Vísbending - 03.12.2004, Blaðsíða 4

(Framhald af síðu 3)
hugsa sér að slfk verðhegðun geti átt
sér stað á frjálsum samkeppnismarkaði.
Skilyrði fyrir því að slík verð hegðun
gangi upp er að olíufélögin séu alger-
lega samstiga í verðlagningu. Þama virð-
ist hafa vakað fyrir olíufélögunum að ná
fram meiri framlegð enda selst bensín
best á sumrin og í iok ársins.
Ósamliverfa á breytingum á kostnað-
arverði og útsöluverði
Einsog sýnterámynd 1 erinnkaupsverð
á bensíni mjög sveiflukennt þótt inn-
kaupsverð sé aðeins hluti af heild-
arkostnaðarverði bensíns þar sem mjög
há opinber gjöld bætast við það. Hins
vegar hlýtur breyting á innkaupsverði
í krónum talið að kalla á breytingu á
útsöluverði. A seinustu árum er það
einkennandi að olíufe'lögin hafa að jafn-
aði verið sein til að lækka útsöluverð
þegar innkaupsverð hefur lækkað og
náð þannig fram hærra verðálagi. Þegar
á hinn bóginn bensín hefur hækkað á
erlendum mörkuðum virðast félögi n al la
jafna hafa náð að hækka verðið í takt við
breytingarnar erlendis. Þessi verðhegð-
un er reyndar þekkt og hefur oft verið
gagnrýnd. Hér gildir það sama og áður,
slík verðhegðun er vart gerleg nema
markaðsaðilar séu samstiga og samræmi
verðákvarðanir sínar. A mynd 3 er
annars vegar sýnd þróun kostnaðar-
verðs (innkaupsverðs + opinberra
(Framhald af síðu 2)
fram ódýrt vinnuafl. Það dregur þannig
hratt saman með þjóðum þar sem áður
var himin og haf hvað varðar tækni og
þekkingu. Um leið verða miklu fleiri
möguleikar fyrir Kínverja að græða á
alþjóðavæðingunni og hinir hlutfalls-
legu yfirburðir Bandaríkjanna eru þar af
leiðandi ekki eins augljósir og áður.
Þátttakan
Hinir alþjóðlega starfaflutningar ger-
ast þess vegna með ýmsum hætti,
þ.e. með flutningi framleiðslueiningar,
með útvistun verkefna og með inn-
flutningi á vinnuafli, og ýmislegt er að
breytast í heiminum vegna þeirra. Hið
jákvæðaeraðheildarhagsældíheintinum
vex og þetta dregur úr fátækt. En það er
engu að síður ljóst að áhrifum alþjóða-
væðingarinnar er misskipt, þeir sem tapa
störfum sínum og finnaekki sambærileg
eða betri störf tapa þó að heildin græði.
Því hefur hins vegar alltaf verið haldið
fram að þjóðlönd geta aldrei tapað á því
að taka þátt í alþjóðavæðingunni. En
það sem hefur reynst hagfræðingum
erfitt að meta er h ver akkur þjóða verður,
ef nokkur, þegar hlutfallslegir yfirburðir
á einhverju sviði eru ekki fyrir hendi. Og
það er einmitt þetta sem veldur Banda-
ríkjamönnum áhyggjum og hefur gert
það að verkum að hrópin eftir einhvers
gjalda) og hins vegar útsöluverðs í
vísitöluformi (jan. 1997= 100). Amynd-
inni kemur tímabundin ósamhverfa milli
kostnaðarverðs og útsöluverðs hvað
greinilegast fram árin 1998 og 1999 og
frá miðju ári 2001 fram eftir árinu 2003. A
yfirstandandi ári (2004) virðist verða
enn frekari breyting á verðhegðun olíu-
félaganna. Bæði kemur þetta fram í upp-
hafi ársins þegar útsöluverð lækkar en
kostnaðarverð hækkar og síðan upp úr
miðju ári þegar greinileg ósamhverfa
milli kostnaðarverðs og söluverðs kem-
ur aftur fram og stendur enn. Um árið
2004 verður fjallað sérstaklega síðar
enda virðist verðhegðun olíufélaganna
breytast þá í grundvallaratriðum.
Umfangsmikið samráð
Þessi atriði sem nefnd hafa verið eru
þó aðeins hluti þeirra tilvika og
þróunardæma sem koma fram við ná-
kvæma skoðun á verðmyndun olíufél-
aganna á undanförnum 8-10 árum. Sumt
kannað virkasemtilviljunarkenndþróun
eða hafa orðið fyrir tilverknað ytri að-
stæðna. Þegar á hinn bóginn liggur fyrir
að þessir mikilvægu aðilar á markaði
hafi haft með sér meint langvinnt og
umfangsmikið samráð um verðlagningu
og þar með ákvörðun álagningar skýrist
margt í sérkennilegri verðhegðun félag-
anna á undanförnum árum.
1. Samkeppnislög, nr. 8/1993, IV. kafli.
2. Hér skera árin 1998, 1999, 2001 og 2001-2003 sig úr.
konar verndarstefnu er stöðugt að auk-
ast. Minna hefur borið á kröfum um sér-
stakar aðgerðir hér á landi til að vernda
íslensk störf en sú krafa liggur í loftinu.
Að mörgu leyti er eðlilegt að stéttar-
félög fari fram á að sömu kaup og kjör
gildi fyrir sömu störf í sama landi en það
er ekki sniðugt að búa til þjóðlega vernd-
armúra til að reyna að tryggja íslensk
störf rétt eins og verndarstefna í Banda-
rrkjunum væri óráð. Þá verða það verk-
efnin og framleiðslueiningarnar sem
flytjast á milli landa frekar en fólkið. Það
er hins vegar mikilvægt að gera sér grein
fyrir flæðinu og hvernig má bregðast
við breyttum aðstæðum.
( Vísbendingin ]
C “ " \
Hnittin tilsvör og óvænt en bráð-
fyndið niðurlag gamansögu þykja
merki um gott hugmyndaflug og dænti
um hvernig fólk getur hugsað út fyrir
rammann. Sagan segir að Winston
Churchill, fyrrverandi forsætisráðherra
Bretlands, hafi verið í matarboði hjá
frægri breskri yfirstéttarkerlingu sem var
þekkt fyrir framhleypni og ákveðnar
skoðanir. Hún sagði: „Hr. Churchill, ef
ég væri gift þér myndi ég setja eitur í
kaffið hjá þér.“ Churchill svaraði: „Ef ég
væri giftur þér, myndi ég drekka það.‘^
ÍSBENDING
Aðrir sálmar
( " A
Jólastemming?
Igamla daga voru jólin hátíð barnanna
og svo er eflaust enn. Þá byrjaði jóla-
stemmingin þegar fyrsti jólasveinninn
kom til byggða þrettán dögum fyrir jól.
Menn hengdu upp jólaskreytingar og
börn settu skó í glugga. Stærstur hluti
af jólaversluninni fór fram á Þorláks-
messu þótt auðvitað þyrftu einhverjir
að kaupa jólagjafir fyrr. Jólin stóðu svo
fram yfir áramót og menn tóku skrautið
niður ekki seinna en á þrettándanum.
Jólasveinar koma enn en ef reglan um
einn jólasvein á dag gildir enn hefur
þeim fjölgað mjög mikið því að þeir eru
famir að sjást í nóvember. Jólaskraut er
komið í búðarglugga í október og sums
staðar eru svonefnd jólahús, þ.e.
verslanir sem selja jólaskraut, starfrækt
allt árið. Jólalögin eru farin að heyrast í
útvarpinu um miðjan nóvember. Um
svipað leyti fer starfsfólk fyrirtækja að
storma í jólahlaðborð. Þó að biðin eftir
jólunum væri löng í gamla daga fannst
manni hún þess virði þegar þau loksins
runnu upp. Jólin eru meira og meira að
verða hátíð fullorðinna og það sem
skrítnara er: ólíkt börnunum geta þeir
ekki beðið.
Sparisjóðamálið enn
að er athyglisvert að fylgjast með
því hvernig stofnfé í SPRON hefur
verið að færast á færri hendur undan-
farna daga. Alþingi setti ný lög í vor
sem áttu að koma í veg fyrir slíka
ósvinnu með slíkum hraða að ntanni
virtist neyðarástand vofa yfir. Nú hafa
hins vegar um 50% stofnfjár skipt unr
hendur á skömmum tíma án þess að það
virðist valda sérstökum skaða. Lögin í
vor heftu sparisjóðina óneitanlega og
hætta virtist á að með þeim yrðu þeir
fastir í því fari sem þeir hafa verið
undanfarin ár. Undirritaður verður að
játa að hann veit ekki hvað nýir eigendur
hugsa sér með SPRON en alltaf verður
að fagna því ef menn sjá hagkvæmar
leiðir. Það er mikilvægt að ekki séu sett
höft á viðskiptalífið og að það geti þróast
eðlilega. Sparisjóðirnir eru vinsælar
þjónustustofnanir og engin ástæða er
til þess að óttast að nýir eigendur vilji
breyta því. - bj
V __________
CRitstjóri og ábyrgðarmaöur:
Eyþór [var Jónsson.
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23, 105
Reykjavík.
Sími: 512-7575. Myndsendir: 561-8646.
Netfang: visbending@talnakonnun.is.
Málfarsráðgjöf: Málvísindastofnun Há-
skólans.
Prentun: Gutenberg. Upplag: 700 eintök.
Öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrita án
leyfis útgefanda.
4