Vísbending - 18.12.2003, Blaðsíða 15

í uifdralaijdi
riddaraqs
' cftir £yþór íyar Jóijssoij
Hin stórskemmtilega saga Don Quixote, riddarans hugumprúða,
hefur oft verið skoðuð sem hcimild um ímyndunarveiki og geð-
veilu. Það dylst hins vegar engum að það er eitthvað aðdáunarvcrt
við riddaramennsku Don Quixote þrátt fyrir að hún sé oft í undar-
legu samhengi og í óþökk annarra. Bók Cervantes hefur verið túlk-
uð með mörgum hætti og er mörgum biblía bókmenntanna. Hún
á erindi við alla og eins og flestar bækur býður hún lesendum upp
á fjölbreytta upplifun og margbreytilegan boðskap. Það er jafnvel
hægt að túlka hana með stjómendur og leiðtoga í huga, þ.e. draga
af henni lærdóm sem þeir gætu hugsanlega nýtt sér. Reyndar er
hægt að læra eitthvað af flestum hinum klassísku bókmenntaverk-
um sem hafa lifað í gegnuni áratugina og aldirnar. Undraland
Lísu, sem Lewis Caroll teiknaði upp, er eins og veröld Quixote og
mörkin milli raunvemleika og ímyndunar em ekki alltaf augljós
þó að brugðið sé upp mynd af fáránleikanum. Veröld leiðtoga er oft
slík undraveröld. Með því að skoða nokkrar þekktar bækur með
lciðtoga í huga er hugsanlega hægt að bregða birtu á ýmis vanda-
mál þeirra í raunveruleikanum - hver sem hann er.
Hver er ég?
/ Vesalingunum eftir Victor Hugo er aðalsöguhetjunni, Jean Valjean,
stungið í fangelsi fyrir að stela brauðhleif fyrir glorsoltin böm systur
sinnar. Refsingin er fimm ár og er framlengd í nítján ár eftir mislukk-
aða flóttatilraun. Að lokum er söguhetjunni sleppt og hann launar
guði greiðann með því að stela silfri prests nokkurs sem bjargar hon-
um ffá hungri. Presturinn góði segist svo hafa gefið honum silfrið
þegar lögreglan sakar Valjean um stuldinn. Eftir þetta verður hjálp-
semi efst í huga þjófsins og hann fómar sér fyrir aðra. Hann verður
mikilmenni og heiðursmaður en verður að taka sér annað nafn sem
leggst þungt á sál hans. í söngleik, sem gerður hefur verið eftir sög-
unni, er tregablandinn óður eitt aðallag sögunnar en þar spyr Valjean:
„Hver er ég?“.
Stjómendur efast stundum um sjálfa sig og tilgang starfs síns.
Sumir reyna af fremsta megni, eins og Valjean, að hjálpa fólki, bæði
beint og óbeint, í krafti þeima undratækja sem fyrirtækið og markað-
urinn em. Sumir eru hins vegar líklegir til þess að hnupla silfrinu og
iðrast einskis. Hugsunin er kannski ekki ósvipuð og hjá Valjean að
þeir þurfi á því að halda til þess að seðja hungrið og þá skipti ekki
máli þó að það sé í trássi við skrifaðar og óskrifaðar reglur í mann-
legum samskiptum. Það er hins vegar eitthvað göfugt við menn sem
sjá að sér eins Valjean, snúa við blaðinu og skilja að sælla er að gefa
en þiggja. Þá geta menn farið að kalla sig réttu nafni.
Allir fyrir einn, einn fyrir alla
D’Artagnan er aðalsöguhetjan í bókinni Skyttumar þrjár eftir Alex-
andre Dumas. Eins og Don Quixote verður hann að sanna sig fyrir
heiminum. Stoltið og kjánaskapurinn verður honum oft að falli en
markmiðin em alltaf háleit. Það er þó samband hans við skyttumar
þrjár, Athos, Porthos og Aramis, og samvinna þeirra og sigrar
sem gera bókina skemmtilega. Þeir berjast í sameiningu til þess að
vemda kónginn fyrir illmennsku kardínálans sem bmggar honum
launráð. Þrátt fyrir að félagamir séu ólíkir þá treysta þeir og virða
hver annan, þeir beijast „allir fyrir einn, einn fyrir alla".
Samvinna skyttnanna og umburðalyndi fyrir hinum unga
D’Artagnan er eitthvað sem stjómendur geta tekið sér til fyrinnynd-
ar. Með því að byggja upp traust á milli ólíkra en vel hæfra einstakl-
inga og gera tilganginn mikilvægan og markmiðið skýrt er hægt að
byggja upp öflugt fyrirtæki. Það er hins vegar sjaldgæft að sjá slíka
einurð á meðal manna í fyrirtækjarekstri, að þeir lyfti sverðum á loft
og hrópi: „Allir fyrir einn, einn fyrir alla.“ Algengara er að sjá þá
stilla sér upp sem leiðtoga á rneðal leiðtoga og í staðinn fyrir sam-
stöðu er hópurinn eins og höfuðlaus her. Fyrir vikið verður baráttan
að baráttu einmana manns í eyðimörkinni. Fyrirtæki hafa líka breyst
og orðið vettvangur ólíkra sérfræðinga sem em líklegir til þess að láta
illa að stjóm ef þeim er misboðið en geta afkastað ótrúlega þegar þeir
snúa bökum saman og skilja að þeir em hluti af hópi þar sem allir
vinna saman að sameiginlegu markmiði.
Að byrja frá grunni
Robinson Krúsó strandar á eyðieyju einn og yfirgefinn í sögu Dani-
els Defoe. Krúsó verður að læra að komast af við allt aðrar aðstæður
en hann á að venjast. Hann verður að gera þessa eyðieyju að heimili
sínu, læra að sauma sér föt, baka brauð, búa til verkfæri, smíða borð
og stóla og búa sér heimili í helli. Hann jafnvel býr sér til regnhlíf til
minningar um siðmenninguna. Þrátt fyrir erfiðar aðstæður gefst
Krúsó ekki upp og þrátt fyrir margar misheppnaðar tilraunir til að
byggja sér fleka til þess að komast burt af eynni gefur hann aldrei upp
15