Lesbók Morgunblaðsins - 21.06.1931, Blaðsíða 2
186
LESBÓK MORGrUNBLAÐSINS
Yerksmiðjubærinn Rjúkan í Vestfjorddalen á Þelamörk. íbúar
9 til 10 þúsund. Dalurinn er þröngur og hlíðarnar brattar.
Fjallið Gausta (1883 m.) gnæfir yfir dalinn.
Saltpjetursýruturnar við verksmiðjurnar í Oppau við Rín.
Orkuverið Sa-aheim við verksmiðjurnar á Rjúkan í Noregi.
Fallhæð 275 metrar, veljaorka 116 þúsund kílóvatt. Aflstöðvarhúsið
er bygt eftir teikningum hins fræga húsameistara Nordhagens.
og jafnvel heilir bæir, eins ög t.
d. Rjúkan, þar sem nú eru um 10
þúsund íbúar. Norsk Hydro hefir
nú 4 aðalverksmiðjur eða verk-
smiðjuhverfi: Notodden, Rjúkan,
Vemork og Heröen. Ársframleiðsl-
an nemur 450.0000 tonöum af
Kalksaltpjetri,
Aflstöðvar sem Norsk Hydro
hefir reist og notar við fram-
leiðsluna eru þessar:
Pröistul, fallhæð 50 metrar,
vjelaorka 24.500 kílóvatt .
Vemork, fallhæð 300 metrar,
vjelaorka 135.000 kílóvatt.
Saaheim, fallhæð 275 metrar,
vjelaorka 116.00Ú kílovatt.
Svælgfoss, fallhæð 48 metrar,
vjelaorka 42.000 kilovatt.
Lienfoss, fallhæð 17 metrar,
vjelaorka 14.000 kilovatt.
Það leið ekki á löngu frá því
Birkeland og Eyde tóku að fram-
leiða Noregssaltpjeturinn, sem svo
var kallaður, þangað til aðrir vís-
indamenn fetuðu í fótspor þeirra
og fundu nýjar aðferðir til þess
að handsama köfnunarefni loftsins.
Kunnastir meðal þeirra manna eru
Þjóðverjar tveir: Fritz Haber og
Carl Bosch. Við þá er kend sú að-
ferð sem nefnd er Haber-Bosch
aðferðin. Reyndist aðferð þeirra
Haber og Bosch stórvirk og hag-
kvæm. 1913 var reist afarstór
verksmiðja, við Oppau í nánd við
Ludwigshaven í Þýskalandi, til
þess að framleiða köfnunarefnis-
áburð með Haber-Bosch aðferð-
inni, og 1917 önnur enn þá stærri
í Leuna við Merseburg. Fjelagið
sem á þessar verksmiðjur er hið
volduga og víðgreinda stóriðju-
fjelag I. G. Farbenindustrie, sem
alt í alt hefir á annað hundrað
þúsund manns í þjónustu sinni, en
af þeim manngrúa vinna um 37
þúsund að áburðarframleiðslunni.
Eftir 1928 er hafið samstarf
milli fjelaganna I. G. Farben og
Norsk Hydro. Megnið af áburðin-
um sem Norsk Hydro framleiðir
er nú framleitt með Haber-Bosch
aðferðinni. En annars er harla
mikill munur á framleiðslunni í
þýsku og norsku verksmiðjunum,
því norsku verksmiðjurnar nota
hvítu kolin við framleiðsluna, en
þær þýsku venjuleg kol og kola-
gas. Setur þetta tvent ólíkan svip