Vísbending - 05.09.2003, Blaðsíða 3

ISBENDING
Verðbólgumarkmið og árangur
Guðmundur Magnússon
hagfræðingur
Seðlabanki Islands og ríkisstjórnin
lýstu því yfir vorið 2001 að tekið
yrði upp verðbólgumarkmið í stað
þeirrar gengisstefnu sem fylgt hafði
verið um hríð. Skyldi hin nýja stefna
koma til framkvæmda að fullu í árslok
2003. Reyndar voru góð ráð dýr því að
gengisstefnan var að bresta. Hyggilegt
hefði verið að innleiða hinn nýja sið
nokkru fyrr, áður en verðbólgualdan
árið 2001 reið yfir. Krónan var strax sett
á flot þótt Seðlabankinn ætlaði sér að
hafa afskipti af gengismarkaðinum ef
honum þætti ástæða til.
Nokkur reynsla hafði þá fengist af
hagstjórn með verðbólgumarkmið að
leiðarljósi í nokkrum öðrum löndum, svo
sem Nýja-Sjálandi sem reið á vaðið árið
1990, Svíþjóð og Bretlandi. Nú munu 21
land hafa ákveðið þessa stefnu með
formlegum hætti.'Auk þess hefur
Seðlabanki Evrópu sett sér verðbólgu-
markmið og segja má að aðildarríki
Myntbandalags Evrópu fylgi þessari
stefnu óbeint, sbr. síðar.
Hér verður skoðað hvernig til hefur
tekist með markmiðið í Bretlandi og
Svíþjóð, hjá Seðlabanka Evrópu (ECB),
svo og hér á landi.
S
Arangur Svía og Breta
Markmið Seðlabanka Bretlands er
að verðbólga sé á bilinu 1,5-3,5%
á ári með 2,5% miðtölu. Verðbólga í
Bretlandi var nálægt 2% frá því í júlí
1999 til desember 2001 og ætíð innan
vikmarka (sjá mynd 1).
Markmið Seðlabanka Svíþjóðar er
urn 2% verðbólga á ári með vikmörkum
frá 1-3%. Verðbólgan hefur farið út fyrir
mörkin en þá um skamma hríð hverju
sinni; upp fyrir þau 1995, 2001 og 2003
en niður fyrir þau 1996, 1998 og 1999.
Reyndar hefur bankanum skeikað meira
varðandi mikla verðhjöðnun en verð-
bólgu (sjá mynd 2).
S /
Arangur á Islandi
Seðlabanki íslands stefnir að 2,5%
verðbólgu á ári með vikmörkum milli
1 % og 4,5%. Þetta markmið var sett 27.
mars 2001 og skyldi nást fyrir árslok
2003 sem sýndist óralangt í burtu þá.
Reyndar var markmiðinu náð þegar í
nóvember 2002. Það er því tiltölulega
stutt tímabil sem unnt er að hafa til við-
miðunar við mat á árangri verðbólgu-
Mynd 1. Verðbólga og
verbólguvikmörk í Bretlandi (%)
Mynd 2. Verðbólga og
verbólguvikmörk í Svíþjóð (%)
stefnunnar hér á landi. Meðfylgjandi
línurit sýnir þróun verðbólgu 2000-
2002, svo og markmið og vikmörk 2001 -
2002. Aðalviðmið verðbólgunnar er
breyting á vísitölu neysluverðs en
Seðlabankinn hefur einnig stuðst við
svonefndar kjamavísitölur 1 og 2. f þeirri
fyrrnefndu er sleppt verði á grænmeti,
ávöxtum, landbúnaðarvörum og olíu-
afurðum en í þeirri síðarnefndu er verði
opinberrar þjónustu einnig eytt úr vísi-
tölunni.
Sem sjá má lofar hin nýja tilhögun
góðu en reyna mun á þolrifin í henni á
næstu árum við þensluna samfara mestu
framkvæmdum íslandssögunnar.
✓
Arangur Evrópubankans
Þess var getið að ECB sækir að verð-
bólgumarkmiði sem þýðir að í Mynt-
bandalagi Evrópu er stefnt að tilteknu
(vegnu) meðaltali verðbólgu í aðildar-
löndununr. Hvert landanna um sig getur
þó leyft sér að víkja frá þessari sameigin-
legu marktölu tímabundið eins og
reynslan sýnir. Gengisfestan í banda-
laginu veitir aukið frelsi í verðlagsmálum
en verðbólgumarkmið hér á landi meiri
sveigjanleika í gengismálum.
Markmið ECB er metnaðarfyllra en
seðlabanka þeirra þriggja landa sem
fjallað var um hér að ofan, þ.e. um 1%
Verðbólga, rerðbólgumarkmið
Seðlabankans og þoknörk2000-2002
WeimMrHagslofa Islands, Seðlabanki IslanA
verðbólga að jafnaði með vikmörkum
milli 0-2% á ári. Bankinn hefur nýlega
tekið til starfa svo að fáar tölur eru til
viðmiðunar. Verðbólgan á evrusvæðinu
varð hins vegar meiri en 2% um stund
árin 1996 og 2000.
Sameiginleg markmið?
Hvort skyldi nú vera heppilegra eigin
markmið eða sameiginlegt milli
landa í þessum efnum? Hagfræðing-
urinn Knut Wicksell velti þessu fyrstur
fyrir sér án þess að kveða upp úr með
hvort væri betra.3 Hann taldi þetta
reyndar vera val milli tveggja slæmra
kosta; annars vegar breytilegs verðlags
í löndum með sameiginlega mynt (og
þar af leiðandi engar gengisbreytingar
innbyrðis) en hins vegar sveiflukennds
gengis í löndum með eigin verðbólgu-
markmið.
Þetta leiðir hugann að kostum og
göllum myntsamstarfs. I stað þess að
meta þetta út frá efnahagslegum forsend-
um eins og innbyrðis viðskiptum, sveigj-
anleika markaða, hreyfanleika vinnuafls
og samhverfu hagsveiflunnar, mætti
bera saman verðbólgu og breytileika
hennar í annars vegar myntbandalagi
og hins vegar hjá einstökum löndum
með verðbólgumarkmið á landsvísu.
Svarið bíður reynslutalna en benda má
á að stöðugleiki og samleitni í verðlags-
inálum á evrusvæðinu hefur verið meiri
upp á síðkastið en nokkru sinni fyrr í
sögu landanna.4
1. Sbr. ræðu Birgis ísleifs Gunnarssonar seðlabankastjóra á
ársfundi Seðiabankans 2002. Peningamál 2/2003, s. 62-68.
2. Hér er stuðst við Lars Jonung: National or International
Inflation Targeting? The Wicksellian Dilemma of Sweden and
the UK. Conferencc Paper. European Integration in Swedish
Economic Research. Mölle, May 2003.
3. Sbr. L. Jonung, op.cit., en hann vísar til K. Wicksell: Geltzins
und Giiterpreise frá 1898. Gefið út á ensku 1936: Interest and
Prices.
4. Sbr. M.D. Bordo og L. Jonung. “A Retum to the Convertibility
Principle? Monetary and Fiscal Regimcs in Historical
Pcrspective. Thc International Evidence." í A. Lejonhvud,
útg., Monetary Theory and Policy Experience. Palgrave.
London, 2001.
3