Lesbók Morgunblaðsins - 26.07.1931, Blaðsíða 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
229
hraunið, fyrir það fvrsta til að ná í
bait-u og svo líka að vita hvort
fiskur var við sandinn; eittlivað
öákveðið frá landi bjuggust þeir
við þorski, en dýpra ýsu.
Þarna úti á Holtshrauni sást á
öldunum hvort eða livað mikið
briin var, og eins og áður er minst
á ef sjó var að brima var róið
eins og bægt.vtrr, annars eins og
gengur og gerist. Og þegar inn-
iimlir kom var fyrst aðgætt rifið
hvernig það leit út, og ef ekkert
var til' fyrirstöðu cig fær sjór, var
róið inn á leguna. Þó var áður
aðgætt hvort att væri í lagi. Fyrst
r.iaður í hverju rúmi og stað 2—3
utanundir menn, tveir banda-
menn, sá röskari með kollubandið,
lijnn með hnútubandið. Sú aðferð
að stökkva lír skipinu niður í
flæðið þótti ekki í lagi og gat
orðið ónýt, nema stokkið væri út
með aðsogi. Ef bandamenn lentu
í útsoginu, áttu þeir næstum víst,
að detta og í besta tilfelli komust
þeir upp, en seint og fengu snupr-
ur. Og ef þetta vildi til hjá ung-
lingum var það ekki framaauki.
Utanundirmenn stukku út strax
þegar skipið kendi grunns; altaf
þóttust formenn vissir hvort skip-
inn slæi austur eða vestur og eft-
ir því var öll tilhögun, en þó kom
fyrir að skipinu slæi öfugt. Það
var óþægilegt, en þó hjálpaði það,
að allir vissu hvað þeir áttu að
gera í slíku tilfelli. Ekki var sama
hvernig róðrarmenn gerðu sitt
verk. Fyrst þurftu þeir að róa og
róa vel, og umfram alt að reka
ekki árina í og gera átakið með
því alveg öfugt. Þó var það skárra
í land en úr landi, því formaður-
inn, stýrði þá. Þá va-r og áríðandi
fyrir ræðarana, að vera fljótir að
taka árina upp úr keip þegar skip
ið kendi lands og leggja þær langs
upp í skipið.
Albr skilja að mestur vandinn
hvílir á formanninum, fyrst að
velja lagið í land, og svo að stýra.
Æfinlega var kallað, að róa í land
á þriðja- (seinasta) sjónum. Það
þótti því mjög þægilegt fyrir for-
manninn ef fiskur var svo mikill
að seilað var, að með því að hann
hjeldi í seilarnar gat hann stilt svo
td að við lendinguna yrði skipið
mátulegt á landsjónum,
Þegar alt er komið í lag, er róið
inn yfir rifin inn á leguna. Þar er
vanalega hættulaust að liggja. Ef
vel hefir fiskast er fiskurinn seil-
aður út og seilurnar hnýttar í gotl
og sterkt. band, t. d. nýtt færi.
Formaðnrinn heldur í það við land-
róðurinn og getúr dregið iir gangi
skipsins, ef t. d. hann heldur, að
skipið verði of framarlega í sjón-
um. Jeg held að það hafi æfínlega
verið seilað ef hálffermi var. Ef
það liefði ekki verið gert, hefði í
fléstum tilfellum tapast út megin-
ið af aflanum, því þegar skipinu
sló, hefði allur aflinn farið í land-
liliðina og lirokkið út um leið. TTm
leið og skipið kenndi grunns tók
formaður stýrið af og lagði í skut-
inn, svo eftir að skipinu hafði sleg-
ið, og ef um fiskseilar var að ræða
fór hann úr skipinu (eins og vant
var) og gekk lítið eitt, frá skipinu
og togaði seilamar þar upp. Til
þess þurfti dálitla aðgæslu, eins og
altaf þarf við hvaða verk sem er.
Það varð oft að gefa eftir á band-
inu. Áður en sjórinn fjell, dró hann
í sig seilarnar og hefði þá ekki
verið gefið eftir, hefði bandið slitn-
að og fiskurinn líklega tapast. Þeg
ar seilarnar eru landfastar er fisk-
urinn afseilaður og dreginn upp
fyrir flæðarmál, eins og allur farm
ur skipsins, möstur, segl, árar og
stýri. Á meðan þessu fer fram
standa utanundirmenn utanundir
og bandamenn halda í böndin. Þó
kom það fyrir að hnútubandsmað-
ur var tekinn frá bandinu ef hans
var meiri þörf við annað. Þegar
skipið var orðið tómt, og sjórinn
hafði fært það ofar, var því snúið
og reist á kjölinn og sett upp eins
og jeg hefi áður lýst. 011 slripin
sem eru í sömu vörinni em sett,
þannig upp, að þau eru hlið við
blið, og að heita föst hvert við ann
að og skorðuð með hlunnum. Vana
lega var allur fara-ngur látinn upp
í skipin, þegar vertíðarlok voru.
Um skiftingu .aflans.
TTm bann er það að segja, að
það var þar eins og annars staðar,
reynt að hafa hvern hlut- svo ja-fn-
an, sem föng voru á. Væri hlut-
imir t. d. 17, valdi formaður 17
stærstu fiskana og Ijet þá í 17
staði, og þessu hjelt hann svo á-
fram, þar til öllu var skift. Ef ein-
hvér hlutur sýndist rýrari en hinn,
var hann bættur upp. Mig minnit'
að svo væri einn maður látinn
snúa baki að fískinum og sagt við
liann: „Hver skal þar?“ Jeg man
þetta þó ekki vel. Ekki minnist
jeg að það kæmi fyrir að nokkur
væri óánægður með skiftin. Ekki
man jeg hvort steinbít eða keilu
var skift eða látinn vera happ-
dráttur eins og þá var siður í
Vestmannaeyjum og jafnvel um
ýsu, upsa og smálúðu. Sá. sem
fjekk skötu, fjekk rassinn og lifr-
ina í happdrætti. Það kom fyrir
við sandinn að dregnar voru smá-
lúður. Sjálfsagt hefir verið reynt
að láta alla fá lítinn smekk af
þeim. Á Holtshrauni köm fyrir að
dregnar voru flakandi lúður, seni
nefnt var, það þótti góður fengur,
og þá ekki síður fyrir þann sem
dró, því hann fjekk í happdrátt all
an hrygginn (ruður) og jeg held
hausinn, sporðinn og magann sem
þótti herramanns matur — npp úr
súru. Þetta var þegar lúðan var
flökuð. Allri lúðu var skift, svo,
að allir fengu eitthvað. Það kom
líka fyrir að stærstu löngurnar
voru bútaðar, því þær gátu jafn-
gilt tveimur til þremur öðrum físk
uro, og ekki var ætlast. til að það
sem fiskaðist á Holtslirauni væri
haft til innleggs í kaupstaðinn,
lieldur til heimilisins.
He’ mf lutn’ ngurinn.
Auðvitað komu vöktunarstrák-
arnir vanalega í tæka tíð með hest-
ana. Og þegar til heimferðar var
búið. voru virkin lögð á hestana.
Ff fiskur var lítill, var hann reidd
vir undir s.jer sem kallað var, seil-
aður úpp og látinn á hestinn, og
svo settist maðurinn þar ofan á.
Væri fiskurinn mikill, var hann
látinn á hestinn, en maðurinn gekk
með. Ymsir, sem langt áttu heim,
skildu fisk sinn effír og var hann
þá sóttur daginn eftir. Það urðu
engin mistök á því, því allar seila-
nálarnar voru brennimerktar eig-
andanum. Mikil var gleðin þegar
sjómennirnir komu heim gangandi,
aí því, að þá höfðu þeir fiskað vel.
En mest var þó gleðin út af því,
að þeir komu lifandi heim.