Tíminn - 01.06.1966, Blaðsíða 9

MIÐVIKUDAGUR 1. júní 1966
kveðja hana hinztu kveðju. Og um
marga veit ég, sem þar gátu ekki
komið, en sem þrátt fyrir það
höfðu þekkt hana og bundið við
hana ævinlega tryggð. Þegar ég
sit nú hér með hugann fulian
af minningum frá liðnum árum,
þá er mér ljóst, að þær hafa að
eins gildi fyrir mig einan, og ég
mundi aldrei hirða um að kasta
þeim fyrir allra augu.
Það getur stundum verið sárt,
en stundum getur það líka verið
gaman að virða það fyrir sér.
hvernig örlögin eða hvað það nú
annars er, færir mennina lii á
þessu allsherjar skákborði mann-
legrar tilveru. Bg get t. d. ekki
annað en haft ofurlítið gaman af
að hugsa um það, sem séra Sig-
urður Jónsson, prestur á Lundi,
sagði mér eina bjarta júnínótt vor
ið 1928 um tildrögin, sem að því
lágu, að Karólína dvaldi í Skorra-
dal til æviloka. Mér fannst prest-
ur, svona inni á sér ofurlítið drjúg
ur af sinni hlutdeild í því máli.
En með þeim prestshjónum á
Lundi fluttist Karólína til Borg-
arfjarðar. Það kann að verða tal-
ið skorrdælskt yfirlæti hjá mér,
að ég segi það hér berum orðum,
að Stefán á Fitjum, eiginmaður
Karólínu, hafi verið tónskáld, en
ég hygg þó, að mér yrði létt að
sanna það. Karólína hafði yndi
af fögrum tónum eins og fleiri
ættmenn hennar, t.d. Ingimundur
Árnason frá Grenivík, sem lengi
var stjórnandi Geysis á Akureyri.
Unga stúikan átti sér þann draum
að læra að spila á orgel. f því
augnamiði greiddu prestshjónin á
Lundi götu hennar suður að Fitj-
um. Ekki ætla ég að leggja neinn
dóm á það, hversu rækilega Stefán
hefur kennt Karólínu sinni söng-
fræðina og orgelspilið. En hitt
geta allir séð, að hún hefur átt
annað stærra og meira erindi að
Fitjum en að spila þar á orgelið.
Stuttu síðar varð hún eiginkona
Stefáns og húsmóðir á þessu fagra
höfuðbóli í meira en hálfa öld.
Hjónaband Stefáns og Karólínu
var að allra dómi ástúðlegt og
farsælt. Þau unnust hugástum með
an bæði lifðu. Þau eignuðust eina
dóttur og þrjá syni, sem öll eru
mannkosta manneskjur. Það vita
allir, sem til þekktu, að húsfreyj-
an á Fitjum var umhyggjusöm og
ástrí'k móðir. Og hún bar fölskva-
lausa virðingu og ást til síns látna
manns til hinztu stundar. Eftir
að starfsþrek hennar og heilsa
var mjög lamað orðið, kom ég
eitt sinn til hennar heim að Fitj-
um. Hún var lasin og hélt sér
þann dag að mestu við rúmið. Þeg
ar ég opnaði hurðina á svefnher-
bergi hennar, sá ég, að hún hand-
lék einhvern smáhlut ofan á sæng
inni. Ég settist á rúmstokkinn
hennar og seildist eftir þéssum
hlut. Það var vasaúr Stefáns sál-
uga. Mér varð litið í augun henn-
ar. Þar glitruðu tár. Stuttu síðar
mælti hún: „Mér finnst þetta fall
egasta úr. sem ég hef séð.“ Þetta
var uim miðjan vetur. Ég sagði,
að nú færi sólina bráðum að sjá
hjá henni. „Já,“ sagði hún, „sól-
in kemur hérna inn í gluggann til
mín á afmælinu hennar Dísu minn
ar.“ En Dísa var einkadórtirin.
Hún mun almenningi kunnari
undir nafninu Vigdís Stefánsdótt-
ir frá Fitjum. Hún er gift Gisla
Sigurðssyni lögregluvarðstjóra í
Hafnarfirði. Ég ætla ekki að rekja
meira af minningum mínum um
hana Karólínu á Fitjum að sinni.
En ég á þær fleiri, og mér eru
þær allar kærar. Mig langaði að-
eins til að votta þessari látnu ]
sæmdarkonu virðingu mína og |
hjartans þakklæti fyrir allt og allt. !
Henni sjálfri, börnum hennar
og öðrum vandamönnum óska ég ]
guðsblessunar.
Höskuldur Einarsson
frá Vatnshorni.
TÍMINN
Sigurður ViShjálmsson, Hánefsstödum:
FJAS OG SKRUM
VALDHAFANNA
Nýlega hefur Seðlabankinn hald
ið veizlu fyrir hóp virðingarmanna
í höfuðborginni, þeirra sem með
peningamálin fara. Og útvarpað
var hluta af ræðu bankastjórans
hr. Jóhannesar Norðdal, þar sem
hann gerði gestum bankans
grein fyrir afkomu hans og að
nokkru leyti þjóðarbúskaparins í
heild. Tvennt var það sem mér
virtist talsmaður bankans leggja
mesta áherzlu á, en það var hin
góða gjaldeyrisafkoma og hinar
miklu smjörbirgðir þjóðarinnar.
Þessa góðu gjaldeyrisafkomu taldi
bankastjórinn vera að þakka efna
hagsráðstöfunum þeim sem beitt
hefur verið af hálfu stjórnar bank
ans og ríkisstjórnarinnar. Þá
verður jafnframt að ætla að smjör
birgðirnar séu einnig afleiðing
þessarar þjóðhollu? stefnu, sem
fylgt hefur verið. Að vissu leyti
getur þessi ályktun bankastjórans
verið rétt og þá sérstaklega að
því leyti sem smjörbirgðirnar
áhrærir. Hann talaði um mikla
verðbólgu, sem væri erfið viðfangs
og væri þess valdandi að enginn
markaður væri til fyrir smjörið.
í riti bankans Fjármálatíðind-
um er gerð glögg grein fyrir. þvi
að meginhluti gjaldeyristekna
þjóðarinnar sé fyrir sjávarafurðir,
svo maður skyldi nú ætla að
gjaldeyristaða þjóðarinnar motað-
ist að mestu leyti af því hvað
mikill og hvað verðmætur sjávar
aflinn er. Annar aðalþáttur gjald-
eyrisstöðunnar virðist vera hvern
ig gjaldeyririnum er varið og kem
ur þá mjög til fjármálastjórnar-
innar í heild að metá nauðsyn
innkaupanna. í kafla þeim af ræðu
bankastjórans sem útvarpað var,
var ekki mikið um það rætt nema
að þvi leyti sem getið var um,
skipa og flugvélakaup, og áherzla
lögð á mikilvægi frjáls innflutn-
ings. Það þarf ekki að eyða mörg
um orðum að því að frelsi í við-
skiptum er mikilvægt. Hins vegar
er rétt að þeir sem er sýndur mik-
ilL trúnaðar og fenginn í hendur
mikið vald í meðferð á fjármun-
um þjóðarbúsins geri sér glögga
grein fyrir því hvernig aflafjár
þjóðarinnar er varið og hvernig
marglofað frelsi er notað. Ekki
einasta almennt heldur í einstök-
um tilfellum.
IL
Það kann að sýnast, að menn
á mínum aldri — hálfáttræðir
— ættu ekki að leggja neitt til
mála í umræðum um þessi mál.
Þó get ég ekki neitað mér um
að segja það sem mér sýnist og
benda á staðreyndir. Því fer fjarri
að efnahagsaðgerðir þær sem síð
ustu ár hafa innleitt eigi aðal-
þátt í þróun gjaldeyrismálanna.
Gengislækkanir, háir vextir, spari-
fjárbindingar, söluskattur og allt
hið nýja skatta- og álögukerfi veld
ur verðbólgu samfara því sem það
hefur í för með sér aðdratt efna-
hagslífsins að einum kjarna (cen-
traliserast) og vinnur þarf af leið-
andi gegn þvi frelsi einstaklings-
ins, sem flestir telja nauðsynlegt.
Ef litið er nokkur ár aftur í
tímann er augljóst að á árunum
1956—1958 var sú stefna í at-
vinnumálum mörkuð sem hefur
orðið þess valdandi að þróunin í
gjaldeyrismálum hefur nú orðiö
sú sem Seðlabankastjórinn var að
lýsa fyrir veizlugestum sínum. Hér
skal þess getið að ég var ekki
hrifinn af „vinstri stjórninni" eins
og hún var tilkomin. En á' þeim
árum var samið um smíði fyrstu
stóru fiskiskipanna og tekin í
notkun þau mikilvirku veiðitæki
á þeim, sem hafa valdið mestu
um hinn mikla síldarafla, sem tví-
mælalaust er undirstaðan að
Sigurður
batnandi gjaldeyrisstöðu. Á þeim
árum voru byggðar síldarverk-
smiðjur á Austurlandi sem hafa
haft jafn þýðingarmiklu hlutverki
að gegna og veiðitæknin og á
þeim árum var stigið hið þýðing-
armikla spor í landhelgismálinu
sem kunnugt er. Talað er um að
útfærsla landhelgislínunnar valdi
því að togaraútgerð beri sig illa.
|En það er ekki fyrst nú að tog-
araútgerð ber sig ekki og má
benda á gjaldþrot ýmissa togara-
félaga meðan landhelgin var að
eins þrjár sjómílur. Það virðist
því að efnahagsaðgerðir núver-
andi stjórnarvalda séu fremur nei
kvæðar en hitt, enda varla við
því að búast að slíkar aðgerðir
verði annað, við þær aðstæður,
sem hér á landi eru. Meginhluti
þeirra verðmæta sem hér tilfall-
ast eru numin úr ska-uti náttúr-
unnar. En eins og kunnugt er
eru hér mikil áraskipti að því
hversu gjöful hún er. Það er því
alveg úndir þeim mönnum komið
sem stunda framleiðsluna hvernig
til tekst, en ekki þeim, sem ákveða
vaxtarbreytingar, fjárbindingar og
þess háttar fjármálabrögð gerð
eftir uppskriftum annarra þjóða.
III.
Af því sem bent er á hér að
framan er augljóst að núverandi
valdhafar hafa í atvinnumálum
farið í slóð þá sem rudd var 1956
—1958 og varð til þess að upp-
byggingin í síldveiðum og úr-
vinnslu hefur orðið möguleg þrátt
fyrir hin gagnvirku fjármálvið-
brögð sem beitt hefur verið síð-
an núverandi ríkisstjórn kom til
valda. Skrum talsmanna ríkis-
stjórnarinnar lætur illa í eyrum
allra sem huga lengra en til líð-
andi stundar.
IV.
Því var haldið fram 1958 að
landið væri á barmi gjaldþrots
og traust þess þorrið. Nú er það
söguleg staðreynd að svo var
ekki. Enginn skyldi ætla að stjórn
arskiptin á árunum 1959—1960
hafi verið svo traustvekjandi, að
þá opnuðust allar dyr til lántöku-
möguleika, ef þá hefði allt rið-
að á gjaldþrotabarmi. „Viðreisn-
arstjórnin“ svonefnda hafði ekki
setið lengi þegar hvert stórlánið
af öðru var tekið og lagt inn í
bankana og þannig skapað álit-
legan gjaldeyrisforða til ráðstöf-
unar handa þeim sem fluttu jnn
]vörur og öðrum sem vildu verja
fjármunum þjóðarinnar erlendis.
Af því sem áður segir er aug-
ljóst að gjaldeyrisforði sá sem
. kann að hafa myndast umfram
' erlenda skuldasöfnun hvílir alger-
lega á atorkumiklum framleiðend-
um — þ.e. sjómönnum, útgerð-
armönnum og bændum og iðnað-
inum að því leyti, sem hann spar-
ar innflutning og breytir hráefn
um í neyzluvörur til útflutnings.
Bætt lífskjör, ef annars er hægt
um þau að tala, byggjast þá einn-
ig á framleiðsluaukningunni en
ekki á skrumi stjórnarliðsins.
Hins vegar tröllríður verðbólgan
svo lífskjör almennings, að vesælt
fólk missir fótfestuna, samanber
hin tíðu afbrot sem herja og alls
konar glöp sem steðja að almennu
velsæmi í háttum manna. Vilji
menn leita kjarnans í þessum mál-
um má ekki láta skrum og gyll-
ingar villa sér sýn.
V.
Það er þetta síendurtekna yfir-
borðskennda fjas stjórnarliðsins
sem er orsök þess að ég hripa
þessa pistla. Aðbúnaðurinn að
þeim sem nytja auðlindir þjóðar-
innar er ekki betri en það, að
sífellt þarf að bæta við stuðning
við atvinnurekstur þeirra. Úrræð-
in sem gripið er til hverju sinni
leiða af sér aukna þenslu í verð
laginu og um leið kjararýrnun
þeirra sem taka laun hjá öðrum
Auðsmagninu er einmitt beitt
þannig, að það leiðir af sér vand-
ræði. Undanfarandi góðæri til sjáv
arins megna ekki að reisa rönd
við álögukerfi núverandi neikvæðr
ar stefnu í efnahagsmálum ríkis-
ins og bankakerfi landsins. Af
þessum ástæðum og fleiri er þjóð-
inni mikil þörf á að önnur vinnu-
brögð og jákvæðari verði tekin
upp og leitast verði við að færa
fjármagnið í þá farvegi að það
nýti sem bezt landkosti okkar
ágæta lands.
Burt með skrum og gyllingar,
hégómaskap og tildur.
Hánefsstöðum síðasta vetradag.
Sig. Vilhjálmsson.
ITTx’K
IGDI
HIEH — FIDELIT Y
3 hraðar, tónn svo af ber
BELLA MUSÍCA1015
Spilari og FM-útvarp
i:i:i l:l \
AIR PRINCE 1013
Langdrægt m. bátabylgju
Radióbúðin
Klapparstig 26, simi 19800
HÁRGREIÐSLUMEISTARAFÉLAG
ÍSLANDS
AUGLÝSIR
Herra Egil W. Larsen fyrrv. Evrópumeistari í
hárgreiðslu og herra H. Westergaard sérfræðing-
ur í háralitun, koma frá L'oréal og sýna nýjustu
háraliti, vor og sumarhártízkuna í Súlnasal Hótel
Sögu sunnudaginn 5. júní kl. 20.
Matur framreiddur frá kl. 19.
Aðgöngumiðar seldir að Hótel Sögu, föstudag og
laugardag frá kl. 4—6 báða dagana.
Notið þetta einstaka tækifæri. Sýningin verður
ekki endurtekin.
Öllum heimill aðgangur meðan húsrúm leyfir.
Móttökunefndin.