Vísir - 01.03.1972, Blaðsíða 7

Vísir. Miövikudagur 1. marz 1972.
7
cykíenningarmál
I viðtengingarhœtti
: Eftir :
■ ■
: Þorgeir :
: Þorgeirsson :
SVARTUR SÓLARGEISLI
sjóuvarpsleikrit eftir Asu
Sólveigu.
leikstjóri: Helgi Skúlason
framleiöandi: LSD Sjónvarpsins
Um þær mundir sem upp-
tökur á þessu leikriti voru
að hefjast las maður það í
viðtölum við höfundinn, að
hún semdi svona leikrit á ó-
trúlega skömmum tíma og
með nánast engri fyrirhöfn
á eldhúsborðshorninu sínu.
Maður er í hálfgerðum
vandræðum með það
hvernig á að taka svona
yfirlýsingum. Og aftur er
maður i hálfgerðum vand-
ræðum með að segja nokk-
uð um þessa frumsmíð Ásu
Sólveigar eftir sýningu
verksinsþar sem við manni
blasir einmitt þetta, að
verkið hefur verið samið
með undra skjótum hætti
og engri kunnáttu.
Það eru vissulega harðneskju-
legar móttökur að segja þann
sannleika við byrjanda á ritferli,
að þetta verk hennar sé handó-
nýtt eins og það kemur fyrir
sjónir áhorfenda. Bygging verks-
ins er meingölluð af hroðvirkni og
kunnáttuleysi, kynningunni
(exponeringu) er kákað aftur um
allt verk en úrvinnslu skortir með
öllu, höfundurinn hllfir sér að
mestu við persónugerð einstakl
inganna bæði i malfari og af
stöðu. Leikstjóri og leikéndur
gera heldur ekkert til að bæta um,
persónur þeirra verða fyrir vikið
flatneskjulegar og einhæfar óska-
myndir af vammlausum góð-
mennum.
Spillingin kemur að utan.
Það væri fullkomiðviðfangsefni
fyrir snjallan bókmenntafræðing
að athuga þetta stokkmótif i nú-
timabókmenntum okkar, sem
felst i söguþræðinum um landann
ellegar lönduna, sem fer til út-
landanna og kemur svo heim
með spillingu heimsins og
mannvonsku. Þarna er falin sú
hugmynd að mannleg vandamál
séu i rauninr.i fjarvistum við
þessa einstöku eyþjóð nema þau
blátt áfram berist hingað með
einstaklingum handan um hafið.
Þetta stokkmótif birtist i sér-
lega einfeldningslegri mynd i
söguþræðinum um hana Mariu
sem fær i sig svartan krakka fyrir
skömm tengdamóður sianar vest-
ur i Ameriku, kemur með vanda-
mál sitt heim til góðu fjölskyld-
unnar sinnar á tslandi þar sem
það leysist upp i kærleiksrikri
moðsuðú svo hún getur haldið
aftur upprétt út i hinn stóra heim
til að frelsa hann og styrkja i bar-
áttunni við mannvonskuna, sem
þar er vist ennþá landlæg.
Það er kannske ekki við byrj-
andann Asu Sólveigu að sakast þó
hún sé i tengslum við algengt við-
fangsefni bókmennta okkar og þá
ekki heldur þó tilraun hennar við
þetta vinsæla viðfangsefni sé i
námunda við heim neðanmáls-
sögunnar og vikuritanna.
Óánægja manns með þann óska-
heim, þá góðmennskunnar
draumaveröld, sem okkur var
færð i sjónvarpinu á mánudags-
kvöldið, er meira fólgin i þvi að til
er raunverulegt vandamál
stúlkna, sem koma heim frá
Bandarikjunum, og manni finnst
einhvern veginn að Ásu Sólveigu
gruni eitthvað um þau vandamál,
þau séu með einhverjum hætti
kveikjan i verkinu enda þó út-
koman verði þessi einkennilega
óskamynd.
Það er naumast við byrjanda
að sakast þegar ménn, sem stöðu
sinnar vegna ættu að vera dóm-
bærir á verk hennar, taka við ó-
fullburða uppkasti og láta sem
það sé öldungis frambærilegt
handverk.
Glitrandi hæfileikar ... og
hátíðleikinn.
Þvi fer semsagt ekki fjarri að
sjónvarpsleikritið SVARTUR
SÓLARGEISLI i meðferð
LSDeildar sjónvarpsins hafi þann
eina galla að vera ennþá ósamið.
Hver heilskygn áhorfandi og
hlustandi sér það trúlega með
mér og heyrir, að undra viða i
þessu uppkasti stúlkunnar glitrar
á hæfileika i gegnum hroðvirkn-
ina og kákið. Einstaka samtöl
bera þvi vitni að höfundinum er
gefin alveg einstök málkennd,
hæfileiki til að semja á fljúgandi
talmáli. Það er mjög sjaldgæfur
hæfileiki, sem þó að mestu kafnar
i nokkuð svo almúgalegri til-
hneigingu til skrúfaðs og hátið'
legs málfars, sem byrjandi al-
þýðlegum rithöfundi hættir oft til.
Hefði nú þessi hátiðleiki allur
verið þurrkaður út og trúverðugu
setningarnar verið lagðar til
grundvallar uppkasti númer tvö
þá hefði fljótlega komið aðþvi,
þegar málfarslegt handverk var
orðið viðfangsefni, að sérstakt
tungutak þurfti fyrir hverja per-
sónu og þá er stutt i það að fara að
láta persónurna- mótast hverja
með sinum hætti. Þá hefði verkið
kannske farið að lifna meö-
hverju nýju uppkasti allt þar
komið var að lokagerð þess þar
sem persónur atvik og umhverfi
hefði trúlega verið orðið með öðr-
um og ólikum hætti og — nóta
bene — allt það verk, allar þessar
vangaveltur hefðu um leið orðið
að þeim höfuðstóli þar sem leik-
arar og leikstjóri áttu auð hug-
mynda að sækja.
Þetta er engan veginn i fyrsta
sinn, sem LSDeildin velur þann
kostinn að stytta sér leiðina fram
hjá þessum erfiðleikum i gerð
innlends efnis. Mér finnst rétt að
leggja áherzlu á þetta nú þegar
nýr höfundur með augljósa hæfi-
leika á i hlut.
Hver er svo ástæðan til þess að
svona er staðið að verki? Mér
verður svarafátt um það. Kann-
ske biræfin tilraun til að festa
kákið og fúskið i almanna
smekknum á meðan hann er ekki
mótaður? Kannske andleg leti og
annars lags s sjálfdekur — alla
vega er þetta það sem fólk á skilið
eða hvað? Kynslóð að reisa sér
bautastein? Hver veit?
Að láfa allt fljóta.
t þessu verki koma fram þrir
ungir leikarar, sem gaman væri
að sjá meira af i raunverulegu
viðfangsefni. Ég á við þau Sigurð
Skúlason, Þórunni Sigurðardóttur
og alveg sérdeilislega Ragnheiði
K. Steindórsdóttur. Helgu Bach-
mann lætur áreiðanlega ekki að
leika i kvikmyndum ellegar sjón-
varpi nema til komi alveg sér-
stök stilfærsla, sem nyti hennar
hádramatisku eiginleika. Valur
Gislason og Guðbjörg Þor-
bjarnardóttir geta yfirleitt allt,
sem þeim er sett fyrir. Þannig er
með góðum kröftum hægt að láta
allt fljóta. En hvað ætla ýmist
frábærir eða efnilegir leikarar
lengi á láta við það sitja að leika
Gaman væri að sjá þau i raunverulegu viðfangsefni: Björn Jónasson og Ragnheiður Steindórsdóttir.
Hádramatlskir eiginleikar þurfa sérstaka stilfærslu: Helga Bach-
mann.
þessi uppköst að nútimaverkum,
sem kryppla hæfileika þeirra
niður á svið einhvers konar þjón
ustumennsku? Hvenær verða
þeir svo sjálfselskufullir eða
stoltir fyrir hönd greinar sinnar
að þeir krefjist þess að betur og
vitlegar verði staðið að þessum
hlutum, sem eiga að geyma nöfn
þeirra um ókomna tið? Eða eru
þeir hræddir um að starf, sem
meira skapandi yrði lika meiri
fyrirhöfn? Sá ótti er vissulega
ekki ástæðulaus.
Um myndatökuna— og leik-
stjórnina að nokkru — má segja
að trúlegt er það, að helði þetta
verk orðið að raunveruiegu við-
fangsefni i þvi umhverfi, sem það
kákaði við að lýsa hefði trúlega
veriö gripið til léttari og með
meðfærilegri upptökutækja til
þess meðal annars að forðast
þann stjarfa og kyrrstöðu, sem
gætti i annars nokkuð faglega
leystri myndun. Og þá hefði
lika komið still.
Semsagt viðtengingarhættirnir
einkenna þessa stuttu umsögn þvi
einungis i viðtengingarhætti er
gerlegt að sýna fúskinu einhvers
lags vinsemd.
Asa Sólveig: Nýr höfundur I sjónvarpinu á mánudagskvöld.