Alþýðublaðið - 04.05.1971, Blaðsíða 6

Grein eftir doktor
Matthias Jónasson
Doktor Matthías iónasson (f. 2.
sept. 1902) er þjó3kunnur mað-
ur. Kann stundaði háskólanám í
sálarfræði, uppeldisfræði, heim-
speki o. ff. í Leipzig og lauk dókt-
orsprófi þaSan 1936. Eftir það
dvaldi hann í Þýzkalandi við fram
haldsnám og störf til loka stríðs
ins, en kom þá heim. — Hann er
nú prófessor í uppeldisfræði við
Háskóla íslands. — Matthías er
mikilvirkur rithöfundur. Hann er
og kunnur fyrir rannsóknir sínar
og greindarmælingar. Frumkvæði
átti hann að stofnun barnavernd-
arfélaga hér á landi og hefur vpitt
þeim félagsskap forstöðu frá hyrj
un. Grein þessi kom í Foreldra-
blaðinu á s.í. ári. — G.M.
□ -Aillt írá landsnámstíð og
frarn a þessa öl'd Ufiðu íslending
ar í nánum. -teng'slum við nátt-
útCina og áttni aíkomru sína undir
gjafirnildi 'hennar. Það kreppti
tíSSuun að hið ytra, en hin upp-
runalcgu tengsl einstaklingsins
við náttúruna rofnuðu ekki og
ekki veMaðist held.ur trú hans
á það, að mannie'g tilvera í heiid
og einni'g tilvera hans sjálfs ætti
sér ákveðinn tilgang. Af þess-
irm skhningi nærðist persónu-
lierki leinstaiklimgsins, í þeim jiarð
vegi stóð .hann sterkum rótum,
gæddur öiryggi bfómisins, sean
„kvíðalaulst vjð kalt og hlýtt er
kyrrt á sinni rót.“
Á ctkar tíð er fjöldi fólks gYt
inn úr þessum tengs!ium. ÍFjöl-
breytni atvin'nuveganna og með
hienni aukin sérhæfing hafa ger
breytt fcyggðaskipan landsins.
r’rá laudbúnaði
;il þjónustustarfa
Frá landbúnaði og fiskveið-
um, iiinum svonefnd,u undir-
stöuiiiatvinnuveigU'in, Wefur fólk
streyint tiíl þjóndstustarfa, sem
eru fæst í náinni snertingu við
n-áttú-iuiöflin. Þvi neytum við nú
.fæðiu, sem við áttrum sjálf eng-
an hlut í að afí'a, og vinnum
starf, sem sr svo sérhæft, að
það kemur því aðeins að
gagni, að það fléttist sem þáttur
inn í sérhæfð st'örf margra ann
arra.
Þessi fixring frá mótandi á-
hriftim- náttúrunar er sýnilegust
á þeirri kynslóð, sem befjcir vax
Dauður grís hefur komið af
stað óróieika hjá meðlimum
Mengunaxráðs þjóðþings Dan
merkur. Þeim var l-ýndut
grísinn sundurbútaður hjá
Mi.tvælastofnu'n danska ríkis-
ins í síðuistu viku.
Dánarorsökin var isú, að þvi
hafði verið getfið 'of stór
s'kammtur af rauðu litarietfni,
sem notað er á pylsur.
Eiinstakir þjngmenn hafa
tekið mjö'g ákveðlna a'ÍUtöðu
v’egna þessa máls.
ið upp í 'Skjöii almennrar vel-
meg'Jnar eftir stríð cg sér þröng
an bás sérhætfingarinnar blasa
við sér. Hver og einn verður að
séi-hæfa sig, sumir á langri
menntabrsjut, aðrir í fábrotnu
starfi. En hvað sem hreytiiegum
aðstæðuim kann að Ifða, losar
sérhæfingin og þau störf, sem
hún miðar að, uim tengsl ungrar
kynslóðar við náttúruna. Þeir,
sem hara ugg vtegna þessara
tengslarofa, igrípa sti'Jndum til
þe'rrar b'.i'ggunar, að þetta sé
aðeins tímahundin rangþróun;
maðurinn muni aftur hverfa auð
mmk'U'r til móður nátiúru. En
sú hutggun er sviki.il. Sú skipan,
er við köliuim tæknisamtfélag,
m'Un i-yðja sér til rúms hér á
landi eins og hjá öðrum þjóðum
og valda róttækum breytingum
í alö-i gerð samfélagsins, sem
létta að vísu áhyggjur einstak-
ling?ins vegna næringar og
he:i 'i',gæzlu, en ræna hann um
leið fri.imkvæði han.s í lífsbar-
átirjnni og marka honuim í gtað-
;n" u-öngt eg einhæft skyld,u-
brndiC ath.afnasvið.
Börgin með allsoæcrt'rr á
boðstólum og örbirgð í
felum.
Glegigsía auðkenni tæknisam
f." :r\ ns er borgin, hin ljósa-
skrrytta sl'einstF.ypur'Jðra með
a!’''nægtir á boðstó'i :n og ör-
bi.rgðina í •frú’j.m. jÞegn^r sið-
irtrnTstaffrar þjóffar lif’a að mi-kl-
urn. meiri iúuta í borgum. Og þar
aiast börnin upp. Sú venja er
Gi-ísnum var gefið þtetts
rauða litaretfni í sambandi við
ranns'óknir á því hvort þt£*s.d
etfni væru deyðardi á aninað
þe-g. Ha.tft er eiftir forstjóra
I.' rfvæiastofnunar danska rík-
iúiras, Emil Poukiim, þó rottu
heíði verið gafinn jafnstór
fkam'mtur af litarefnánu
hefði hún ekki dáið.
En þr.'gar hann var spui'ð-
ur að því hvort manniedkja
hr.íði lifað af þennan skiammt,
srgði hann — tæplega.
gö'irl.a hér á landi, að bænda-
fólk taki börnin af mölinni i
sumarfóstur, rétt eins og menn
alæ*gju því föstu, að borgarum-
hverfið væ*ri þei.m ekki einhlítt
V ■ þroska. En borgin iheffiur sína
töfra. Hún vteitir börntum og
unglingum tækifæri tiil dýrmæti
ar reynslu. Einkum býðkr hún
unglingum 'betri skilyrði til tóm
stund’aiðkana en drieíifbýlissveit.
Kvikmyndir og dans, málfundir,
íþróttir, tónleikar cg leilkttist,
aDt þetta og margt annað býður
borgin ungu fóttiki til hollrar og
æi-kileigrar tiibreytni, hvort sem
það st.undar nám eða atvinnw.
Sú kynslóð, seim er tnokkurn v*eg
inn jafngcmui öilidinni, mán’lJna
þrúgandi tilbieytingarleysj
langra Vetrarkvölda á einangr-
uðu svedtabýli. Henni mætti sýn
ast sem æska elftirstríðsáranna
ætti 'margra kosta völ að verja
tómistundium isínum.
Tómstundir á ekki að skipu-
leggja til þroskaauka eingömgu.
Þær eiga að veita ti'ibreytni og
hivíld og framar öliiu að vekja
m*eð ■einsta'klingniU'm þá tilfinn-
ing, að nú sé hann frjáls og
sjárfs sin ráðandi, enda er það
sterkur þáttlnr í mannlegu eðli
að vilja vera frjáls og finna til
og njóta frelsis síns.
Jaifnvél 'hinn ástundunarsam-
asti eljutmaður á hvaða starfs-
syiði sem .er, nýtur þess að
finn-a oki starfs'ns létt af 'herð-
um sér cig svalandi andblæ frjáls
ræðisins ’Ti'ka um sig.
svín
„Grísinn fékk 400 milli-
grömm af þecsum sérstaka
ATO lit, úicm notaffur er i
rauðum pylsum. Þa5 rnagn er
mörg hundruð sinnum m'sira
en sá cikammt'Ur, ssm maður1-
inn fær.“
Þá var hann spurður að þvi
hvort það væri hættulaust að
borða litaðar pyteur og saigffli
1' i. p.ð um það væri ek'ki
h ' að segja ennþá.
„Þi' I ur rannsóknir eru lið-
Framh. af bls. 15
Ábatasöm iðngrein
S'kemmtanaiþörf æskunnar hef
ur ekki al'ltaf notið réttmætrar
viffiurfcenningar. Sú var öldin að
ailar slíkar tiLhneigingar töld-
uist vera sprottnar af vélabr’ögð-
um frteistarans og f.tt.l’næging
þeirra stóð undir ströngu banni.
En á okfcar tíð er barátta fyrir
rétti æskunnar til stoeimmtunar
orðin óþörf. Hvers kyns stoeimmt
anir og nautnir, sem rnenn sækj
ast eftir, eru orðnar sö’aviara,
stríðauigilýst og allsstaðar á boð-
stóluim. Þær iflæða yfir ailt, líkt
og stífla thefði brostið í stór-
fljóti. Gróðahyggjusprengjan
grandaði ihenni. Upp er risin
ábatasöm iðngrein, sem fram-
leiðir skemmtanir, atvinn.uveg-
ur, sem fjölmennar stéttir eiga
etfnahag sinn útndir.
Þessi iðngrein httiítir vitanlega
sama lögmáli og allur nútíma-
iðnaður að vilia treysta sem
bezt aðstöðu sína. Hún getur
ekki tfátið sér nægja að fuilnægja
þörfum, sem vakna sjálfkvæmt
með heilbrigðri æsku; aðal-
áhterzia.n hvfttr á því að vékja
nýjar þarfir c*g gera menn háða
þeim. Það er 'undirstöðuatriði í
nútímaiðnaði að skapa aukna
etftirspurn og Öþarft að fjölyrða
um ihana hér. En það seim er
nýtt og bylti'ngakennt í þessu
samhandi er það, að heilhrigð
tiihneiging æskWfólks til til-
breytni og skemmtu'nar er orð-
in undirstáða að eins konar
frarrHsiðsl'Ugrein, virkjuð, o*g
hagnýtt í gróðaskyni.
Þetta veldur grundvalfiarbreyt-
ingu í lífi ungrar kj»nslóðar. í
'holiri tómstundaiðiu er einstak-
ling.urinn frjáls og virkur, hann
fyligir þá hneigð sinni og á frum
kvæði eða þó iað minnsta kosti
meðráðarétt iflm það sem gerist.
En a*f áróðri istoemmtanaiðnaðar-
ins sefjast fjölcti unglinga svo
gers'a.mtttegia, að sú skemmtun,
sem átti að vterða þeim hqttil tii-
breytni, er íyrr en varir orðin
vani og ástríða, £'£'m. þleir m'egna
ekki að standa 'á móti. Margur
ungttingur, sem þannig er bund-
inn á klatfa skemmtanatízkunn-
ar, sté sín tfyrstu spor út á
braut misferlis og afbrota, af
því hann skorti fé til 'þess að
halda til jafns við fjáðari fé-
laga i stoemmtanalífinu.
r 5
Eiturlyfjanautn
Þiegar einstakling,ur er hneppt
ur í viðjar sjúikllsigrar skemmt-
anaástríðu, fyliist hann clftast
andúð og 5?iða gagnvart hvers-
dagsle'gl.'im skýlduim í námi og
stairfi. í stað þess leit ar iiann sí-
'fellt endurteikinna skemimtana,
nýrrar spennu, nýrra nautna.
Heilbrigður viðnámsþrótlur hans
lamast srnám saman gagnvart
öHlu, sem togar í þessa 'á.tt. Þess
vegna er auðwelt að Leiða hann
út i eiturlytfi.ansytf'i'j'. Hún býð-
ur upp á nýbreytni, viirðist mein
laus í fyrstu og veidiur annar-
leg.u ástandi, sem losar hann úr
vitundartsngsluim við raúnveru
leikann. Etf átfs'ngi ©t- undanskil
FTamhald á bls. 11.
ðnndmðtur
G Þriðjudagur 4. maí 1971