Alþýðublaðið - 02.03.1977, Blaðsíða 3

VETTVANGUR 3
Heilsuverndarstöð Reykjavíkur
sas"
Miðvikudagur 2. marz 1977
HEFUR REKIÐ FJÖL-
ÞÆTTfl STARFSEMI
- um 20 ára skeið
Siöar varsiibreytinggerö,aö 2
dögum var bætt viö fyrir svo-
kallaöa ljósmæöraskoðun, og
jafnframt var hafin eftirskoöun
þeirra kvenna er höföu fætt 6-8
vikum áöur.
Aösókn aö deildinni var oftast
um eöa yfir 2500 konur á ári
fram til ársins 1964, er tekiö var
upp mæöraeftirlit á Fæöingar-
deild Landspftalans. Þrátt fyrir
þaö er aösókn, aö Mæöradeild-
inni mikil, og komu t.d. 1600
konur til skoöunar i 11.000 skipti
á sföasta ári.
Þá má geta þess, aö reglulegt
mæöraeftirlit hefur veriö tekiö
upp i nágrannabyggöum
Reykjavfkur, og sama má
reyndar segja um alla lands-
byggöina. Víöast hvar var skoö-
un vanfærra kvenna góö eöa
a.m.k. viöunandi.
Kynfræðsla.
Kynfræösludeildin hóf starf-
semi sfna í febrúar 1975 og er
hún rekin sem hluti af mæöra-
deildinni. Fyrsta hálfa áriö var
um nokkurs konar tilrauna-
starfsemi aö ræöa og starfsfólk-
iö — 2 læknar og 2 hjúkrunar-
konur, ljósmóöir og félagsráö-
gjafi — vann i sjálfboöavinnu,
kauplaust.
Þegar sýnt þótti aö þörf væri
fyrir þessa þjónustu og aösókn
töluverö, var ákveöiö aö hafa
deildina opna 1 sinni f viku 1 1/2
klst.isenn.Nú er svo ætlunin aö
fjölga dögunum I tvo.
Starfssviö deildarinnar er aö
veita upplýsingar um getnaöar-
varnir, og útvega þær, svo og
læknisskoöun i sambandi. Einn-
ig er þaö verkefni hennar, aö
reyna aö leysa kynlffsvanda-
mál. Ariö 1975 komu alls 629
manns og sl. ár rúmlega 700
manns. Þess má geta aö þar er
einnig hægt aö fá gerö
þungunarpróf.
Áfengisvarnir.
í júli 1955 varö Afengis-
varnarstöö sú, er haföi starfaö f
borginni um nokkurt skeiö, ein
af deildum heilsuverndarstööv-
arinnar og hefur veriö þaö sfö-
an.
Aösókn aö deildinni hefur
jafnan veriö mjög mikil, en
heldur færri hafa innritazt á siö-
ari árum. Er þaö taliö vera
vegna þess, hve mebferöarúr-
ræöum hefur fjölgaö f þjóöfélag-
inu, einkum fyrir þá, sem verst
eru settir.
Frá byrjun hafa innritast 2418
skjólþegar og eru þaö aö mebal-
tali 101 á ári. Aldur skjólþega er
mjög mismunandi, eöa frá 15-79
ára. Algengustu aldursflokkar
eru á bilinu 25-40 ára. Á siöari
árum hefur komiö meira af
yngra fólki, og menn byrjaö aö
íeita sér aöstoöar fyrr en áöur
var.
Þarna kemur fólk úr öllum
stéttum þjóöfélagsins og af öll-
um memtastigum. Karlmenn
hafa fram til þessa veriö i mikl-
um meiri hluta eöa 91% en kon-
ur 9% þegar miöaö er viö allan
timann. Hlutfallstala kvenna
fer þó hækkandi og nær 27% siö-
ast liöiö ár.
öllum opin.
Deildin stendur öllum opin og
koma menn þangaö af fúsum og
frjálsum vilja. Flestir er koma
aö leita sér hjálpar, eiga þegar i
erfiöleikum I fjölskyldulifi eöa á
vinnustaö vegna áfengisneyzlu
sinnar, án þess þó aö hafa misst
af fjölskyldu sinni eöa atvinnu.
Þaö er þessi hópur sem mest
kemur á göngudeild og getur
haft gagn af þvi. Þeir sem eru
meiri sjúklingar eöa eru ekki
lengur færir til starfa eöa eöli-
legrar þátttöku i þjóölifi koma
siöar og þurfa annarrar og
meiri hjálpar viö, en þessi deild
getur veitt.
Starfi deildarinnar hefur ver-
iö hagaö á svipaöan hátt og al-
gengast er á slikum deildum i
nágrannalöndunum. Er meö-
ferð fyrst og fremst fólgin I viö-
tölum og þau stunda allir starfs-
menn deildarinnar.
Framhald á bls. 10
1 dag eru liöin 20 ár frá þvi ab
Heilsuverndarstöö Reykjavikur
var formlega vigö, og veröur
hér leitazt viö ab gera nokkura
grein fyrir aðdraganda stofnun-
ar hennar og starfsemi.
Meö lögum um heilsuvernd-
arstöðvar frá 1944 og heilsu-
verndarlögum frá 1957 var lagð-
ur grundvöllur aö starfrækslu
heilsuverndarstööva i landinu.
Aöur höföu ýmsar heilsuvernd-
argreinar verib starfræktar,
annaö hvort eftir sérstökum
lögum, eöa á vegum félagasam-
taka.erhelguöu sig slfkum mál-
efnum.
Meö lögum um heilsuvernd-
arstöövar frá 1944 skapaöist
grundvöllur fyrir, aö reist yröi
sérstök bygging yfir ýmsar
heilsuverndargreinar.og var þá
hafinn undirbúningur aö bygg-
ingu heilsuverndarstöövarinnar
1 Reykjavik.
Voru þessar byggingafram-
kvæmdir stórátak á sinum tima,
en meö rekstri stöövarinnar var
borgarbúum, svo og öörum ná-
grannabyggöarlögum, tryggö
örugg þjónusta á sviöi heilsu-
verndar.
öflug starfsemi.
1 upphafi var bygging Heilsu-
verndarstöövarinnar ætluö fyrir
heilsuverndarstarfsemi. En
vegna skorts á sjúkrarými, voru
tvær hæöir hennar teknar undir
rekstur Bæjarspitalans, um þaö
leyti er byggingin var tekin 1
notkun. Spitalinn hefur sfðan,
svo sem kunnugt er, fært stór-
lega út kviarnar meö byggingu
Borgarspitalans I Reykjavik.
Starfsemi stöövarinnar hefur
svo með árunum náö til æ fleiri
heilsuverndargreina, svo sem
heyrnarverndar, atvinnusjúk-
dómaverndar og kynfræöslu.
Einnig er nú rekin öflug heima-
hjúkrun á vegum stöövarinnar.
Heilsugæzla i skólum.
Heilsugæzla i skólum borgar-
innar er rekin á vegum heilsu-
verndarstöövar Reykjavikur.
Er þarna um margþætt starf aö
ræða, sem beinist að varðveizlu
heilbrigöis nemenda. Má nefna,
aö i skólum er fram haldiö
ónæmisaðgeröum þeim, er hefj-
ast I barnadeild Heilsugæslu-
stöövarinnar.
Hjúkrunarkonur starfa i skól-
um, og fer þar fram almenn
læknisskobun annaö hvert ár.
Skólalæknar og hjúkrunarkonur
eiga samstarf viö starfsliö skól-
anna, þar sem skipzt er á upp-
lýsingum um margs konar
atriöi, er varöa hollustuhætti og
aöbúnað nemenda.
1 allflestum grunnskólum
borgarinnar hefur nú veriö
komiö upp fullnægjandi hús-
næöisaöstööu fyrir heilsugæzl-
una og lögð mikil áherzla á, aö
fast húsnæöi sé fyrir hendi, þeg-
ar 1. áfangi hverrar skólabygg-
ingar hefur veriö reistur.
1 barna- og unglingaskólum
borgarinnar voru áriö 1975 tæp-
lega 16.000 nemendur, og unnu
þá 15 hjúkrunarkonur og 12
læknar viö heilsugæzlustörf i
skólum.
Skólatannlækningar.
Skólatannlækningar hófust
hér á landi áriö 1922, er Vilhelm
Bernhöft var ráöinn af bæjar-
stjór-n Reykjavikur til aö vinna
aö tannlækningum i barnaskól-
um Reykjavikur einn tima á
dag alla skóladaga.
Þessi fyrstu ár skólatann-
lækninga voru mest notuö til
tannpinuhjálpar, og litill timi
várð afgangs til reglubundinna
aögeröa. Þó var á þessum tima
hafizt handa með reglubundna
tannskoöun, og var gerö allná-
kvæm skýrsla um tann-
skemmdir I neöstu bekkjum
skólanna.
Næsti áfangi I skólatannlækn-
ingum náöist áriö 1930, þegar
Austurbæjarskólinn tók til
starfa, en þá var útbúin tann-
lækningastofa þar.
1965 var svo ráöinn skólayfir-
tannlæknir, Oli Bieltvedt. Hann
hófst þegar handa viö aö skipu-
leggja skólatannlækningar
Rey kja vikurborgar eftir
norskri fyrirmynd. Hann lagöi i
upphafi áherzlu á tannverndar-
aðgeröir. Tannlæknarnir unnu
eingöngu aö skoöun og flúor-
meöferö þar til i febrúar 1976, aö
skipulegar tannviögeröir höf-
ust.
Haustið 1968 fengu skólatann-
lækningar húsnæöi þaö i Heilsu-
verndarstööinni, sem losnaöi
viö brottflutning Slysavaröstof-
unnar. Þá fór skólatannlæknum
ab f jölga og 1973 voru þeir orön-
ir 27, eða fleiri en þeir hafa
nokkurn tima veriö fyrr eöa siö-
ar.
Nú eru 34 hálfs dags stööur
hjá Skólatannlækningum. Af
þeim eru 23 stööur skipaöar 20
tannlæknum, þannig, aö 3 tann-
læknar vinna fullan vinnudag.
Alls vinna 27 aöstoöarstúlkur
hjá skólatannlækningunum.
Stefnt er aö þvi, aö tannlækn-
ingarnar fari sem mest fram i
skólunum sjálfum, og hafa nú 11
skólar tannlækningastofur inn-
an sinna húsakynna. Af þeim
hafa tveir skólar, Breiöholts-
skóli og Fellaskóli tvo tann-
læknastóla, hvor um sig.
Skólatannlæknlækningar hafa
frá byrjun veriö kostaöar af
borgarsjóöi, þar til áriö 1974, er
þátttaka almannatrygginga I
greiöslum vegna tannlækninga
fyrir ákveöna aldurshópa hófst.
I lögum segir, aö börn 6-15 ára
fái greiddar tannlækningar aö
fullu, og skuli þau aö jafnaöi
leita til skólatannlækna.
Eftirlit ungbarna.
Þaö var 1955, aö störf hófust á
barnadeild Heilsuverndarstööv-
ar Reykjavikur, en þau voru I
rauninni beint framhald af
starfsemi ungbarnaverndar
Liknar, sem hafði starfaö frá
árinu 1927.
Er ungbarnaeftirlit nú þannig
háttaö, aö borginni er skipt i
svæöi, og er heilsuverndar-
hjúkrunarfræðingur ábyrgur
fyrir hverju svæöi. Eru þessi
svæöi og svokölluð hlutasvæöi
nú 13 aö tölu.
Hver heilsuverndar-
hjúkrunarfræöingur fylgist meö
börnum I heimahúsum i sinu
hverfi, þar til þau eru þriggja
mánaða, en þá hefjast ofnæmis-
aögeröir.
Þriggja mánaöa, fjögurra
mánaöa, fimm mánaöa átta
mánaða, eins árs, tveggja ára
og á aldrinum þriggja til fjög-
urra ára koma börn i læknis-
skoöun á ónæmisaögeröir á
heilsuverndarstööina eöa eitt-
hvert útibú barnadeildar henn-
ar, en þau eru þrjú aö tölu.
Reglubundnar aögeröir eru
geröar gegn kighósta, barna-
veiki, stifkrampa, mænusótt,
bólusótt og mislingum. Þá eru
og gerö sjónpróf á 3-4 ára börn-
um, meö tilliti til þess, aö leiða I
ljós dulda sjóngaiia eins fljótt og
hægt er.
Mæðradeild.
Hjúkrunarfélagiö Likn hóf
mæöraeftirlit áriö 1928 I þröng-
um húsakynnum. Þar var einn-
ig starfrækt ungbarnaeftiriit.
Ariö 1949 fluttist starfsemin á
fæöingardeild Landspitalans, og
var þar, til 1945, er hún fékk
húsnæöi i Heilsuverndarstöö
Reykjavikur.
I upphafi var þaö fyrirkomu-
lag haft á, að 3 skoöunardagar
voru I viku hverri, 2 klst. i senn.