Vísir - 07.03.1970, Blaðsíða 7

7
yÍTS I R . Laugardagur 7. marz 1970.
cTWenningarmál

Stefán Edelstein skrifar um tónlist:
Missa Solemnis
BEETHOVEN:
MISSA SOLEMNIS.
Fiytjendur:
Lone Koppel Winther, sópran
Ruth L. Magnússon, alt
Siguröur Bjömsson, tenór
Kristinn Hallsson, bassi
Einleikari á fiðlu:
Bjöm Ólafsson.
Söngsveitin Fílharmónía
SJnfóníuhljómsveit íslands
Stjómandi:
Dr. Róbert A. Ottósson.
Jj’lutningur á Missa Solemnis
eftir Beethoven er vafalaust
eftt mesta heildarátak á tónlist-
arsviðinu, sem framkvæmt- hef-
«r verið á Islandi.
Beethoven skrifar „sinfóníska
músfk fyrir raddir og hljóðfæri“
og tekur iítið tillit til þægilegr-
ar sönghæðar kórs og einsöngv-
ara (þrátt fyrir fullyröingar sín-
ar um hið gagnstæða).
Missa Solemnis er vandmeð-
farið risaverk. svo til án hvfld-
ar fyrir kórinn. Sópranraddir
syngja á löngum köflum f hæstu
hæðum, oft í fullum styrkleika.
Sérstaklega f hinum stóm og
dramatísku fúgum eru ýtrustu
kröfur gerðar til kórsins.
Það er því engin furöa þótt
þetta verk heyrist sjaldan, jafn-
vel í stórborgum erlendis, ems
vandmeðfarið og það er. Þetta
er ástæðan fyrir því, að Missa
Solemnis er frekar lítið þekkt
verk.
Þessi stórviðburður í tónlist-
arlffj höfuðborgarinnar eru jafn-
framt tímamót f sögu Söng-
sveitarinnar Fflharmónfu, en
hún á 10 ára afmæli á þessu ári.
Langur er listi þeirra öndvegis-
verka fyrir kór og hljómsveií,
sem Söngsveitm Fflharmónía
hefur flutt undir stjóm og hand-
leiðslu dr. Röberts A. Ottósson-
ar:
Carmina Burana eftir Orff,
Sálumessa Brahms (tvisvar),
Sálmasinfónía Stravinskys,
Magnifikat Bachs, Messias eftir
Handel, Sálumessa Mozarts, 9.
sinfónía Beethovens. Sálumessa
Verdis og Hátíðarkantata Páls
ísólfssonar.
Allir þessir tónleikar hafa
verið sérstakir tónlistarviðburö-
ir, hátfðar- og helgistundir.
Það fór ekki á milli mála s.I.
fimmtudagskvöld, að gífurleg
vinna hefur verið lögð í Missa
Solemnis.
Að mínu viti voru heildargæði
flutningsins það góð, að engin
skömm hefði verið að þessum
tónleikum í einhverri erlendri
stórborg. Vissulega var hér ekki
um fullkomnun að ræða frekai-
en í öðru sem við aeram Fn
fullkomnun er ekki aðalatriðið
og varia það eftirsóknarverð-
asta, a. m. k. ef húc er á kostn-
að frumleika, fersklei-ka. skap-
mikillar túlkunar (ásamt inni-
leika) og hins endurskapan.'.i
afls í tónlist Beethovens, en
þetta voru einkennisorðin, sem
áttu við þetta kvöld.
Kórinn stóð sig með prýði,
jafnvægið var gott söngurinn
rytmiskur og hnitmiðaður. Hon-
um tókst að bera uppi fúgur
Beethovens án þess að spenni-
bogamir brotnuðu. Samt fannst
mér kórinn ekki gera öllum
köflum jafngóð skil, í Kyrie og
Gloria var hann ekki orðinn al-
veg „heitur" og svolítið bar á
taugaóstyrk í Gloria-kaflanum.
I Credo var taugaspennan horf-
in og hin stóra tvöfalda loka-
fúga kaflans komst veí til skila.
Sanctus og Agnus Dei þættimir
vom afburða vel sungnir, hér
náði kórinn þeirri mýkt og
mildu fyllingu í hljómi, sem
þessir kaflar krefjast.
Á sumum stööum hefði ég
öskað eftir enn meiri krafti
(miðað viö hljómsveitina), en
öllum má vera ijóst, að hljóm-
burður þessa ólánshúss dregur
mjög úr hljómmagninu. Auk
þess eru „vinnuskilyrðin“ á svið
inu þannig, að enginn heyrir
í neinum nema sjálfum sér, og
söngvarar heyra illa í hljómsveit
inni. I rauninni er það krafta-
verk að hægt skuli vera að
flytja svona verk við slik skil-
yrði.
Einsöngvarar voru afbragðs-
góðir. Lone Koppel Winther er
öruggur sópran meö mikilli fyll-
ingu og dramatískum þrótti.
Einnig hún var ekki upp á sitt
allra bezta í fyrri hluta verks-
ins, en hún meira en bætt; það
upp í síðari hlutanum! Ruth
Magnússon hefur afburða alt-
rödd, sem er jafnörugg og hún
er hljómfögur; Sigurður Bjöms-
son getur sungið dramatískan
Beethoven jafnvei og guðspjalla-
mann hjá Bach, og hin þýða en
hljómmikla rödd Kristins Halls-
sonar var traust og sannfær-
andi undirbygging þessa sam-
stillta kvartetts.
Hljómsveitin er sannarlega
ekkert „undirleikshljóðfæri“ í
þessu verki. hún gegnir afar
þýðingarmiklu hlutverki, stund-
um til jafns á við kórinn. Stóð
hún sig yfirleitt mjög vel (ef frá
eru talin þessi venjulegu smá-
slys), og var auðheyrt, að stjóm-
andinn lagði áherzlu á að móta
sterkan, heilsteyptan hljóm á
forte-stöðum, án þess að sá
hijómur væri grófur og sker-
andj hjá málmblásturshljóð-
færum (eins og hann oft hefur
verið á tónleikum).
Björn Ólafsson konsertmeist-
ari lék eftirminnilega fallega hið
erfiða og ianga fiðlusóló í
Sanctus kaflanum.
Túlkun stjómandans finnst
mér einkennast af lotningu fyr-
ir verkj og tónskáldi. Hún er
föst ákveðin og skapmikil, þar
r-em við á, en innileg þar sem
♦ðnlistin krefst þess, hvergi
kemur Róbert A. Ottósson sjálf-
um sér í sviðsijósið, öli vinnu-
brcgð eru í þágu tónlistar Beet-
hovens. Hanr. er í einu orði sagt
trúr anda verksins.
skilst að allt í allt eigi þáttur
tónlistarinnar á þessari hátíð
ekki að verða svo ýkjamikiil, og
þá aðallega með eclendum
stjörnum. Sennilega verða
haldnir tvennir tónleikar með
S.l. og tvennir kammertónleik-
ar. Fer það e.t.v. betur að vanda
til fárra tónleika en að hafa þá
of marga og ekki nægilega vel
undirbúna.
Það er óþarfi að fara í felur
með það, sem vel er gert. Lista-
hátíðamefnd ætti að athuga
vandlega, hvaða innlent tónlist-
arefni (þ. e. tóniist flutt af inn-
lendum kröftum) er líkiegast til
að halda uppi heiðri íslenzkrar
tónmenningar fyrir útlenda sem
innlenda hátíðargesti.
Þar sem ekki virðist vera gert
ráð fyrir kórtónleikum á þessari
hátíð, má tvímælalaust benda á
tvennt, sem mikill fengur væri
að í þessu sambandi:
í fyrsta lagi hefur Pólýfónkór-
inn undir stjóm Ingólfs Guð-
brandssonar I mörg ár sýnt og
sannað, að hann er fyrsta flokks
kór, sem getur flutt periur „a
cappella" tónbókmenntanna
(gamalla sem nýrra) á þann hátt.
að tónflutningur er til sóma
þessu landi miðað við alþjóðlega
staðla. Hann ætti því að halda
sjálfstæða tónieika á listahátíð-
inni.
í öðru lagi ættj Söngsveitin
Fílharmónía og S.í. undir stjóm
dr. Róberts A. Ottóssonar að
færa upp Missa Soiemnis á lista-
hátiöinni og sýna alþjóðlegum
tónleikagestum, að landið á
hjara veraldar er fært um að
flytja þetta vandasama verk á
fuilkomlega sannfærandi og eft-
irminnilegan hátt.
Fílharmoníukórinn æfir hér undir stjórn Róberts Abrahams.
Ólafur Jónsson skrifar um útvarp:
MAÐURINN SJÁLFUR
ÞRÁTT FYRIR ALLT
T júní n.k. á að hleýpa af stokk-
unum fyrstu alþjóðlegu
listahátíðinni á íslandi. Mér
‘••••••••a«»»e«aee*aec«»3ce«co*xe*aisee»?»i>*oeoa«a»
Sölumaður
26 ára sölumaOur sem hefur reynslu i sölu véla og
verkfæra óskar eftir sölumannsstarfi. — Uppl. í síma
19008.
^nnað veif, óforvarandis og
engu líkara en það væri al-
veg óvart, sýnir útvarpið fram
á möguleika sína til að kynna
hlustendum nýjar og áhugaverð-
ar erlendar bókmenntir. Þannig
var á fimmtudagskvöid þegar
flutt var leikrit eftir Alexander
Solsientsín. Ljósið sem í þér er.
Ekki var þó að heilsa neinni
sérstakri „kynningu“ verks né
höfundar þetta sinn — léikurinn
var fluttur öldungis formála og
skýringarlaust. Hefði þó vissu-
lega verið vert að skýra frá til-
komu verksins og hvernig út-
varpsgerð þess hefur verið hátt-
að, en leikrit Solsjenitsíns hafa
eins og skáldsögur hans borizt i
handritum austan úr álfu og
ekki birzt á prenti fyrr en í þýð-
ingum á Vesturlöndum. Án þess
að vita neitt um bakgrunn verks
ins er hætt við að hlustendur
hafi ekki nema takmörkuð not
þess.
Þessi ummæli merkja auðvit-
að ekkert annað en að Ljösið
sem í þér er sé ..misheppnað"
leikrit, útvarpsgerð þess aö
minnsta kosti. Ekki segi ég það
nú beinlínis kannski. Þrátt fvrir
þunglamalegan aðdraganda leiks
ins, þrátt fyrir hið torskilda og
tortryggilega „vísindaiega" efni
sem hann lýsir öðrum þræði,
hafði þessi útvarpsleikur ein-
kenniiegan þunga til að bera.
Ef til vill fyrst og fremst af því
hann er sovézkur: annars vegar
lýsing hans á borgaralegum
högum og lífsmati þar í landi,
hins vegar hugsjónin sem teflt
er fram gegn því mati meö Alex,
sem áreiðanlega er meiri en
minn; sjálfsmynd höfundarins.
En það einkennilega er að gagn-
vart verkum Solsjenitsín hverfur
manni þessi áhugj útlendings-
ins á landshögum í Sovétríkjun-
um hvort heldur er í þrælabúð-
um eins og sögunni af ívan
Denisovits, fangelsi útvaldra
eins og Yzta hringnum, eða vel-
aidri borgarastétt eins og Ljós-
ið sem í þér er Það sem gildir
er maöurinn, maöur sjálfur,
manneskjulegt viðhorf. Segir
hann. Og það einkennilegasta
fyrir Solsjenitsín er hversu hon-
um tekst að leiða áhevrandann
eða lesandann með sér inn í
sina eigin heimspekislegu um-
ræöu — eins og þeir gerðu að
sínu leytj klassískir rússneskir
höfundar 19du aldar. 1 leik eins
og „Ljósiö sem í þér er“ brjót-
ast augljóslega efni mikillar
sögu, sem sumpart, en bara
sumpart, minna á hinar stóru
skáldsögur hans, Krabbadeild-
ina og Yzta hring. Þessu tókst
útvarpsflutningnum á fimmtti-
dagskvöld raunverulega að
miðla; hugarins lifi að baki fólks
og atvika.
Sem leikrit jafnast Ljósið
sem i þér er að sönnu engan
veginn við skáldsögur Alexand-
ers Solsjenitsíns: fyrst og fremst
er Það áhugavert vegna annarra
verka höfundarins. Þeim mun
meirj ástæða hefðj verið að láta.
einhvers konar greinargerð um
verk og höfund fylgja flutningi
leiksins, sem að sínu Ieyti fór
allvel úr hendi. Benedikt Áma-
son var leikstjóri, en Rúrik Har-
aldsson, Eriingur Gíslason Her-
dis Þorvaldsdóttir, Sigríður
Hagalín, Gísli Halldórsson fóru
með helztu hlutverkin af venju-
legri útvarpsrútínu. Líklega er
það einkum af óvana við rödd
hennar í útvarpinu að athvgli
beindist sérstaklega að Valgerði
Dan i sínu hlutverki, Öldu —
sem hún fór vissulega mjög lag-
lega með.
999 O • 6