja óvætti. Stjórn
bandaríska seðlabankans sagði nýlega
að frekari lækkun verðbólgu væri „óvel-
komin“ en það áttu fæstir von á að heyra
frá seðlabanka.
Vaxandi hætta
Hættan á verðhjöðnun virðist líka
vera að aukast en samkvæmt nýrri
rannsókn Alþjóðagjaldeyrissjóðsins er
nú mikil hætta á verðhjöðnun í Japan og
Þýskalandi (0,5 á skalanum 0 til 1) og
nokkur hætta í löndum eins og Kanada,
Frakklandi, Bretlandi og Bandaríkjunum
(0,2 til 0,3). Sumirhagfræðingar, einsog
Martin Wolf, dálkahöfundur Financial
Times, hafa hins vegar bent á að verð-
hjöðnun sé að vissu leyti þegar farin að
hrjá þessi hagkerfi. Hefðbundnir verð-
bólgumælikvarðar eiga það til að ýkja
verðbólgu þar sem þeir taka ekki tillit til
þátta eins og aukinna gæða, þessi
skekkja hefur verið metin um 1 til 2% á
ári. Sameiginleg neysluvísitala í OECD-
ríkjunum var 1,5% að meðaltali á síðasta
ári (þegar Tyrkland er undanskilið) sem
þýðir að sameiginlega eru OECD-löndin
ansi nálægt verðhjöðnun. Hagvöxtur
hefureinnig verið lítill síðustu þrjú árin
og undirhefðbundinni leitni. Offramboð
fer þá vaxandi og er það jafnan merki uin
verðhjöðnun þegar geta til þess að
framleiða er meiri en raunverulegt fram-
boð. Þettabil var0,4% árið 2001 í OECD-
löndunum, 1,2% á síðasta ári og spáin
fyrir þetta ár er 1,8%. I Þýskalandi er
bilið orðið uin 2,3% en yfir 1,2% í flestum
öðrum iðnríkjum. Því stærra sem bilið er
því meiri er verðhjöðnunarhættan.
Offj árfestingarvandi
Þegar efnahagsþróunin síðustu miss-
erin er skoðuð þá virðist það koma
æ betur í ljós að þessi niðursveifla er
ekki hefðbundin niðursveifla í ætt við
þær sem orðið hafa síðan eftir seinni
heimsstyrjöld. Hún líkist miklu frekar
þeim niðursveiflum sem voru tíðar fyrir
seinni heimsstyrjöldina og kreppunni
miklu sem þjakaði heimshagkerfið um
langa tíð. Offjárfesting var sjúkdóms-
valdurinn og verðhjöðnun kveisan.
Vandamálið við slíkar niðursveiflur er
að þeim verður ekki svo auðveldlega
afstýrt með breyttu vaxtastigi eins og
hægt er í tilviki verðbólguvandans. Við
aðstæður eins og nú þyrftu vextir að
geta lækkað verulega en vextir beggja
vegna Atlantshafsins hafa ekki verið
jafnlágir og nú í háa herrans tíð og
svigrúm til frekari lækkana ekki mikið og
spurning hvort frekari lækkanir myndu
breyta nokkru þegar verulegar vaxta-
lækkanir í Bandaríkjunum hafa ekki náð
að minnka framleiðslugapið. Samt er
eina lækningin við verðhjöðnun aukin
eftirspurn. Lausnin sem flestir hagfræð-
ingar virðast benda á er fólgin í auknum
umsvifum hins opinbera, m.a. að ráðast
í ný verkefni og hækka atvinnuleysis-
bætur. Eini gallinn er að þetta er að mörgu
leyti það sem Japanir hafa verið að reyna
að gera síðustu árin með þeint árangri
að gífurlegar skuldir hafa safnast fyrir.
Þegareinu sinni erbúið að stígaí gildruna
virðist erfitt að losna á ný. Japanski
seðlabankinn var sakaður um seinagang
í að verjast verðhjöðnuninni en það er
stór spurning hvort önnur lönd séu betur
í stakk búin til þess að takast á við
vandann.
Litlaráhyggjur?
Iframsögu sinni fyrir þingið þann 21.
maí síðastliðinn sagði Alan Green-
span að hættan á verðhjöðnun væri
„minniháttar“ og að seðlabankinn gæti
vel varist slíkri hættu. I evrópska seðla-
bankanum hefur Wim Duisenberg hald-
ið vöxtum óbreyttum þrátt fyrir hækk-
andi gengi evrunnar og kreppu í Þýska-
landi. Gjaldmiðlar leika stórt hlutverk
því að lækkun dollarans getur gert
Greenspan kleift að anda léttar þar sem
verðhjöðnunin verður þá að vissu leyti
„flutt“ til Evrópu sem er þá í enn rneiri
klemmu en ella. Evrópski seðlabankinn
hefur einnig verið að gefa merki um að
hann muni slaka á verðbólgumarkmiði
sínu, en verðbólguþakið er sett 2%, til
þess að hefta ekki hagvöxt. Hagfræðing-
ar hafa þó bent á að skynsantlegra væri
að hækka verðbólguviðmiðið og gæta
þess vel að verðbólga fari ekki niður
fyrir 1,5% í neinu af evru-löndunum.
Evrópa verður að hrista af sér einkenni
verðhjöðnunar, en á ósveigjanlegum
vinnumarkaði þýðir verðhjöðnun ein-
faldlega gjaldþrot og atvinnuleysi. Eitt-
hvað sem er ekki kærkomið í Evrulandi.
Annarheimur
Þessi umsnúningur í alþjóðlegunt
peningamálum vekur spurningar um
stöðuna hér á landi. Hvort verðbólga
geti verið vandamál þegar verðhjöðnun
er aðaláhyggjuefni stórra efnahagsrfkja
til beggja hliða. Ólíklegt er annað en að
slík verðhjöðnun yrði að einhverju leyti
flutt til landsins og myndi þá slá á móti
innlendri þenslu vegna stórvirkjana.
„Sterkur" gjaldmiðill og þensla eru enn
og verða um sinn stærstu viðfangsefni
efnahags- og peningamála hér á landi.
Verðbólgustríðið virðist , I vera unnið víðast hvar en X nýr óvæltur hefur birst í y formi verðhjöðnunar. Bandaríkjadollari hefur ) verið að falla jafnt og þétt síðastliðið ár sern mun hafa ^ Þórður Friðjónsson, for- X stjóri Kauphallar íslands, / Ijallar um hvoit forsendur séu fyrir alþjóðlegan sjáv- a arútvegsmarkað með skrác? '| fyrirtæki í sjávarútvegi og T tengdum greinum hér á landi. >
,—v—bm ,r\ yA , 7
sÍ^OtAbOWá^//
>/•
'd