Vísbending - 05.11.2004, Blaðsíða 2

V
ISBENDING
Listin að stjórna
eir sem hafa fylgst með ráðningar-
keppni Donalds Trumps í sjón-
varpsþáttaröðinni The Apprent-
ice hafa ef til vill velt því fyrir sér af
hverju þetta úrvalsfólk, valið úr hópi
fleiri en 200 þúsund umsækjenda, á
svona erfitt með að stjórna einföldum
verkefnum. I mikilli tímaþröng tekurþetta
úrvalsfólk oft ótrúlega vitlausar ákvarð-
anir og fer auðveldlega villur vegar. Það
á erfitt með að vinna saman af einhverju
viti og stjórnandinn er næstum húð-
strýktur í hvert skipti fyrir framlag sitt,
þ.e. ef liðið hans tapar. Hugsanlega er
þetta raunverulegasti raunveruleika-
sjónvarpsþáttur sem boðið hefur verið
upp á í sjónvarpi!
Tækni og mannþekking
Peter Drucker hefur haldið því fram
að hann hafi fundið upp stjórnun
sem faggrein í fyrstu bókum sínum.
Hann hefur ýmislegt til síns máls í þessu
sambandi og hefur bent á að þó að menn
hafi stjómað fyrir hans tíð þá hafi ekki
verið til nein lýsing á fyrirbærinu,
hlutverki, markmiði og mikilvægustu
þáttum stjórnunar.
I bók sinni The New Realities frá
1988 skilgreindi Drucker stjórnun á
eftirminnilegan hátt sem það sem eitt
sinn varkallaðfrjálsarmenntir(e. liberal
arts) eða öllu heldur sambland af þekk-
ingu — sjálfsþekkingu, skynsemi og
leiðtogahæfni — og þjálfun sem er látið
reyna á. „Stjórnendur byggja á allri
þekkingu og innsæi húmanískra og
félagslegra vísinda — á sálfræði og
heimspeki, á hagfræði og sagnfræði, á
siðfræði—ásamteðlisvísindum.Enþeir
verða að beita þessari þekkingu á
skilvirkni og árangur — þeir verða að
beita henni til að lækna sjúklinga, kenna
nemendum, byggja brýr eða til að hanna
og selja hugbúnað.“
Drucker lýsir einnig stjórnun sem
tækni, þ.e. aðferð og athöfn sem þarf að
prófaog þróa, ogeinnig sem mannfræði,
nokkuð sem snýst um fólk og þeirra
gildi, þroska og þróun. Þessi breiði
þekkingargrunnur og sífelld þjálfun sem
er prófuð og þróuð virðist stundum
gleymast hjá nútímastjórnendum.
Stjórnendalærlingarnir hans Trumps
virðast mest uppteknir af sjálfum sér og
hafa takmarkaðan skilning á þörfum og
hegðun annarra. Þó að lærlingarnir geti
séð öll mistökin hjá þeim sem stýrir eru
þeir líklegir til þess að gera nákvæmlega
sömu mistökin þegar þeir fá sjálfir að
stýra verkefninu. Annars vegar skortir
þá þekkingu, eða eru þröngsýnir hvað
varðar skilning á mannlegu eðli, og hins
vegar skortir þá þjálfun.
Starfsmenntun
eter Drucker hefur oft líkt þjálfun og
starfi stjórnenda við þjálfun og starf
lækna. Þetta er áhugaverð samlíking.
Það verður enginn læknir án þess að
fara í gegnum fræðin og geta leikið þau
af fingrum fram og það verður heldur
enginn læknir án þess að þurfa að fara
í nokkurraárastarfsþjálfun áeinhverjum
spítalanum. Undir handleiðslu reyndari
lækna ná læknanemar smám saman tök-
um á listinni að vera læknir, því sem ekki
er hægt að læra í bókum eða í tilrauna-
stofunni.
Stjórnendalærlingar fá ekki neina
slíka starfsmenntun heldur eru útskrif-
aðir eftir bóklegt nám og nokkur ein-
staklings- og hópverkefni. Þjálfun þeirra
á að eiga sér stað úti á markaðinum. Oft
er það ágætur skóli en það er ekki víst
að lærdómsferlið sé jafnskilvirkt og í
tilviki lækna. Stjórnendur eru ekki endi-
lega spurðir þeirra ögrandi spurninga
sem læknakandidatar eru spurðir og
þurfa þess vegna ekki að hafa sömu
vitneskju á takteinunum. Læknanem-
arnir vinna einnig við svipaðar aðstæður
og þeir eiga eftir að vinna við sem læknar.
Stjórnendur fá aldrei þessa aðlögun
heldur er annaðhvort hent út í laugina
eða þeir fá stöður sem hafa einungis
takmarkað uppeldishlutverk fyrir verða-
ndi stjórnendur. Að vissu leyti er það
ágæt leið til þess að læra að synda, að
vera kastað út í laugina en það sem
gerist er að menn virðast gleyma öllu
því sem þeir lærðu og synda hundasund
í átt að bakkanum.
Það virðist vera áberandi bil á milli
þess þeim er kennt og þess sem þeir
beita þegar þeim er kastað út í óvissuna.
Að hluta til er það vegna þess að
kenningarnar og fræðin sem þeir læra
eru úrelt eða óviðeigandi en oft er það
vegna þess að þeir átta sig ekki á hvernig
þeir eiga að yfirfæra þekkingu á praktík.
Sú aðlögun sem læknanemarfánærhins
vegar að brúa þetta bil miklu betur.
Af fingrum fram
Drucker virðist vera mjög hrifinn af
því að lfkja stjórnandanum við tón-
listarmann og fyrirtækinu við hljóm-
sveit. Hann hefur talað um aga stór-
sveitarinnar þar sem allir kunna sinn
hluta af meistarastykkinu og hlutverk
stjórnandans er einungis að stilla saman
strengina. Hann hefur einnig talað um
djass-sveitina þar sem menn stara ekki
á eitthvert nótnaverk heldur spila frjálst
innan ákveðins ramma með því hlusta
hver á annan.
Þegar fylgst er með nemunum hans
Trumps er eins og allir séu að spila sitt
eigið lag, í eigin takti og virðast hvorki
hlusta né skilja hvað hinir í bandinu eru
að gera. Engu að síður ættu allir að vita
hvaða lag er verið að spila. Sumir virðast
vilja standa í sporum hljómsveitarstjór-
ans og veifa sprotanum rétt eins og
þegar Harry Potter galdrar fram eitthvað
ótrúlegl.
Þessir sjálfskipuðu hljómsveitar-
stjórar hafa hins vegar ekki fyrir því að
finna út hver spilar á hvaða hljóðfæri og
skrifa heldur ekki nóturnar þannig að
allir geti spilað samtímis. Það sem stjóm-
endurnir átta sig ekki á er að hljómsveit-
arstjórinn þekkir hvert einasta hljóðfæri
í hljómsveitinni og litbrigði hverrar
einustu nótu í tónverkinu. Endalausar
æfingar ganga út á að fá fram rétta tón-
inn. Þegar komið er að sveifla tónsprot-
anum hefur allt fallið saman í fullkomna
harmoníu.
Stjórnendur skilja heldur ekki djass-
sveitina, þar sem allir hafa fullkominn
skilning á möguleikum síns hljóðfæris
en skilja á sama tíma að samspilið verður
tómt glamur ef menn hlusta ekki hver á
annan og gefa hver öðrum svigrúm til
að njóta sín. Það er skilningur þeirra og
dálæti á tónlistinni sem gerir þeim kleift
að galdra fram hljóma í öllum regnbog-
ans litum. Þeir skilja að lagið er einungis
rammi og það má leika sér með hverja
nótu, hvem hljóm og hvern takt til þess
að fá fram eitthvað nýtt og spennandi
f hvert skipti sem lagið er spilað. Það er
þessi skilningur á því sem þeir eru að
gera, sveigjanleiki og vilji til þess að
prófa sig stöðugt áfram sem stjórn-
andinn þyrfti að hafa tök áen hefur ekki.
Vísindin?
egar Peter Drucker talar um að hann
hafi fundið upp stjórnun þá er hann
að tala um stjórnun sem faggrein og
jafnvel vísindi. Því hefur lengi verið
haldið fram að stjórnun sé orðin eða á
góðri leið með að verða fagmenntun og
vísindi. Annar stjórnunarfræðingur,
Henry Mintzberg, hefur hins vegar bent
á að það sé hægt að skoða hvaða stjórn-
anda sem er og komast á snoðir um að
það er fátt vísindalegt við vinnubrögð
þeirra og til þess að hægt sé að kalla
eitthvað faggrein verði að vita hvað á
að læra. 1 nýjustu bók sinni, Managers
not MBA’s, bendir hann jafnframt á að
það að kenna nemendum nokkrar að-
ferðir og teoríur gerir þá ekki að stjórn-
endum. Urvalsfólkið hans Trumps sem
hleypur um götur Nýju-Jórvíkur til að
seljalímonaði sem óðir menn væru, gefur
vísbendingar um að niðurstaða Mintz-
bergs er ekki fjarstæða.
2