Alþýðublaðið - 22.09.1974, Blaðsíða 1

•*•££] SUNNUDAGS-
\m LEISARINN
Mestu auðæfi landsins
MeB byggingu orkuversins við
Biirfell og samningum við
Svisslendinga um að reisa
álverið við Straumsvik til að
hagnýta hina miklu orku héldu
íslendingarinn á algerlega nýja
braut i atvinnumálum. Þetta
gerðist i tið viðreisnar-
stjórnarinnar svonefndu, og
haföi Magnús Kjartansson þá
forustu um harðvituga andstöðu
gegn þessari stefnu, sérstaklega
samningunum við Sviss-
lendinga.
Þegar Magnús var sjálfur
orku- og iðnaðarmálaráðherra
lá fyrir að reisa aðra stór-
virkjun, við Sigöldu. Hann hafði
ekki setið lengi i ráðherrastóli,
er hann gerði sér ljóst, að óhag-
kvæmt væri að reisa svo mikla
virkjun án þess að hafa orku-
frekt iðnfyrirtæki til að kaupa
verulegan hluta rafmagnsins.
Magnús sneri við blaðinu, lét
hefja samninga við voldugan,
ameriskan auðhring og var að
þvi kominn að ljúka þeim
samningum i meginatriðum,
þegar hann fór úr ráðherrastól.
Er þessi stefnubreyting
Magnúsar einn athyglisverðasti
lærdómur, sem þjóðin hlýtur af
vinstri stjórn undanfarinna
þriggja ára.
Alþýðuflokkurinn hefur fylgt
þeirri stefnu, að ekki beri að
opna landið fyrir erlendum
fyrirtækjum með almennri lög-
gjöf, heldur meta hvert atvik
eftir aðstæðum. Flokkurinn
studdi samningana við
Alusuisse um álverið, en taldi
þá um ýmislegt hafa sérstöðu,
þar eð slik fyrirtæki hefðu ekki
fyrr verið reist hér. Flokkurinn
hefur einnig stutt það i
meginatriðum, að samið verði
við erlendan aðila um að reisa
málmblendiverksmiðju á
Hvalfjarðarströnd i samhengi
við Sigölduvirkjun, en
flokkurinn hefur ekki tekið
afstöðu til einstakra atriða
samninganna, þar sem þau
liggja ekki fyrir.
Það er eitt af einkennum
efnahagsþróunar siðustu ára,
hve alþjóðlegum auðhringum
hefur vaxið fiskur um hrygg.
Eru völd þeirra orðin alltof
mikil, og verður að hafa hemil á
starfsemi þeirra. Þessi félög
eru svo risavaxin, að þau má
sum hver telja valdameiri en
heilar þjóðir, meðal annars á
peninga- og gjaldeyris-
mörkuðum. Islendingar verða
að hafa auga meö þessari þróun
og læra af reynslu annarra, en
fara sjálfir með gát, er þeir
semja við erlend stórfélög. Ekki
væri þó rétt að neita sér um
ávinning af slikum samningum
af almennum ótta við þróun
auðhringanna erlendis. Þjóðin
getur flutt inn fé, tækni-
þekkingu, aukið atvinnu og fjöl-
breytni i efnahagslifi, bætt
gjaldeyrisstöðu sina og unnið
margt fleira, ef hún fylgir af
gætni þeirri stefnu, sem þegar
hefur verið mörkuð, og Magnús
Kjartansson snerist til fylgisviö
þegar hann var ráðherra.
Mikil orkukreppa er nú á
jörðunni, meðal annars vegna
stórhækkaðs oliuverðs. Það er
þvi gæfa Islendinga, að eiga
miklar ónotaðar orkulindir, og
sjálfsagt að hagnýta þær eins og
hægt er. Nóg er um erlenda
aöila, sem vilja koma hingað
með fyrirtæki og kaupa orkuna,
auk þess sem orkunotkun
þjóðarinnar sjálfrar fer ört vax-
andi, og gengur það auðvitað
fyrir öðru.
Það er skoðun margra sér-
fróðra manna, að Jslendingar
geri of litið til þess að fylgjast
með þróun orkuverðs erlendis,
og þyrfti að halda uppi
nákvæmum og stöðugum
athugunum á þvi sviði. Slik
starfsemi mundi reynast hag-
kvæm sökum þess, hve mikil
verðmæti eru i húfi, þegar orka
stórra virkjana er seld.
Það er sorgleg staðreynd, að
skipulag orkumála á Islandi er i
mesta ólestri, enda þótt þessi
mál hafi veigamikla þýðingu
fyrir þjóðina. Uppbygging
Landsvirkjunar er úrelt og
hlutur Reykjavíkurborgar þar
óeðlilega hár, eins og
verkefnum fyrirtækisins er nú
háttað. Þá eru Rafmagnsveitur
rikisins umdeildar og raunar
dæmdar til f járhagslegra
vandræða, sem nú siðast hafa
verið leyst með nýjum skatti á
þjóðina. Er rik nauðsyn á að
taka öll þessi mál til alvarlegrar
endurskoðunar og koma þeim i
viðunandi lag, svo að þjóðin geti
á hagkvæman og skynsamlegan
hátt nýtt mestu auðlindir
landsins, sem svo mjög hafa
hækkað i verði siðustu misseri.
Aðkallandi er að ganga frá
samningum um málmblendi-
verksmiðju við Hvalfjörð vegna
þess, hve framkvæmdum við
Sigölduvirkjun miðar áfram, og
æskilegt er að Hrauneyjarfoss
verði síðan virkjaður i beinu
framhaldi. Hins vegar verður
að fara varlega i gerð samning-
anna, þvi að þeir eiga að verja
Island gegn hættum, sem fylgja
kunna viðskiptum við hina
voldugu auðhringa.
BGr
Sunnudagur 22. sept. 1974 - 183. tbl. 55. árg.
O